Mini poradnik - uprawnienia detektywistyczne

Chcesz być jak Maciek Fridek z programu DETEKTYWI? A może szukasz innej alternatywy po skończeniu studiów niż aplikacja? Przeczytaj ten artykuł i zdecyduj sam!

Zadania detektywa

Praca detektywa polega na uzyskiwaniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji o osobach, przedmiotach i zdarzeniach. Zadania te są realizowane na podstawie umowy zawartej ze zleceniodawcą. Detektyw zajmuje się m.in. taki sprawami jak:

• sprawdzanie wiarygodności informacji dotyczących szkód zgłaszanych zakładom ubezpieczeniowym,
• poszukiwanie osób zaginionych lub ukrywających się,
• poszukiwanie mienia,
• zbieranie informacji w sprawie, w której toczy się postępowanie karne, postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe albo inne, jeżeli w toku postępowania można zastosować przepisy prawa karnego.

Wykonywanie powyższych czynności wymaga posiadania licencji detektywa a tytułu zawodowego „detektyw” może używać wyłącznie osoba posiadająca licencję.

Wymogi otrzymania licencji

Wydanie licencji może ubiegać się osoba, która:

• posiada obywatelstwo polskie lub obywatelstwo innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA)
• ukończyła 21 lat,
• posiada wykształcenie co najmniej średnie,
• ma pełną zdolność do czynności prawnych,
• nie toczy się przeciwko niej postępowanie o umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,
• nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,
• nie została zwolniona dyscyplinarnie z Policji, Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Biura Ochrony Rządu, wojska, prokuratury, sądu lub z innego urzędu administracji publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej lub innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – w ciągu ostatnich 5 lat,
• posiada pozytywną opinię wynikającą z wywiadu środowiskowego, przeprowadzonego przez komendanta powiatowego (miejskiego) Policji właściwego ze względu na jej miejsce,
• posiada zdolność fizyczną i psychiczną do wykonywania czynności detektywistycznych, stwierdzoną orzeczeniem lekarskim.
• złożyła egzamin przed właściwą komisją.

Licencję wydaje komendant wojewódzki Policji właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o jej wydanie w drodze decyzji administracyjnej , który także powołuje komisję egzaminacyjną przeprowadzającą egzaminy dla osób ubiegających się o wydanie takiej licencji.

Egzamin

Egzamin składa się z części pisemnej (test) i ustnej. W zależności od tematów pracy pisemnej, jest ustalany czas trwania egzaminu pisemnego. Pozytywny wynik egzaminu pisemnego jest warunkiem dopuszczenia do części ustnej. Na podstawie okazanego dyplomu osoba która posiada dyplom szkoły oficerskiej resortu spraw wewnętrznych lub tytułu magistra prawa bez egzaminu zalicza tematy egzaminacyjne objęte programem szkoły wyższej. Z kolei osobie będąca: policjantem, funkcjonariuszem ABW, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej lub posiadająca świadectwo służby wydane przez jeden z wymienionych organów zalicza bez egzaminu tematy dotyczące odpowiednio znajomości ustaw o: Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu lub Straży Granicznej.

Wynikiem egzaminu jest ocena końcowa — pozytywna lub negatywna, o której komisja egzaminacyjna decyduje większością głosów. W przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos Przewodniczącego.

Opłatę za egzamin wynosi 50% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za pracę i wnosi się  ją do kasy lub na rachunek bankowy właściwej terytorialnie komendy wojewódzkiej Policji, najpóźniej na 3 dni przed przystąpieniem do egzaminu.

Egzamin dla osób ubiegających się o wydanie licencji, przeprowadza nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy.

Zakres tematów egzaminacyjnych:

Blok ogólnoprawny

Temat I

Przepisy regulujące zasady wykonywania usług detektywistycznych

1. Szczegółowe zasady prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie usług detektywistycznych.
2. Zasady i tryb nabywania uprawnień do wykonywania usług detektywistycznych.
3. Wymagania kwalifikacyjne detektywów.
4. Prawa i obowiązki detektywów.
5. Ochrona danych osobowych uzyskanych przez detektywa w toku wykonywanych przez niego czynności detektywa.
6. Ochrona źródeł informacji.
7. Ustawowe ograniczenia uzyskiwania informacji  przez detektywa.
8. Odpowiedzialność cywilna i karna detektywów.

Temat II

Wybrane elementy prawa karnego

1. Definicja przestępstwa i wykroczenia.
2. Podział formalny na przestępstwa i wykroczenia, konsekwencje prawnomaterialne i procesowe.
3. Podział przestępstw na zbrodnie i występki.
4. Pojęcie winy umyślnej i nieumyślnej.
5. Ogólna charakterystyka okoliczności wyłączających odpowiedzialność karną.
6. Instytucja obrony koniecznej, stanu wyższej konieczności.
7. Przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu i wolności.
8. Przestępstwa i wykroczenia przeciwko mieniu.
9. Przestępstwa i wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji.
10. Przestępstwa przeciwko ochronie informacji i wiarygodności dokumentów.
11. Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu i obrotowi pieniędzmi.

Temat III

Wybrane elementy prawa karnego procesowego

1. Uprawnienia pokrzywdzonego.
2. Prawa i obowiązki świadka.
3. Prawa i obowiązki oskarżonego.
4. Dowody w procesie karnym.
5. Ujęcie osoby.
6. Społeczny i prawny obowiązek powiadomienia o przestępstwie ściganym z urzędu.

Temat IV

Wybrane elementy prawa cywilnego oraz prawa rodzinnego i opiekuńczego

1. Zobowiązania — pojęcie ogólne.
2. Czyny niedozwolone i odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez czyny niedozwolone.
3. Prawa i obowiązki wierzyciela i dłużnika.
4. Ochrona dóbr osobistych.
5. Małżeństwo — zawarcie i ustanie związku małżeńskiego.
6. Stosunki majątkowe między małżonkami.
7. Obowiązek alimentacyjny.

Temat V

Wybrane elementy prawa cywilnego procesowego

1. Uprawnienia powoda.
2. Prawa i obowiązki pozwanego.
3. Dowody w postępowaniu cywilnym.
4. Postępowanie w sprawach małżeńskich.
5. Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Temat VI

Wybrane elementy kryminalistyki

1. Pojęcie i zakres kryminalistyki.
2. Problematyka metod przestępczych — zagadnienia wybrane:

• przestępczość przeciwko życiu i zdrowiu;
• przestępczość związana z narkotykami;
• podpalenia;
• oszustwo, fałszerstwo;
• pranie pieniędzy;
• przestępczość komputerowa;
• wypadki i przestępstwa drogowe;
• przemyt.

     3.  Problematyka metod śledczych — zagadnienia wybrane:

• czynniki sprzyjające efektywności śledztwa,
• oględziny śledcze.

     4.  Identyfikacja kryminalistyczna — zagadnienia wybrane:

• ślady i dowody;
• identyfikacja osób, samochodów i narkotyków.

 

Temat VII

Wybrane elementy kryminologii

1. Pojęcie kryminologii.
2. Metody badań kryminologicznych — zagadnienia wybrane:
   
   • obserwacja;
   • wywiady i kwestionariusze;
   • wykorzystanie dokumentów.

Temat VIII

Wybrane elementy wiktymologii

1. Pojęcie wiktymologii.
2. Rola ofiary w genezie przestępstwa.

Temat IX

Wybrane elementy psychologii sądowej

1. Psychologia sądowa — pojęcie.
2. Psychologia zeznań.
3. Diagnoza psychologiczna — pojęcie.

 

Blok : organizacja i funkcjonowanie organów wymiaru sprawiedliwości i przestrzegania prawa

Temat I

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

1. Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela — zasady ogólne.
2. Wolności i prawa osobiste.
3. Środki ochrony wolności i praw.

Temat II

Przepisy dotyczące ustroju sądów powszechnych – zagadnienia wybrane

1. Organizacja sądów
2. Status sędziego
3. Ławnicy

Temat III

Przepisy dotyczące działalności prokuratury

1. Organizacja i zadania prokuratury.
2. Udział prokuratora w postępowania karnym.
3. Prawa i obowiązki prokuratora.

Temat IV

Przepisy dotyczące działalności Policji - zagadnienia wybrane

1. Ustawowe zadania Policji.
2. Prawa policjantów wykonujących czynności służbowe.
3. Ustawowe środki przymusu.
4. Czynności operacyjno-rozpoznawcze - pojęcie ogólne.

Temat V

Przepisy dotyczące działalności Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu

1. Zakres uprawnień Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu.
2. Prawa funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu.

Temat VI

Przepisy dotyczące działalności Straży Granicznej - zagadnienia wybrane

1. Zakres uprawnień Straży Granicznej.
2. Prawa funkcjonariuszy Straży Granicznej wykonujących czynności służbowe.

Temat VII

Przepisy dotyczące organizacji i funkcjonowania innych organów przestrzegania prawa

1. Uprawnienia i obowiązki strażników gminnych (miejskich).
2. Zadania Straży Ochrony Kolei.
3. Zadania Inspekcji Transportu Drogowego i prawa inspektora wykonującego zadania służbowe.
4. Wywiad skarbowy.
5. Kontrola celna.

Blok: przepisy dotyczące ochrony informacji

Temat I

Ochrona danych osobowych

1. Pojęcie danych osobowych.
2. Organy ochrony danych osobowych.
3. Zasady przetwarzania danych osobowych.
4. Zasady rejestracji i prowadzenia zbiorów danych osobowych.
5. Odpowiedzialność karna związaną z niezachowaniem przepisów ustawy o ochronie danych osobowych.

Temat II

Ochrona informacji niejawnych

1. Pojęcie informacji niejawnych.
2. Zakres informacji podlegających ochronie na mocy ustawy o ochronie informacji niejawnych.
3. Klasyfikacja informacji niejawnych.
4. Zasady ochrony informacji niejawnych.
5. Dostęp do informacji niejawnych.
6. Zasady przetwarzania informacji niejawnych.
7. Odpowiedzialność karna związana z niezachowaniem przepisów ustawy o ochronie informacji niejawnych

W związku z czym trzeba znać takie ustawy jak:

• Kodeks karny: część ogólna, część szczególna
• Kodeks postępowania karnego: Uczestnicy postępowania, dowody
• Kodeks cywilny: zobowiązania
• Prawo o ustroju sądów powszechnych
• Ustawa o Policji
• Ustawa o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu
• Ustawa o Straży Granicznej
• Ustawa o ochronie danych osobowych
• Ustawa o ochronie informacji niejawnych
• Ustawa o prokuraturze
• Kodeks rodzinny i opiekuńczy: Zawarcie małżeństwa, małżeńskie ustroje majątkowe, ustanie małżeństwa, separacja, obowiązek alimentacyjny
• Kodeks postępowania cywilnego: przepisy ogólne, proces, postępowanie nieprocesowe,
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej: Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela

Otrzymanie licencji

Osoba ubiegająca się o wydanie licencji detektywa składa pisemny wniosek do właściwego, ze względu na swoje miejsce zamieszkania, komendanta wojewódzkiego Policji, do którego dołącza:

• pisemne oświadczenie o pełnej zdolności do czynności prawnych,
• pisemne oświadczenie, iż nie toczy się przeciwko niej postępowanie karne lub postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe popełnione z winy umyślnej, że nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione z winy umyślnej oraz iż nie została zwolniona dyscyplinarnie z Policji, Straży Granicznej, Urzędu Ochrony Państwa, wojska, prokuratury, sądu lub innego urzędu administracji publicznej w RP lub innym państwie członkowskim Unii Europejskiej w ciągu ostatnich 5 lat ( zgodnie z załączonym wzorem);
• zaświadczenie o niekaralności,
• świadectwo pracy,
• kopie stron dowodu osobistego zawierających imię, nazwisko, datę i miejsce urodzenia, nr ewidencyjny (PESEL) i adres zamieszkania albo dokument potwierdzający obywatelstwo innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, zawierający imię, nazwisko, datę i miejsce urodzenia;
• kopię świadectwa lub dyplomu potwierdzającego posiadanie co najmniej średniego wykształcenia;
• dwie fotografie o wym. 2,5 x 3,5 cm,
• w przypadku obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej - dokument potwierdzający biegłą znajomość języka polskiego, wydany zgodnie z przepisami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 7 października 1999 roku o języku polskim ()Dz.U. Nr 90, poz. 999, z 2000 r, Nr 29, poz. 358 oraz z 2002 r. Nr 144, poz. 1204).

Opłata za wydanie licencji detektywa wynosi 50% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Opłata za wydanie duplikatu licencji detektywa wynosi 20%  przeciętnego minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Licencję wydaje, odmawia jej wydania, zawiesza lub cofa w drodze decyzji administracyjnej, komendant wojewódzki Policji właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o wydanie licencji. Licencję wydaje się na czas nieoznaczony.

Planowane kierunki zmian

W parlamencie trwają prace nad zmiana ustawy o usługach detektywistycznych. Najistotniejsze mają dotyczyć:

• ograniczenie wymagań zdrowotnych osób ubiegających się o licencje wyłącznie do zdolności psychicznej do wykonywania zawodu,
• oddzielenie procedury przeprowadzania egzaminu od procedury postępowania administracyjnego związanej z wydawaniem licencji,
• Komendant Główny będzie przeprowadzać egzamin dla osób ubiegających się o licencję,
• skład komisji egzaminacyjnej ograniczony do 6 osób,
• do egzaminu na licencję detektywa przystępować będą wszyscy kandydaci w pełnym zakresie tematycznym bez zaliczania osobom z niektórych grup zawodowych części tematów.