§ 1. Oskarżycielem publicznym we wszystkich sprawach o wykroczenia jest Policja, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§ 2. W sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika określonych w Kodeksie pracy, w sprawach o wykroczenia określonych w art 27–27b ustawy z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1110), w sprawach o wykroczenia określonych w art 119–123 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2024 r. poz. 475 i 742), w sprawach o wykroczenia określonych w art 27–28b ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług (Dz. U. z 2024 r. poz. 73), w sprawach o wykroczenie określone w art. 8e wypłacanie wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia lub świadczenia usług w wysokości niższej niż obowiązująca ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2020 r. poz. 2207 oraz z 2023 r. poz. 1667), w sprawach o wykroczenia określonych w art. 10 przepis karny ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (Dz. U. z 2024 r. poz. 449), a także w sprawach o inne wykroczenia związane z wykonywaniem pracy zarobkowej, jeżeli ustawa tak stanowi, oskarżycielem publicznym jest inspektor pracy.
§ 3. Organom administracji rządowej i samorządowej, organom kontroli państwowej i kontroli samorządu terytorialnego oraz strażom gminnym (miejskim) uprawnienia oskarżyciela publicznego przysługują tylko wówczas, gdy w zakresie swego działania w tym w trakcie prowadzonych czynności wyjaśniających ujawniły wykroczenia i wystąpiły z wnioskiem o ukaranie.
§ 4. Rada Ministrów może, w drodze rozporządzenia, nadać w sprawach o wykroczenia uprawnienia oskarżyciela publicznego także innym instytucjom państwowym, samorządowym lub społecznym, określając zakres spraw, w których w ramach swego działania mogą występować z wnioskiem o ukaranie za ujawnione przez siebie wykroczenia, mając na względzie zakres ustawowych uprawnień takich instytucji oraz potrzebę ochrony dóbr szczególnie narażonych na naruszenia ze strony sprawców wykroczeń.
§ 5. Udział w sprawie organu, który złożył wniosek o ukaranie, wyłącza Policję od udziału w sprawie.
§ 1. W każdej sprawie o wykroczenie wniosek o ukaranie może wnieść prokurator, stając się oskarżycielem publicznym.
§ 2. Prokurator może także wstąpić do postępowania wszczętego na podstawie wniosku o ukaranie wniesionego przez innego oskarżyciela.
§ 3. W wypadkach wskazanych w § 1 i 2 udział prokuratora wyłącza udział innego oskarżyciela publicznego.
Udział w rozprawie oskarżyciela publicznego, który złożył wniosek o ukaranie, jest obowiązkowy, gdy w sprawie występuje obrońca, o którym mowa w art. 21 przesłanki obrony obligatoryjnej § 1.
§ 1. Przepisy art. 40 wyłączenie sędziego z mocy prawa (judex inhabilis).§ 1 pkt 1–4 i 6, § 2 oraz art. 41 przesłanki wyłączenia sędziego, wniosek o wyłączenie i art. 42 tryb wyłączenia sędziego Kodeksu postępowania karnego stosuje się odpowiednio do oskarżyciela publicznego.
§ 2. W sprawie wyłączenia orzeka organ bezpośrednio przełożony nad osobą podlegającą wyłączeniu. Przepis art. 48 tryb wyłączenia prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze oraz oskarżyciela publicznego§ 2 Kodeksu postępowania karnego stosuje się odpowiednio.
§ 1. Obwinionym jest osoba, przeciwko której wniesiono wniosek o ukaranie w sprawie o wykroczenie.
§ 2. Jeżeli obwiniony nie zna języka polskiego, wniosek o ukaranie oraz rozstrzygnięcia podlegające zaskarżeniu lub kończące postępowanie ogłasza się lub doręcza obwinionemu wraz z tłumaczeniem.
§ 3. Do obwinionego stosuje się odpowiednio art. 72 prawo do korzystania z pomocy tłumacza § 1 i 2, art. 74 prawa i obowiązki oskarżonego § 1 i 2, art. 75 obowiązek stawiennictwa oskarżonego, art. 76 przedstawiciel ustawowy nieletniego lub ubezwłasnowolnionego i art. 175 prawa oskarżonego w zakresie składania wyjaśnień Kodeksu postępowania karnego.
§ 1. W postępowaniu w sprawie o wykroczenia obwiniony musi mieć obrońcę przed sądem, jeżeli:
1) jest głuchy, niemy lub niewidomy;
2) zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.
§ 2. W wypadku, o którym mowa w § 1 pkt 2, obowiązek korzystania z pomocy obrońcy ustaje, jeżeli sąd uznaje za uzasadnioną opinię biegłego psychiatry, że czyn obwinionego nie został popełniony w warunkach wyłączenia lub znacznego ograniczenia zdolności rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem i że stan psychiczny obwinionego pozwala na udział w postępowaniu i prowadzenie obrony w sposób samodzielny i rozsądny. Sąd zwalnia wówczas obrońcę z jego obowiązków.
§ 3. W wypadkach, o których mowa w § 1, udział obrońcy w rozprawie jest obowiązkowy, a w posiedzeniu, jeżeli ustawa tak stanowi.
§ 4. Jeżeli w wypadkach, o których mowa w § 1, obwiniony nie ma obrońcy z wyboru, wyznacza mu się obrońcę z urzędu.
Gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości, obwinionemu, który nie ma obrońcy z wyboru, wyznacza się na jego wniosek obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez poważnego uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Podstawą odmowy wyznaczenia obrońcy z urzędu nie może być skorzystanie przez obwinionego z nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, o których mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 945). Przepis art. 78 żądanie wyznaczenia obrońcy z urzędu § 2 Kodeksu postępowania karnego stosuje się.
§ 1. Obrońcę z urzędu wyznacza prezes lub referendarz sądowy sądu właściwego do rozpoznania sprawy. Na zarządzenie prezesa o odmowie wyznaczenia obrońcy przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy.
§ 1a. Ponowny wniosek o wyznaczenie obrońcy, oparty na tych samych okolicznościach, pozostawia się bez rozpoznania.
§ 2. Przepis art. 81a tryb wyznaczania obrońcy z urzędu Kodeksu postępowania karnego stosuje się odpowiednio.
§ 1. Obrońcą w sprawach o wykroczenia może być adwokat albo radca prawny.
§ 2. Do obrońcy obwinionego stosuje się odpowiednio przepisy art 83-86 Kodeksu postępowania karnego.
§ 3. Ilekroć w przepisach Kodeksu postępowania karnego stosowanych na podstawie art. 1 przepisy regulujące postępowanie w sprawach o wykroczenia§ 2 mówi się o obrońcy albo o adwokacie, rozumie się przez to także radcę prawnego.
§ 1. Pokrzywdzonym jest ten, czyje dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez wykroczenie.
§ 2. W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać osoby najbliższe.
§ 3. Do pokrzywdzonego stosuje się odpowiednio art. 49 pojęcie pokrzywdzonego § 3 oraz art. 51 zastępstwo pokrzywdzonego nie będącego osobą fizyczną Kodeksu postępowania karnego.
§ 4. Pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego.
§ 5. Do pokrzywdzonego, który złożył zawiadomienie o popełnieniu wykroczenia, stosuje się odpowiednio art. 304b potwierdzenie złożenia zawiadomienia o przestępstwie Kodeksu postępowania karnego.
§ 1. O przesłaniu wniosku o ukaranie oskarżyciel publiczny zawiadamia ujawnionego pokrzywdzonego, wskazując sąd, do którego wniosek skierowano, i pouczając go o uprawnieniach, o których mowa w § 3.
§ 2. (uchylony)
§ 3. Pokrzywdzony może w terminie 7 dni od zawiadomienia, o którym mowa w § 1, oświadczyć, że będzie działać obok oskarżyciela publicznego jako oskarżyciel posiłkowy; po upływie tego terminu uprawnienie wygasa.
§ 4. (uchylony)
§ 5. Art. 54 oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego § 2 i art. 56 ograniczenie liczby oskarżycieli posiłkowych Kodeksu postępowania karnego stosuje się odpowiednio.
§ 1. W sprawach o wykroczenia ścigane na żądanie pokrzywdzonego, pokrzywdzony może samodzielnie wnieść wniosek o ukaranie jako oskarżyciel posiłkowy.
§ 2. W sprawach o wykroczenia inne niż określone w § 1, pokrzywdzony może samodzielnie wnieść wniosek o ukaranie jako oskarżyciel posiłkowy, jeżeli w ciągu miesiąca od powiadomienia o wykroczeniu organu uprawnionego do występowania w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego nie zostanie powiadomiony o wniesieniu przez ten organ wniosku o ukaranie albo otrzyma zawiadomienie, o którym mowa w art. 54 czynności wyjaśniające § 2.
§ 3. Jeżeli pokrzywdzony złożył wniosek o ukaranie, pomimo że oskarżyciel publiczny także złożył taki wniosek, wniosek pokrzywdzonego traktuje się jako oświadczenie wskazane w art. 26 zawiadomienie pokrzywdzonego o przesłaniu wniosku o ukaranie i pouczenie o uprawnieniach § 3.
§ 4. Prezes sądu lub referendarz sądowy zawiadamia o wniesieniu wniosku o ukaranie, o którym mowa w § 1 i 2, właściwego oskarżyciela publicznego. Jeżeli oskarżyciel ten w ciągu 14 dni od otrzymania zawiadomienia wniesie w sprawie o ten sam czyn tej samej osoby publiczny wniosek o ukaranie, wniosek pokrzywdzonego traktuje się jak oświadczenie wskazane w art. 26 zawiadomienie pokrzywdzonego o przesłaniu wniosku o ukaranie i pouczenie o uprawnieniach § 3.
§ 5. Art. 55 subsydiarny akt oskarżenia § 3 Kodeksu postępowania karnego stosuje się.
§ 1. Odstąpienie oskarżyciela posiłkowego, o którym mowa w art. 27 uprawnienia pokrzywdzonego § 1 i 2, od oskarżenia powoduje umorzenie postępowania. Postanowienie o umorzeniu postępowania może wydać także referendarz sądowy.
§ 2. Odstąpienie oskarżyciela posiłkowego, o którym mowa w art. 26 zawiadomienie pokrzywdzonego o przesłaniu wniosku o ukaranie i pouczenie o uprawnieniach § 3, od oskarżenia nie tamuje rozpoznania sprawy. Art. 57 odstąpienie oskarżyciela posiłkowego od oskarżenia § 1 Kodeksu postępowania karnego stosuje się odpowiednio.
§ 1. Niestawiennictwo prawidłowo powiadomionego pokrzywdzonego i oskarżyciela posiłkowego na rozprawę lub posiedzenie nie tamuje toku sprawy, chyba że ustawa stanowi inaczej.
§ 2. Niestawiennictwo oskarżyciela posiłkowego, o którym mowa w art. 27 uprawnienia pokrzywdzonego § 1 i 2, bez usprawiedliwienia, uważa się za odstąpienie od oskarżenia; w takim przypadku sąd umarza postępowanie.
§ 1. Pokrzywdzony i oskarżyciel posiłkowy może korzystać z pomocy jednego pełnomocnika. Pełnomocnikiem może być adwokat, radca prawny, a w wypadku, gdy pokrzywdzonym jest instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, także pracownik tej instytucji lub jej organu nadrzędnego.
§ 2. Do pełnomocnika stosuje się odpowiednio przepisy art. 22 przesłanki wyznaczenia obrońcy z urzędu i art. 23 wyznaczanie obrońcy z urzędu niniejszego kodeksu oraz art. 83 zasady ustanawiania obrońcy, art. 84 uprawnienia i obowiązki obrońcy z urzędu, art. 86 obowiązek działania obrońcy na korzyść oskarżonego § 2 i art. 89 odesłanie do przepisów postępowania cywilnego o pełnomocnictwie Kodeksu postępowania karnego.
§ 1. W razie śmierci oskarżyciela posiłkowego, o którym mowa w art. 27 uprawnienia pokrzywdzonego § 1 i 2, sąd lub referendarz sądowy zawiesza postępowanie, a osoby najbliższe mogą wstąpić w prawa zmarłego. Jeżeli w terminie zawitym miesiąca od dnia śmierci oskarżyciela osoba uprawniona nie wstąpi w prawa zmarłego, sąd lub referendarz sądowy umarza postępowanie.
§ 2. W razie śmierci oskarżyciela posiłkowego, wskazanego w art. 26 zawiadomienie pokrzywdzonego o przesłaniu wniosku o ukaranie i pouczenie o uprawnieniach § 3, osoby najbliższe mogą przystąpić do postępowania w każdym jego stadium.
