Kodeks wyborczy

Wybory do rad są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.

§ 1. Można być radnym tylko jednego organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.
§ 2. Można kandydować jednocześnie tylko do jednego z organów wymienionych w art. 5 katalog pojęć ustawowych, pkt 3.
§ 3. Przepis § 2 stosuje się w przypadku uzupełniania składu rady lub wyboru danej rady przed upływem kadencji rad.

§ 1. Wybory do rad zarządza się nie wcześniej niż na 4 miesiące i nie później niż na 3 miesiące przed upływem kadencji rad. Datę wyborów wyznacza się na dzień wolny od pracy przypadający nie wcześniej niż na 30 dni i nie później niż na 7 dni przed upływem kadencji rad.
§ 2. Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej, wyznacza, w drodze rozporządzenia, datę wyborów zgodnie z § 1 oraz określa dni, w których upływają terminy wykonania czynności wyborczych przewidzianych w kodeksie (kalendarz wyborczy).
§ 3. Rozporządzenie, o którym mowa w § 2, podaje się niezwłocznie do publicznej wiadomości i ogłasza w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej nie później niż w terminie 2 dni od dnia zarządzenia wyborów.

§ 1. W razie konieczności przeprowadzenia wyborów przedterminowych danej rady przed upływem kadencji lub wyborów nowej rady z przyczyn określonych w ustawach, wybory zarządza się i przeprowadza w ciągu 90 dni od daty wystąpienia tej przyczyny. Przepisy art. 371 zarządzanie wyborów do rad, stosuje się odpowiednio, z tym że w kalendarzu wyborczym terminy wykonania czynności wyborczych mogą być krótsze od przewidzianych w kodeksie.
§ 2. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie wyborów, o których mowa w § 1, wojewoda podaje niezwłocznie do publicznej wiadomości, w formie obwieszczenia, na obszarze działania rady, do której wybory mają być przeprowadzone.

§ 1. Liczbę radnych wybieranych do rad ustala, odrębnie dla każdej rady, wojewoda, po porozumieniu z komisarzem wyborczym, odpowiednio do zasad określonych w kodeksie oraz ustawach odrębnych.
§ 2. Ustalenie liczby radnych dla każdej rady następuje na podstawie ustalonej w Centralnym Rejestrze Wyborców liczby mieszkańców tej gminy na koniec kwartału poprzedzającego rozpoczęcie okresu, o którym mowa w art. 374 ogłoszenie zarządzenia wojewody ustalającego liczbę radnych wybieranych do rad.

Zarządzenie wojewody ustalające liczbę radnych wybieranych do rad ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym i podaje do publicznej wiadomości, w formie obwieszczenia, w każdej gminie nie wcześniej niż na 6 miesięcy i nie później niż na 4 miesiące przed upływem kadencji. Po jednym egzemplarzu zarządzenia przekazuje się niezwłocznie każdej właściwej radzie i komisarzowi wyborczemu oraz przesyła do Państwowej Komisji Wyborczej.

§ 1. W przypadku, o którym mowa w art. 372 zarządzenie przedterminowych wyborów rady lub wyborów nowej rady, wojewoda, po porozumieniu z komisarzem wyborczym, ustala liczbę radnych wybieranych do danej rady na podstawie ustalonej w Centralnym Rejestrze Wyborców liczby mieszkańców tej gminy na koniec kwartału poprzedzającego zarządzenie o wyborach.
§ 2. Liczbę radnych wybieranych do danej rady podaje się w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 372 zarządzenie przedterminowych wyborów rady lub wyborów nowej rady § 2.

Kadencja radnych i rad wybranych w wyborach, o których mowa w art. 372 zarządzenie przedterminowych wyborów rady lub wyborów nowej rady, upływa z dniem zakończenia kadencji rad wybranych w wyborach zarządzonych na podstawie art. 371 zarządzanie wyborów do rad.

Wyborów, o których mowa w art. 372 zarządzenie przedterminowych wyborów rady lub wyborów nowej rady, nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie 12 miesięcy przed zakończeniem kadencji rad. W takim przypadku Prezes Rady Ministrów wyznacza, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, osobę pełniącą funkcję rady do końca kadencji.

§ 1. W wyborach do rady komitety wyborcze mogą wydatkować na agitację wyborczą wyłącznie kwoty ograniczone limitami wydatków określonymi na zasadach, o których mowa w § 2 i 3.
§ 2. Limit wydatków ustala się, mnożąc kwotę, o której mowa w § 3, przypadającą na jeden mandat radnego przez liczbę mandatów przypadających na okręg lub okręgi, w których komitet wyborczy zarejestrował kandydatów.
§ 3. Kwota przypadająca na jeden mandat radnego wynosi:
1) w wyborach do rady gminy w gminach liczących do 40 000 mieszkańców - 1000 złotych; (obecnie 1344,16 - kwota podana zgodnie z § 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 11 stycznia 2023 r. (Dz.U.2023.134)
2) w wyborach do rady gminy w gminach liczących powyżej 40 000 mieszkańców oraz w wyborach do rad dzielnic miasta stołecznego Warszawy - 1200 złotych; (obecnie: 1613,00 - Kwota podana zgodnie z § 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 11 stycznia 2023 r. (Dz.U.2023.134).
3) w wyborach do rady powiatu - 2400 złotych; (obecnie: 3225,99 - kwota podana zgodnie z § 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 11 stycznia 2023 r. (Dz.U.2023.134).
4) w wyborach do rady miasta w miastach na prawach powiatu - 3600 złotych; (obecnie: 4838,99 - kwota podana zgodnie z § 1 pkt 4 rozporządzenia z dnia 11 stycznia 2023 r. (Dz.U.2023.134).
5) w wyborach do sejmiku województwa - 6000 (obecnie: 8064,98 - kwota podana zgodnie z § 1 pkt 5 rozporządzenia z dnia 11 stycznia 2023 r. (Dz.U.2023.134)..

§ 1. Minister właściwy do spraw finansów publicznych, w drodze rozporządzenia, podwyższy kwotę, o której mowa w art. 378 limit wydatków komitetów wyborczych na agitację wyborcza w wyborach do rady § 3, w przypadku wzrostu wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem o ponad 5 %, w stopniu odpowiadającym wzrostowi tych cen.
§ 2. Wskaźnik wzrostu cen, o którym mowa w § 1, ustala się na podstawie komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" do 20 dnia pierwszego miesiąca każdego kwartału.

Jeżeli w okręgu wyborczym w wyborach do rady zarejestrowana liczba kandydatów jest równa liczbie radnych wybieranych w danym okręgu wyborczym lub od niej mniejsza, głosowania nie przeprowadza się, a za wybranych na radnych terytorialna komisja wyborcza uznaje zarejestrowanych kandydatów, a odpowiednio pozostałe mandaty pozostają nieobsadzone.

§ 1. W przypadku, o którym mowa w art. 380 obsadzenie mandatów radnych bez głosowania, właściwa terytorialna komisja wyborcza niezwłocznie zawiadamia wyborców danego okręgu wyborczego o przyczynach obsadzenia mandatów bez głosowania, w formie obwieszczenia, którego druk i rozplakatowanie zapewnia odpowiednio wójt, starosta i marszałek województwa. Jeden egzemplarz obwieszczenia przekazuje się niezwłocznie komisarzowi wyborczemu.
§ 2. Komisja wyborcza sporządza odpowiedni protokół z obsadzenia mandatu radnego bez głosowania w okręgu wyborczym, którego wzór ustala Państwowa Komisja Wyborcza. Przepisy art 445-449 stosuje się odpowiednio.

Państwowa Komisja Wyborcza ogłasza w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej oraz podaje do publicznej wiadomości, w formie obwieszczenia, zbiorcze wyniki wyborów do rad na obszarze kraju.

§ 1. Wygaśnięcie mandatu radnego następuje w przypadku:
1) śmierci;
2) utraty prawa wybieralności lub nieposiadania go w dniu wyborów;
3) odmowy złożenia ślubowania;
4) pisemnego zrzeczenia się mandatu;
5) naruszenia ustawowego zakazu łączenia mandatu radnego z wykonywaniem określonych w odrębnych przepisach funkcji lub działalności;
5a) objęcia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej;
6) wyboru na wójta, posła na Sejm, senatora albo posła do Parlamentu Europejskiego;
7) niezłożenia w terminach określonych w odrębnych przepisach oświadczenia o swoim stanie majątkowym.
§ 2. Wygaśnięcie mandatu radnego z przyczyn, o których mowa w § 1 pkt 2 – z wyjątkiem powodów wskazanych w art. 10 podmioty czynnego prawa wyborczego § 2 i art. 11 podmioty biernego prawa wyborczego § 2, oraz pkt 3, 5 i 7, stwierdza rada, w drodze uchwały, w terminie miesiąca od dnia wystąpienia przyczyny wygaśnięcia mandatu.
§ 2a. Wygaśnięcie mandatu radnego z dniem wystąpienia przyczyny, o której mowa w § 1 pkt 1, 4, 5a i 6, stwierdza niezwłocznie komisarz wyborczy w drodze postanowienia. Postanowienie komisarza wyborczego ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym oraz podaje się do publicznej wiadomości w Biuletynie Informacji Publicznej. Przepisów art. 247 przesłanki wygaśnięcia mandatu posła § 3, art. 279 wygaśnięcie mandatu senatora § 3 oraz art. 364 przesłanki utraty mandatu posła do PE § 2 nie stosuje się.
§ 2b. Wygaśnięcie mandatu radnego wskutek wyboru na posła na Sejm, senatora albo posła do Parlamentu Europejskiego następuje z dniem ogłoszenia obwieszczenia, o którym mowa w art. 238 ogłoszenie wyników wyborów do Sejmu, art. 276 ogłaszanie wyników wyborów do Senatu albo art. 361 ogłoszenie i podanie do publicznej wiadomości wyników wyborów posłów do PE, albo postanowienia, o którym mowa w art. 251 obsadzenie mandatu posła w trakcie kadencji Sejmu § 5 albo art. 368 tryb obsadzania wolnego mandatu posła do PE § 7.
§ 3. W przypadkach określonych w § 1 pkt 2, 3, 5 i 7 przed podjęciem uchwały o wygaśnięciu mandatu należy umożliwić radnemu złożenie wyjaśnień.
§ 4. Uchwałę rady o wygaśnięciu mandatu radnego doręcza się niezwłocznie zainteresowanemu i przesyła wojewodzie oraz komisarzowi wyborczemu.
§ 4a. Postanowienie komisarza wyborczego o wygaśnięciu mandatu radnego doręcza się niezwłocznie zainteresowanemu i przesyła wojewodzie oraz przewodniczącemu rady.
§ 5. Jeżeli radny przed dniem wyboru wykonywał funkcję lub prowadził działalność, o której mowa w § 1 pkt 5, obowiązany jest do zrzeczenia się funkcji lub zaprzestania prowadzenia działalności w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania.
§ 6. W przypadku niezrzeczenia się funkcji lub niezaprzestania prowadzenia działalności przez radnego w terminie, o którym mowa w § 5, rada stwierdza wygaśnięcie mandatu radnego, w drodze uchwały, w ciągu miesiąca od upływu tego terminu.
§ 7. Wygaśnięcie mandatu radnego wskutek objęcia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej następuje z chwilą złożenia wobec Zgromadzenia Narodowego przysięgi, o której mowa w art. 130 odpowiedzialność za zobowiązania majątkowe komitetu wyborczego Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

§ 1. Sąd przesyła komisarzowi wyborczemu, wojewodzie oraz przewodniczącemu rady gminy odpisy prawomocnych orzeczeń, o których mowa w art. 10 podmioty czynnego prawa wyborczego § 2 i art. 11 podmioty biernego prawa wyborczego § 2, niezwłocznie po ich uprawomocnieniu się. W odpisie umieszcza się datę uprawomocnienia się orzeczenia.
§ 2. O wygaśnięciu mandatu radnego z przyczyny, o której mowa w art. 383 wygaśnięcie mandatu radnego § 1 pkt 2 – w zakresie powodów wskazanych w art. 10 podmioty czynnego prawa wyborczego § 2 i art. 11 podmioty biernego prawa wyborczego § 2, informuje komisarz wyborczy, w drodze obwieszczenia, w terminie 14 dni od dnia doręczenia odpisu, o którym mowa w § 1. Informację komisarza wyborczego ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym oraz podaje do publicznej wiadomości w Biuletynie Informacji Publicznej.

§ 1. Od uchwały rady i postanowienia komisarza wyborczego o wygaśnięciu mandatu radnego z przyczyn, o których mowa w art. 383 wygaśnięcie mandatu radnego § 1 pkt 2 – z wyjątkiem powodów wskazanych w art. 10 podmioty czynnego prawa wyborczego § 2 i art. 11 podmioty biernego prawa wyborczego § 2, oraz pkt 3–5 i 7, zainteresowanemu przysługuje skarga do sądu administracyjnego w terminie 7 dni od dnia doręczenia uchwały albo postanowienia. Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, który stwierdził wygaśnięcie mandatu.
§ 2. Sąd administracyjny rozpatruje skargę, o której mowa w § 1, w terminie 14 dni od dnia jej wniesienia. Skargę kasacyjną wnosi się w terminie 14 dni.
§ 3. Wygaśnięcie mandatu radnego następuje z dniem uprawomocnienia się wyroku sądu administracyjnego oddalającego skargę, o której mowa w § 1.

§ 1. W przypadku nieobsadzenia mandatów lub wygaśnięcia mandatu radnego rady gminy w gminie liczącej do 20 000 mieszkańców, wojewoda zarządza wybory uzupełniające.
§ 2. Przepisy art. 371 zarządzanie wyborów do rad stosuje się odpowiednio, z tym że w zarządzeniu wojewody o wyborach podaje się liczbę wybieranych radnych.

§ 1. Wybory uzupełniające, o których mowa w art. 385 zarządzenie wyborów uzupełniających do rady gminy § 1, przeprowadza się na zasadach i w trybie przepisów kodeksu w ciągu 3 miesięcy od daty stwierdzenia wygaśnięcia mandatu, z zastrzeżeniem art. 388 wybory uzupełniające w razie zaskarżenia uchwały o wygaśnięciu mandatu radnego § 1 i 2.
§ 2. Jeżeli w wyniku wyborów, o których mowa w § 1, mandat pozostaje nieobsadzony, wybory uzupełniające powtarza się między 6 a 9 miesiącem, licząc od daty tych wyborów.
§ 3. Jeżeli w wyniku wyborów, o których mowa w § 2, mandat pozostaje nieobsadzony, mandatu nie obsadza się do końca kadencji rad.
§ 4. Kadencja radnych wybranych w wyborach uzupełniających upływa z dniem upływu kadencji rad wybranych w wyborach zarządzonych na podstawie art. 371 zarządzanie wyborów do rad.
§ 5. Wyborów uzupełniających nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji rad.

§ 1. W przypadku stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego wybranego w okręgu wyborczym dla wyboru rady gminy w gminie liczącej powyżej 20 000 mieszkańców oraz mandatu radnego powiatu lub województwa komisarz wyborczy postanawia o wstąpieniu na jego miejsce kandydata z tej samej listy, który w wyborach uzyskał kolejno największą liczbę głosów, a nie utracił prawa wybieralności. Przy równej liczbie głosów stosuje się odpowiednio art. 233 kolejność uzyskiwania mandatów poselskich przez kandydatów z danej listy okręgowej. Przepisy art. 383 wygaśnięcie mandatu radnego § 2a zdanie drugie oraz art. 386 wybory uzupełniające do rady gminy § 1 i 5 stosuje się odpowiednio.
§ 2. Kandydat może zrzec się pierwszeństwa do obsadzenia mandatu na rzecz kandydata z tej samej listy, który uzyskał kolejno największą liczbę głosów. Oświadczenie to powinno być zgłoszone komisarzowi wyborczemu na piśmie w ciągu 3 dni od daty doręczenia zawiadomienia o przysługującym mu mandacie.
§ 3. Jeżeli wskutek wygaśnięcia mandatów, których obsadzenie w trybie § 1 i 2 nie było możliwe, skład rady zmniejszył się więcej niż o 2/5, rada zostaje z mocy prawa rozwiązana i przeprowadza się wybory nowej rady. Wyborów nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji rad.
§ 4. Kadencja radnych wybranych w wyborach, o których mowa w § 3, upływa z dniem upływu kadencji rad wybranych w wyborach zarządzonych na podstawie art. 371 zarządzanie wyborów do rad.

§ 1. Jeżeli uchwała rady albo postanowienie komisarza wyborczego o wygaśnięciu mandatu radnego zostały zaskarżone do sądu administracyjnego, postępowania, o którym mowa w art. 385 zarządzenie wyborów uzupełniających do rady gminy § 1, nie wszczyna się do czasu uprawomocnienia się wyroku sądu administracyjnego oddalającego skargę.
§ 2. Jeżeli w wyniku wyroku sądu administracyjnego zachodzi konieczność przeprowadzenia wyborów uzupełniających, zarządza się je i przeprowadza w ciągu 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku.
§ 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio w przypadku, o którym mowa w art. 387 obsadzenie zwolnionego mandatu radnego § 1.

§ 1. W przypadkach określonych ustawami przeprowadza się wybory przedterminowe na zasadach i w trybie przepisów kodeksu.
§ 2. Kadencja radnych i rad wybranych w wyborach przedterminowych upływa z dniem zakończenia kadencji rad wybranych w wyborach zarządzonych na podstawie art. 371 zarządzanie wyborów do rad.

§ 1. Zmiany w podziale terytorialnym państwa zachodzące w toku kadencji rad powodują następujące skutki:
1) jeżeli z jednostki samorządu terytorialnego zostaje wyłączony obszar stanowiący część okręgu wyborczego, okręg lub więcej okręgów wyborczych dla wyborów danej rady w celu włączenia tego obszaru do tworzonej nowej jednostki, to mandat radnego stale zamieszkałego lub wybranego na tym obszarze wygasa z mocy prawa;
2) jeżeli z jednostki zostaje wyłączony obszar stanowiący część okręgu wyborczego lub okręg wyborczy dla wyborów danej rady i zostaje on włączony do sąsiedniej jednostki, radny stale zamieszkały i wybrany w tym okręgu staje się radnym rady w jednostce powiększonej; mandat radnego niespełniającego tych warunków wygasa z mocy prawa;
3) jeżeli jednostka zostaje włączona do innej jednostki albo dwie jednostki lub więcej łączy się w nową jednostkę, rady tych jednostek zostają z mocy prawa rozwiązane.
§ 2. Zmiany w podziale terytorialnym skutkujące wygaśnięciem praw powiatu posiadanych dotychczas przez miasto nie powodują rozwiązania rady tego miasta.
§ 3. Przepisy § 1 pkt 1 i 2 stosuje się odpowiednio w przypadku radnego stale zamieszkałego na obszarze okręgu wyborczego lub jego części włączanego do sąsiedniej jednostki, a wybranego w innym okręgu wyborczym włączanym także w całości lub w części do tej jednostki.
§ 4. W przypadku zmiany składu rady z przyczyn, o których mowa w § 1 pkt 1 i 2 oraz w § 3, rada działa w zmienionym składzie do końca kadencji, z zastrzeżeniem § 5. Zmiany w składach rad ogłasza, w formie obwieszczenia, komisarz wyborczy w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
§ 5. Jeżeli w wyniku zmian, o których mowa w § 4, skład rady zmniejszył się poniżej 3/5 ustawowej liczby radnych, rada jednostki zostaje z mocy prawa rozwiązana.
§ 6. Komisarz wyborczy podaje do publicznej wiadomości oraz ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym, w formie obwieszczenia, informację o rozwiązaniu z mocy prawa rady jednostki.
§ 7. Wygaśnięcie mandatu radnego z przyczyn, o których mowa w § 1 pkt 1 i 2 oraz w § 3, następuje w dniu wejścia w życie zmiany w podziale terytorialnym. Wygaśnięcie mandatu stwierdza właściwa rada, w drodze uchwały, podjętej w ciągu 3 miesięcy od ich wystąpienia. Przepis § 6 stosuje się odpowiednio.
§ 8. W przypadku utworzenia nowych jednostek samorządu terytorialnego, włączenia jednostki do innej jednostki albo połączenia dwóch lub więcej jednostek w nową jednostkę przeprowadza się wybory do nowych rad w trybie i na zasadach określonych w kodeksie.
§ 9. Wyborów nowych rad nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji rad.

§ 1. Wyborów zarządzonych na podstawie art. 371 zarządzanie wyborów do rad nie przeprowadza się w jednostce samorządu terytorialnego, w której wskutek zmian w podziale terytorialnym państwa rozwiązaniu ulegnie rada, jeżeli data wyborów przypada w okresie 6 miesięcy poprzedzających rozwiązanie tej rady. Wybory do nowej rady przeprowadza się w trybie i na zasadach określonych w kodeksie po wejściu w życie zmian w podziale terytorialnym państwa.
§ 2. Jeżeli data utworzenia nowej jednostki samorządu terytorialnego, w tym w przypadkach, o których mowa w art. 390 skutki zmian w podziale terytorialnym państwa w toku kadencji rad § 1 pkt 1 i 3, przypada w roku bezpośrednio następującym po dacie wyborów zarządzonych na podstawie art. 371 zarządzanie wyborów do rad, wybory do nowej rady przeprowadza się łącznie z tymi wyborami.
§ 3. W przypadku, o którym mowa w § 2, komisarz wyborczy dokonuje podziału obszaru nowej jednostki na okręgi wyborcze, a w przypadku gmin – obwody głosowania, który ma zastosowanie w pierwszych wyborach do rady nowej jednostki i wyborach przeprowadzanych w trakcie pierwszej kadencji, oraz – w przypadku gmin – tworzy odrębne obwody głosowania w celu przeprowadzenia głosowania w pierwszych wyborach. W sprawach, o których mowa w zdaniu pierwszym, komisarz wyborczy może zasięgnąć opinii rad zainteresowanych jednostek samorządu terytorialnego.
§ 4. W przypadkach, o których mowa w § 1 i 2, do czasu rozwiązania rady w jednostce samorządu terytorialnego, o której mowa w art. 390 skutki zmian w podziale terytorialnym państwa w toku kadencji rad § 1 pkt 3, zadania i kompetencje rady wykonują dotychczasowe organy. Po rozwiązaniu rady oraz w przypadku, o którym mowa w art. 390 skutki zmian w podziale terytorialnym państwa w toku kadencji rad § 5, do dnia pierwszej sesji rady zadania i kompetencje organów w nowej jednostce wykonuje osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek wojewody zgłoszony za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej.

Kadencja radnych i rad wybranych w wyborach, o których mowa w art. 390 skutki zmian w podziale terytorialnym państwa w toku kadencji rad, upływa z dniem upływu kadencji rad wybranych w wyborach zarządzonych na podstawie art. 371 zarządzanie wyborów do rad.

§ 1. Protest wyborczy wnosi się na piśmie do właściwego sądu okręgowego za pośrednictwem właściwego sądu rejonowego, w terminie 14 dni od dnia podania do publicznej wiadomości przez komisarza wyborczego, w trybie określonym w art. 168 obwieszczenie komisarza wyborczego o wynikach wyborów do rad i wyborów wójtów § 1 wyników wyborów na obszarze województwa.
§ 2. Wnoszący protest powinien sformułować w nim zarzuty oraz przedstawić lub wskazać dowody, na których opiera swoje zarzuty.
§ 3. W razie wniesienia protestu, do czasu rozstrzygnięcia sprawy w sposób określony w art. 394 orzeczenia sądu w sprawie protestu wyborczego w wyborach do rad, do osób wybranych stosuje się przepisy o obowiązkach i prawach radnych.

§ 1. Sąd okręgowy rozpoznaje protesty wyborcze w postępowaniu nieprocesowym, w ciągu 30 dni po upływie terminu do wnoszenia protestów, w składzie 3 sędziów, z udziałem komisarza wyborczego, przewodniczących właściwych komisji wyborczych lub ich zastępców.
§ 2. Sąd okręgowy pozostawia bez dalszego biegu protest wyborczy wniesiony przez osobę do tego nieuprawnioną lub niespełniający warunków określonych w art. 82 przesłanki dopuszczalności wniesienia protestu wyborczego § 1 i art. 392 protest wyborczy w wyborach do rad.
§ 3. Sąd okręgowy pozostawia bez dalszego biegu również protest wyborczy dotyczący sprawy, co do której w kodeksie przewiduje się możliwość wniesienia skargi lub odwołania do sądu lub właściwego organu wyborczego przed dniem głosowania.

§ 1. Sąd okręgowy rozpoznając protesty wyborcze rozstrzyga o ważności wyborów oraz o ważności wyboru radnego.
§ 2. Sąd okręgowy orzeka o nieważności wyborów lub o nieważności wyboru radnego, jeżeli okoliczności stanowiące podstawę protestu miały wpływ na wyniki wyborów.
§ 3. Sąd okręgowy, orzekając o nieważności wyborów lub o nieważności wyboru radnego, stwierdza wygaśnięcie mandatów oraz postanawia o przeprowadzeniu wyborów ponownych lub o podjęciu niektórych czynności wyborczych, wskazując czynność, od której należy ponowić postępowanie wyborcze.
§ 4. Na orzeczenia sądu okręgowego, o których mowa w § 1 i 2 oraz art. 393 tryb postępowania w sprawie protestu wyborczego w wyborach do rad, wnoszącym protest wyborczy, komisarzowi wyborczemu, przewodniczącemu właściwej komisji wyborczej lub jego zastępcy przysługuje, w ciągu 7 dni od daty doręczenia, zażalenie do właściwego sądu apelacyjnego. Sąd apelacyjny rozpoznaje sprawę w ciągu 30 dni; od postanowienia sądu nie przysługuje środek prawny.
§ 5. O zakończeniu postępowania w sprawie protestów przeciwko ważności wyborów do danej rady lub ważności wyboru radnego tej rady i o treści ostatecznych orzeczeń właściwy sąd zawiadamia niezwłocznie wnoszącego protest, wojewodę, komisarza wyborczego i przewodniczącego właściwej komisji wyborczej.

§ 1. Przeprowadzenie wyborów ponownych zarządza wojewoda w ciągu 7 dni od dnia zakończenia postępowania sądowego, o którym mowa w art. 394 orzeczenia sądu w sprawie protestu wyborczego w wyborach do rad, § 5.
§ 2. Przepisy art. 372 zarządzenie przedterminowych wyborów rady lub wyborów nowej rady, stosuje się odpowiednio, z tym że w zarządzeniu wojewody o wyborach wymienia się ponadto nazwiska osób, które utraciły mandaty, ze wskazaniem oznaczenia listy kandydatów.
§ 3. Wygaśnięcie mandatów radnych, o którym mowa w art. 394 orzeczenia sądu w sprawie protestu wyborczego w wyborach do rad, § 3, następuje z dniem podania zarządzenia wojewody do publicznej wiadomości.

§ 1. W razie orzeczenia o nieważności wyborów lub wyboru radnego wybory ponowne przeprowadza się przy odpowiednim zastosowaniu przepisów kodeksu.
§ 2. Wybory ponowne przeprowadzają te same komisje wyborcze na podstawie spisu wyborców podlegającego aktualizacji.
§ 3. Jeżeli podstawą orzeczenia o nieważności wyborów lub wyboru radnego było naruszenie przez komisje wyborcze przepisów kodeksu dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów albo nieprawidłowości w spisach wyborców, wówczas odpowiednio powołuje się nowe komisje lub sporządza nowe spisy.
§ 4. Wyborów ponownych nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji rady.

Wyniki wyborów ponownych podaje się do wiadomości w sposób określony w kodeksie.

W przypadku wyborów uzupełniających, wyborów przedterminowych lub wyborów do nowych rad:
1) zawiadomienia, o których mowa w art. 86 zawiadomienie o utworzeniu komitetu wyborczego partii politycznej § 2, art. 87 zawiadomienie o utworzeniu koalicji wyborczej i koalicyjnego komitetu wyborczego § 5, art. 88 zawiadomienie o utworzeniu komitetu wyborczego organizacji § 3 oraz art. 89 zawiadomienie o utworzeniu komitetu wyborczego wyborców § 4, składa się właściwemu komisarzowi wyborczemu;
2) zawiadomienie, o którym mowa w art. 89 zawiadomienie o utworzeniu komitetu wyborczego wyborców § 4, nie wymaga zebrania podpisów obywateli popierających utworzenie komitetu.

Prawo zgłaszania kandydatów na radnych przysługuje:
1) komitetowi wyborczemu partii politycznej;
2) koalicyjnemu komitetowi wyborczemu;
3) komitetowi wyborczemu organizacji;
4) komitetowi wyborczemu wyborców.

§ 1. Komitet wyborczy partii politycznej obowiązany jest zawiadomić Państwową Komisję Wyborczą o utworzeniu komitetu w okresie od dnia ogłoszenia rozporządzenia o zarządzeniu wyborów do 55 dnia przed dniem wyborów.
§ 2. Do zawiadomienia, o którym mowa w § 1, załącza się:
1) oświadczenia pełnomocnika wyborczego i pełnomocnika finansowego komitetu wyborczego o przyjęciu pełnomocnictwa, a w przypadku pełnomocnika finansowego - również o spełnieniu przez niego wymogów, o których mowa w art. 127 pełnomocnik finansowy komitetu wyborczego § 2 i 3;
2) uwierzytelniony odpis z ewidencji partii politycznych;
3) wyciąg ze statutu partii politycznej wskazujący, który organ jest upoważniony do jej reprezentowania na zewnątrz;
4) fakultatywnie symbol graficzny komitetu wyborczego w formie papierowej oraz elektronicznej.

§ 1. Koalicyjny komitet wyborczy może być utworzony w okresie od dnia ogłoszenia rozporządzenia o zarządzeniu wyborów do 55 dnia przed dniem wyborów. Pełnomocnik wyborczy koalicyjnego komitetu wyborczego zawiadamia Państwową Komisję Wyborczą do 55 dnia przed dniem wyborów o utworzeniu komitetu wyborczego.
§ 2. Do zawiadomienia, o którym mowa w § 1, załącza się:
1) umowę o zawiązaniu koalicji wyborczej, wraz z następującymi danymi: imionami, nazwiskami, adresami zamieszkania i numerami ewidencyjnymi PESEL osób wchodzących w skład komitetu wyborczego;
2) oświadczenia pełnomocnika wyborczego i pełnomocnika finansowego o przyjęciu pełnomocnictwa, a w przypadku pełnomocnika finansowego - również o spełnieniu przez niego wymogów, o których mowa w art. 127 pełnomocnik finansowy komitetu wyborczego § 2 i 3;
3) uwierzytelniony odpis z ewidencji partii politycznych, partii politycznych tworzących koalicję wyborczą;
4) wyciągi ze statutów partii politycznych tworzących koalicję wyborczą wskazujące, który organ partii jest upoważniony do jej reprezentowania na zewnątrz;
5) fakultatywnie symbol graficzny komitetu wyborczego w formie papierowej oraz elektronicznej.

§ 1. Komitet wyborczy organizacji obowiązany jest zawiadomić komisarza wyborczego właściwego ze względu na siedzibę organizacji o utworzeniu komitetu w okresie od dnia ogłoszenia rozporządzenia o zarządzeniu wyborów do 55 dnia przed dniem wyborów.
§ 2. W przypadku gdy komitet wyborczy organizacji zamierza zgłosić kandydatów na radnych w więcej niż w jednym województwie, komitet wyborczy zawiadamia Państwową Komisję Wyborczą o utworzeniu komitetu w okresie od dnia ogłoszenia rozporządzenia o zarządzeniu wyborów do 55 dnia przed dniem wyborów.
§ 3. Do zawiadomień, o których mowa w § 1 i 2, załącza się:
1) oświadczenia pełnomocnika wyborczego i pełnomocnika finansowego komitetu wyborczego o przyjęciu pełnomocnictwa, a w wypadku pełnomocnika finansowego - również o spełnieniu przez niego wymogów, o których mowa w art. 127 pełnomocnik finansowy komitetu wyborczego § 2 i 3;
2) uwierzytelniony odpis z Krajowego Rejestru Sądowego albo zaświadczenie o wpisie stowarzyszenia zwykłego do ewidencji, o której mowa w ustawie z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2020 r. poz. 2261);
3) wyciąg ze statutu albo regulaminu działalności organizacji wskazujący organ upoważniony do jej reprezentowania na zewnątrz;
4) fakultatywnie symbol graficzny komitetu wyborczego w formie papierowej oraz elektronicznej.

§ 1. Obywatele, w liczbie co najmniej 15, mający prawo wybierania, mogą utworzyć komitet wyborczy wyborców.
§ 2. Po zebraniu co najmniej 1 000 podpisów obywateli mających prawo wybierania popierających utworzenie komitetu wyborczego wyborców, pełnomocnik wyborczy zawiadamia Państwową Komisję Wyborczą o utworzeniu komitetu, z zastrzeżeniem § 3. Zawiadomienie może być dokonane do 55 dnia przed dniem wyborów.
§ 3. Jeżeli komitet wyborczy wyborców został utworzony w celu zgłoszenia kandydatów tylko w jednym województwie:
1) liczba obywateli, o których mowa w § 1, wynosi 5;
2) liczba podpisów, o których mowa w § 2, wynosi 20, a zawiadomienie, o którym mowa w § 2, składa się komisarzowi wyborczemu właściwemu ze względu na siedzibę komitetu.
§ 4. Do zawiadomienia, o którym mowa w § 2 i § 3 pkt 2, załącza się:
1) oświadczenie o utworzeniu komitetu wyborczego;
2) oświadczenia pełnomocnika wyborczego i pełnomocnika finansowego o przyjęciu pełnomocnictwa, a w przypadku pełnomocnika finansowego - również o spełnieniu przez niego wymogów, o których mowa w art. 127 pełnomocnik finansowy komitetu wyborczego § 2 i 3;
3) wykaz obywateli, o których mowa w § 2 albo § 3, zawierający czytelnie wskazane ich imiona, nazwiska, adresy zamieszkania, numery ewidencyjne PESEL oraz daty udzielenia poparcia, a także własnoręcznie złożone podpisy obywateli;
4) fakultatywnie symbol graficzny komitetu wyborczego w formie papierowej oraz elektronicznej.
§ 5. W przypadku gdy komitet wyborczy wyborców został utworzony jedynie w celu zgłoszenia kandydatów na radnych do rady gminy w gminie liczącej do 20 000 mieszkańców:
1) pełnomocnik wyborczy jest jednocześnie pełnomocnikiem finansowym tego komitetu;
2) zawiadomienie o utworzeniu komitetu nie wymaga zebrania podpisów, o których mowa w § 3 pkt 2.

§ 1. W przypadku odmowy przyjęcia przez Państwową Komisję Wyborczą zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego, o którym mowa w art 400-403, pełnomocnikowi wyborczemu przysługuje prawo wniesienia skargi do Sądu Najwyższego. Skargę wnosi się w terminie 2 dni od daty podania do publicznej wiadomości postanowienia Państwowej Komisji Wyborczej o odmowie przyjęcia zawiadomienia.
§ 2. Sąd Najwyższy rozpatruje skargę w składzie 3 sędziów w postępowaniu nieprocesowym i wydaje orzeczenie w sprawie skargi w terminie 2 dni. Od orzeczenia Sądu Najwyższego nie przysługuje środek prawny. Orzeczenie doręcza się pełnomocnikowi wyborczemu i Państwowej Komisji Wyborczej. Jeżeli Sąd Najwyższy uzna skargę za zasadną, Państwowa Komisja Wyborcza niezwłocznie przyjmuje zawiadomienie o utworzeniu komitetu wyborczego.

§ 1. W przypadku odmowy przyjęcia przez komisarza wyborczego zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego, o którym mowa w art. 402 zawiadomienie o utworzeniu komitetu wyborczego organizacji w wyborach do rad § 1 i art. 403 zawiadomienie o utworzeniu komitetu wyborczego wyborców w wyborach do rad § 3, pełnomocnikowi wyborczemu przysługuje prawo wniesienia odwołania do Państwowej Komisji Wyborczej. Odwołanie wnosi się w terminie 2 dni od daty podania do publicznej wiadomości postanowienia komisarza wyborczego o odmowie przyjęcia zawiadomienia.
§ 2. Państwowa Komisja Wyborcza rozpatruje odwołanie i wydaje orzeczenie w sprawie odwołania w terminie 3 dni. Od postanowienia Państwowej Komisji Wyborczej nie przysługuje środek prawny. Postanowienie doręcza się pełnomocnikowi wyborczemu i komisarzowi wyborczemu. Jeżeli Państwowa Komisja Wyborcza uzna odwołanie za zasadne, komisarz wyborczy niezwłocznie przyjmuje zawiadomienie o utworzeniu komitetu wyborczego.

§ 1. Państwowa Komisja Wyborcza informację o przyjętych przez nią zawiadomieniach o utworzonych komitetach wyborczych ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" i zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej.
§ 2. Komisarz wyborczy informację o przyjętych zawiadomieniach o utworzonych komitetach wyborczych zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej.

Na wniosek komitetu wyborczego odpowiednie organy mają obowiązek wydać potwierdzenie nadania numeru NIP oraz decyzję o nadaniu numeru REGON, najpóźniej do końca drugiego dnia roboczego następującego po dniu zgłoszenia wniosku o nadanie numeru.

Listy kandydatów zarejestrowane w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego otrzymują numery ustalane w drodze losowania przez:
1) Państwową Komisję Wyborczą;
2) komisarzy wyborczych;
3) gminne komisje wyborcze.

§ 1. Jeżeli komitet wyborczy zarejestrował listy kandydatów co najmniej w połowie okręgów w wyborach do wszystkich sejmików województw, w tym przynajmniej jedną listę do każdego sejmiku, listy kandydatów tego komitetu zarejestrowane w wyborach do sejmików województw, rad powiatów i rad gmin otrzymują jednolity numer.
§ 2. Jeżeli komitet wyborczy niespełniający warunku określonego w § 1 zarejestrował listę kandydatów w co najmniej jednym okręgu w wyborach do sejmiku województwa i zarejestrował listy kandydatów w ponad połowie okręgów w wyborach do wszystkich rad powiatów i rad miast na prawach powiatów na obszarze tego województwa, w tym przynajmniej jedną listę do każdej z tych rad, listy kandydatów tego komitetu zarejestrowane w wyborach do rad powiatów i rad gmin na obszarze tego województwa, otrzymują jednolity numer, taki sam jak listy kandydatów tego komitetu zarejestrowane w wyborach do sejmiku tego województwa.
§ 3. Jeżeli komitet wyborczy niespełniający żadnego z warunków określonych w § 1 i 2 zarejestrował listę kandydatów w co najmniej jednym okręgu w wyborach do rady powiatu i zarejestrował listy kandydatów w ponad połowie okręgów w wyborach do wszystkich rad gmin na obszarze tego powiatu w tym przynajmniej jedną listę do każdej z tych rad, listy kandydatów tego komitetu, zarejestrowane w wyborach do rad gmin na obszarze tego powiatu otrzymują jednolity numer, taki sam jak listy kandydatów tego komitetu zarejestrowane w wyborach do rady tego powiatu.

§ 1. Państwowa Komisja Wyborcza na podstawie rejestracji list kandydatów w wyborach do sejmików województw przyznaje, najpóźniej w 25 dniu przed dniem wyborów, numery dla list kandydatów komitetów wyborczych spełniających warunek określony w art. 409 nadawanie numeru listom kandydatów w wyborach do sejmików województw, § 1.
§ 2. Państwowa Komisja Wyborcza niezwłocznie podaje do publicznej wiadomości informację o przyznanych numerach list kandydatów i zawiadamia o nich komisarzy wyborczych wykonujących czynności o charakterze ogólnowojewódzkim.
§ 3. Komisarz wyborczy wykonujący czynności o charakterze ogólnowojewódzkim, na podstawie rejestracji list kandydatów w wyborach do sejmiku województwa, najpóźniej w 23 dniu przed dniem wyborów, przyznaje zarejestrowanym w wyborach do sejmiku województwa listom kandydatów komitetów niespełniających warunku wymienionego w art. 409 nadawanie numeru listom kandydatów w wyborach do sejmików województw, § 1 numery:
1) dla list kandydatów komitetów wyborczych zarejestrowanych w więcej niż jednym okręgu wyborczym - spośród numerów następujących po numerach przyznanych w trybie § 1;
2) dla list kandydatów komitetów wyborczych zarejestrowanych w jednym okręgu wyborczym - spośród numerów następujących po numerach przyznanych w trybie pkt 1.
§ 4. Komisarz wyborczy, o którym mowa w § 3, niezwłocznie podaje do publicznej wiadomości informację o przyznanych numerach list kandydatów i zawiadamia o nich pozostałych komisarzy wyborczych działających na obszarze województwa.
§ 5. Komisarz wyborczy, na podstawie rejestracji list kandydatów w wyborach do rad powiatów na obszarze jego właściwości, najpóźniej w 20 dniu przed dniem wyborów, przyznaje, odrębnie dla każdego powiatu, zarejestrowanym w wyborach do rad powiatów listom kandydatów komitetów niespełniających żadnego z warunków określonych w art. 409 nadawanie numeru listom kandydatów w wyborach do sejmików województw § 1 i 2 numery:
1) dla list kandydatów komitetów wyborczych zarejestrowanych w więcej niż jednym okręgu wyborczym - spośród numerów następujących po numerach przyznanych w trybie § 3 pkt 2;
2) dla list kandydatów komitetów wyborczych zarejestrowanych w jednym okręgu wyborczym - spośród numerów następujących po numerach przyznanych w trybie pkt 1.
§ 6. Komisarz wyborczy niezwłocznie podaje do publicznej wiadomości informację o przyznanych numerach list kandydatów i zawiadamia o nich gminne komisje wyborcze działające na obszarze jego właściwości.
§ 7. Gminna komisja wyborcza na podstawie rejestracji list kandydatów w wyborach do rady gminy przyznaje zarejestrowanym w wyborach do rady gminy listom kandydatów komitetów niespełniających żadnego z warunków określonych w art. 409 nadawanie numeru listom kandydatów w wyborach do sejmików województw, numery:
1) dla list kandydatów komitetów wyborczych zarejestrowanych w więcej niż jednym okręgu wyborczym - spośród numerów następujących po numerach przyznanych w trybie § 5 pkt 2;
2) dla list kandydatów komitetów wyborczych zarejestrowanych w jednym okręgu wyborczym - spośród numerów następujących po numerach przyznanych w trybie pkt 1.
§ 8. Gminna komisja wyborcza niezwłocznie podaje do publicznej wiadomości informację o przyznanych numerach list kandydatów.

§ 1. Komitet wyborczy ma prawo do nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych w programach publicznych nadawców radiowych i telewizyjnych:
1) ogólnokrajowych - jeżeli zarejestrował listy kandydatów co najmniej w połowie okręgów w wyborach do wszystkich sejmików województw, w tym przynajmniej jedną listę do każdego sejmiku;
2) regionalnych - jeżeli zarejestrował listę kandydatów co najmniej w jednym okręgu wyborczym.
§ 2. Łączny czas rozpowszechniania audycji wyborczych wynosi:
1) w ogólnokrajowych programach - 15 godzin w Telewizji Polskiej i 20 godzin w Polskim Radiu;
2) w regionalnych programach - 15 godzin w każdym programie Telewizji Polskiej i 20 godzin w każdym programie Polskiego Radia.
§ 3. W wyborach przedterminowych oraz w wyborach do nowych rad łączny czas rozpowszechniania audycji wyborczych w odpowiednich programach regionalnych wynosi 3 godziny w Telewizji Polskiej i 4 godziny w Polskim Radiu.
§ 4. W wyborach ponownych oraz w wyborach uzupełniających prawo do nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych nie przysługuje.
§ 5. Podział czasu antenowego pomiędzy uprawnione komitety wyborcze jest dokonywany proporcjonalnie do liczby zarejestrowanych list kandydatów w okręgach, na obszarze objętym regionalnym programem, na podstawie informacji okręgowych komisji wyborczych właściwych dla tego obszaru.

Na ustalenia dotyczące podziału czasu antenowego, o którym mowa w art. 411 nieodpłatne rozpowszechnianie przez komitety wyborcze audycji wyborczych w wyborach do sejmików województw § 5, komitetom wyborczym przysługuje skarga do komisarza wyborczego właściwego ze względu na siedzibę oddziału Telewizji Polskiej lub Polskiego Radia. Skargę wnosi się w terminie 48 godzin od dokonania ustalenia. Komisarz wyborczy rozpatruje sprawę niezwłocznie i wydaje postanowienie. Od postanowienia komisarza wyborczego nie przysługuje środek prawny.

Wybory do rad gmin, pod nadzorem Państwowej Komisji Wyborczej i komisarzy wyborczych, przeprowadzają:
1) gminne komisje wyborcze;
2) obwodowe komisje wyborcze.

Radni są wybierani w okręgach wyborczych bezpośrednio spośród zgłoszonych kandydatów.

W gminie liczącej do 20 000 mieszkańców o wyborze na radnego rozstrzyga liczba ważnie oddanych głosów na poszczególnych kandydatów.

§ 1. W gminach liczących powyżej 20 000 mieszkańców podziału mandatów pomiędzy listy kandydatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby ważnie oddanych głosów odpowiednio na kandydatów danej listy.
§ 2. W podziale mandatów, o którym mowa w § 1, uczestniczą listy kandydatów tych komitetów wyborczych, na których listy w skali gminy oddano co najmniej 5 % ważnie oddanych głosów.
§ 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się także do dzielnic miasta stołecznego Warszawy.

§ 1. Okręg wyborczy obejmuje część obszaru gminy.
§ 2. W gminach na terenach wiejskich okręgiem wyborczym jest jednostka pomocnicza gminy. Jednostki pomocnicze gminy łączy się w celu utworzenia okręgu lub dzieli się na dwa lub więcej okręgów wyborczych, jeżeli wynika to z konieczności zachowania jednolitej normy przedstawicielstwa.
§ 3. Jednostkę pomocniczą gminy dzieli się na dwa lub więcej okręgów wyborczych również wtedy, gdy:
1) w gminie liczącej do 20 000 mieszkańców liczba radnych wybieranych w danej jednostce pomocniczej byłaby większa niż 1;
2) w gminach liczących powyżej 20 000 mieszkańców liczba radnych wybieranych w danej jednostce pomocniczej byłaby większa niż 8.
§ 4. W miastach przy tworzeniu okręgów wyborczych uwzględnia się utworzone jednostki pomocnicze.

§ 1. W każdym okręgu wyborczym tworzonym dla wyboru rady w gminie liczącej do 20 000 mieszkańców wybiera się 1 radnego.
§ 2. Dla wyboru rady w gminie liczącej powyżej 20 000 mieszkańców tworzy się okręgi wyborcze, w których wybiera się od 5 do 8 radnych.

§ 1. Podział gminy na okręgi wyborcze jest stały, z zastrzeżeniem art. 421 zmiana granic okręgów wyborczych w wyborach do rad gmin.
§ 2. Podział na okręgi wyborcze, ich granice i numery oraz liczbę radnych wybieranych w każdym okręgu ustala komisarz wyborczy według jednolitej normy przedstawicielstwa obliczonej przez podzielenie liczby mieszkańców gminy przez liczbę radnych wybieranych do danej rady, z uwzględnieniem art. 417 okręgi wyborcze w wyborach do rad gmin i następujących zasad:
1) ułamki liczby mandatów wybieranych w okręgu wyborczym równe lub większe od 1/2, jakie wynikają z zastosowania normy przedstawicielstwa, zaokrągla się w górę do liczby całkowitej;
2) jeżeli w wyniku postępowania, o którym mowa w pkt 1, liczba radnych wybieranych w okręgach przewyższa liczby wynikające z art. 373 ustalanie liczby radnych wybieranych do rad i art. 418 liczba radnych wybieranych w wyborach do rad gmin § 2, mandaty nadwyżkowe odejmuje się w tych okręgach wyborczych, w których norma przedstawicielstwa jest najmniejsza; w przypadku gdy liczba mandatów jest mniejsza od wynikającej z art. 373 ustalanie liczby radnych wybieranych do rad i art. 418 liczba radnych wybieranych w wyborach do rad gmin § 2, dodatkowe mandaty przydziela się tym okręgom wyborczym, w których norma przedstawicielstwa jest największa.
§ 2a. Granice okręgów wyborczych ustala się z uwzględnieniem krajowego rejestru urzędowego podziału terytorialnego kraju, o którym mowa w art. 47 krajowy rejestr urzędowy podziału terytorialnego kraju ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej.
§ 3. Przepisy § 2 stosuje się odpowiednio do podziału na okręgi wyborcze gminy liczącej do 20 000 mieszkańców.
§ 4. Postanowienie komisarza wyborczego w sprawie okręgów wyborczych ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym oraz podaje się do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty. Jeden egzemplarz postanowienia przekazuje się niezwłocznie wojewodzie, Państwowej Komisji Wyborczej, radzie gminy objętej podziałem, o którym mowa w art. 419 zasady podziału na okręgi wyborcze w wyborach do rad gmin.
§ 5. Postanowienie komisarza wyborczego w sprawie okręgów wyborczych jest podstawą dla właściwego dyrektora delegatury Krajowego Biura Wyborczego do wprowadzenia danych o numerach i granicach okręgów wyborczych do Centralnego Rejestru Wyborców.

§ 1. Na postanowienie komisarza wyborczego w sprawach okręgów wyborczych zainteresowanej radzie gminy, a także wyborcom w liczbie co najmniej 15, przysługuje prawo wniesienia skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego w terminie 3 dni od daty podania do publicznej wiadomości postanowienia, o którym mowa w art. 419 zasady podziału na okręgi wyborcze w wyborach do rad gmin § 4. Skargę wnosi się za pośrednictwem komisarza wyborczego. Komisarz wyborczy w terminie 2 dni przekazuje skargę Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu wraz z kompletnymi i uporządkowanymi aktami sprawy i odpowiedzią na skargę oraz informacją o posiadaniu praw wyborczych przez wnoszących skargę, w postaci papierowej lub elektronicznej. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów nie później niż w ciągu 5 dni od dnia jej wpływu i wydaje orzeczenie, doręczając je niezwłocznie wnoszącym skargę oraz komisarzowi wyborczemu. Od orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego nie przysługuje środek prawny.
§ 2. (uchylony)
§ 3. W zakresie nieuregulowanym w kodeksie do postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2023 r. poz. 1634, 1705 i 1860) dotyczące spraw ze skarg, o których mowa w art. 3 kontrola działalności administracji publicznej § 2 pkt 1 tej ustawy, z wyłączeniem art 52–55, art 61 § 2–6, art. 90 zasada jawności posiedzeń sądowych, art. 91 wyznaczanie posiedzeń sądowych § 2, art. 93 elementy zawiadomienia o posiedzeniu, art 96–122, art. 145 uwzględnienie skargi na decyzję lub postanowienie § 1 pkt 1 lit. b, pkt 2 i 3 oraz art 243–262, z tym, że termin, o którym mowa w art. 193 postępowanie przed NSA tej ustawy wynosi 5 dni.

§ 1. Zmiany granic okręgów wyborczych mogą być dokonywane najpóźniej na 3 miesiące przed upływem kadencji, jeżeli konieczność taka wynika ze zmiany w podziale terytorialnym państwa, zmiany granic jednostek pomocniczych gminy, zmiany liczby mieszkańców danej gminy, zmiany liczby radnych w radzie gminy lub zmiany liczby radnych wybieranych w okręgach wyborczych.
§ 2. Do zmian w podziale na okręgi wyborcze, o których mowa w § 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 419 zasady podziału na okręgi wyborcze w wyborach do rad gmin § 2–5 oraz art. 420 skarga na postanowienie komisarza wyborczego w sprawach okręgów wyborczych.

Informację o okręgach wyborczych, ich granicach i numerach, liczbie radnych wybieranych w każdym okręgu wyborczym oraz o wyznaczonej siedzibie gminnej komisji wyborczej podaje do publicznej wiadomości wójt, w formie obwieszczenia, najpóźniej w 55 dniu przed dniem wyborów.

W razie konieczności dokonania podziału gminy na okręgi wyborcze przed wyborami, o których mowa w art. 372 zarządzenie przedterminowych wyborów rady lub wyborów nowej rady, terminy określone w art. 421 zmiana granic okręgów wyborczych w wyborach do rad gmin § 1 i art. 422 podanie do publicznej wiadomości informacji o okręgach wyborczych nie obowiązują.

Kandydaci zgłaszani są w formie list kandydatów. Przez listę kandydatów rozumie się również zgłoszenie jednego kandydata.

§ 1. Komitet wyborczy może zgłosić w każdym okręgu wyborczym tylko jedną listę kandydatów.
§ 2. Lista kandydatów w wyborach do rady:
1) w gminie liczącej do 20 000 mieszkańców może zawierać tylko jedno nazwisko;
2) w gminie liczącej powyżej 20 000 mieszkańców nie może zawierać mniej niż 5 nazwisk kandydatów, z tym że liczba kandydatów nie może być większa niż liczba radnych wybieranych w danym okręgu wyborczym, powiększona o dwóch kandydatów.
§ 3. Na liście, o której mowa w § 2 pkt 2:
1) liczba kandydatów - kobiet nie może być mniejsza niż 35 % liczby wszystkich kandydatów na liście;
2) liczba kandydatów - mężczyzn nie może być mniejsza niż 35 % liczby wszystkich kandydatów na liście.
§ 4. Kandydować można tylko w jednym okręgu wyborczym i tylko z jednej listy kandydatów.

§ 1. W zgłoszeniu listy kandydatów podaje się:
1) nazwę komitetu wyborczego oraz dokładny adres jego siedziby;
2) nazwę rady gminy oraz numer okręgu wyborczego, do którego dokonuje się zgłoszenia;
3) nazwiska i imiona, wiek oraz miejsce zamieszkania kandydatów; nazwiska kandydatów umieszcza się w kolejności ustalonej przez komitet wyborczy.
§ 2. Do każdego zgłoszenia należy dołączyć pisemne oświadczenia kandydatów o wyrażeniu zgody na kandydowanie oraz o posiadaniu prawa wybieralności do danej rady. Zgoda kandydata na kandydowanie w wyborach powinna zawierać dane: imię (imiona), nazwisko, nazwisko rodowe, imiona rodziców, datę i miejsce urodzenia, obywatelstwo oraz numer ewidencyjny PESEL kandydata, a także wskazanie jego przynależności do partii politycznej; zgodę na kandydowanie kandydat opatruje datą i własnoręcznym podpisem.
§ 3. W przypadku zgłoszenia kandydatury obywatela Unii Europejskiej niebędącego obywatelem polskim albo obywatela Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej do pisemnej zgody kandydata na kandydowanie dołącza się również:
1) oświadczenie kandydata wskazujące ostatni adres zamieszkania odpowiednio w państwie członkowskim Unii Europejskiej jego pochodzenia albo w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej;
2) oświadczenie kandydata, że nie został pozbawiony prawa do kandydowania odpowiednio w państwie członkowskim Unii Europejskiej jego pochodzenia albo w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej;
3) oświadczenie kandydata, że nie pełni on urzędu, który jest objęty zakazem łączenia funkcji.
§ 4. W przypadku wątpliwości co do treści oświadczenia, o którym mowa w § 3 pkt 2, kandydat może zostać zobowiązany przez właściwy organ wyborczy do przedłożenia przed wyborami albo po wyborach zaświadczenia wydanego przez właściwy organ administracyjny państwa członkowskiego Unii Europejskiej jego pochodzenia albo Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, potwierdzającego, że nie pozbawiono go prawa do kandydowania w wyborach odpowiednio w tym państwie członkowskim albo w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej lub że organowi temu nic nie wiadomo o pozbawieniu go takiego prawa.
§ 5. W przypadku zgłoszenia kandydatury obywatela polskiego urodzonego przed dniem 1 sierpnia 1972 r. do pisemnej zgody kandydata na kandydowanie dołącza się również oświadczenie, o którym mowa w art. 7 obowiązek złożenia oświadczenia lustracyjnego ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, albo informację, o której mowa w art . 883_7 ust. 3a tej ustawy.
§ 6. W zgłoszeniu można wnosić o oznaczenie kandydatury nazwą lub skrótem nazwy partii politycznej lub organizacji popierającej kandydata (nie więcej jednak niż jedną nazwą lub jednym skrótem nazwy składającymi się z nie więcej niż 45 znaków drukarskich, wliczając spacje). Fakt poparcia kandydatury powinien być potwierdzony pisemnie przez właściwy statutowo organ partii lub organizacji; potwierdzenie składa się łącznie ze zgłoszeniem.
§ 7. Do zgłoszenia listy kandydatów należy dołączyć dokument potwierdzający przyjęcie przez właściwy organ wyborczy zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego.

§ 1. Każda zgłaszana lista kandydatów powinna być poparta podpisami:
1) w gminie liczącej do 20 000 mieszkańców - co najmniej 25 wyborców;
2) w gminie liczącej powyżej 20 000 mieszkańców - co najmniej 150 wyborców.
§ 2. Wyborca może udzielić poparcia dowolnej liczbie list kandydatów. Wycofanie udzielonego poparcia nie rodzi skutków prawnych.
§ 3. Wyborca udzielający poparcia liście składa podpis obok czytelnie wpisanego jego nazwiska i imienia, adresu zamieszkania, numeru ewidencyjnego PESEL oraz daty udzielenia poparcia.
§ 4. Wykaz podpisów musi zawierać na każdej stronie nazwę komitetu wyborczego zgłaszającego listę, numer okręgu wyborczego, w którym lista jest zgłaszana, oraz adnotację:
„Udzielam poparcia liście kandydatów zgłaszanej przez .................... (nazwa komitetu wyborczego) w okręgu wyborczym nr ...... (numer okręgu) w wyborach do Rady ............... (nazwa rady) zarządzonych na ............. (dzień, miesiąc, rok).”.

§ 1. Listy kandydatów, odrębnie dla każdego okręgu wyborczego, zgłasza się do gminnej komisji wyborczej najpóźniej w 34 dniu przed dniem wyborów do godziny 16⁰⁰, wraz z wykazem podpisów.
§ 2. Zgłoszenia listy dokonuje pełnomocnik wyborczy komitetu wyborczego lub upoważniona przez niego osoba, zwani dalej "osobą zgłaszającą listę". Do zgłoszenia załącza się dokument, wydany przez komitet wyborczy, stwierdzający ustanowienie pełnomocnika wyborczego, z podaniem jego nazwiska i imienia oraz dokładnego adresu zamieszkania i numeru ewidencyjnego PESEL.
§ 3. Jeżeli zgłoszenia listy dokonuje osoba upoważniona przez pełnomocnika wyborczego, do zgłoszenia załącza się również upoważnienie, o którym mowa w § 2, wydane przez pełnomocnika wyborczego.
§ 4. Po dokonaniu zgłoszenia uzupełnienie listy o nazwiska kandydatów lub zmiany kandydatów albo ich kolejności na liście są niedopuszczalne.

Gminna komisja wyborcza, przyjmując zgłoszenie, niezwłocznie bada, czy zgłoszenie jest zgodne z przepisami kodeksu. Na każdym zgłoszeniu komisja odnotowuje datę i godzinę oraz liczbę porządkową jego wpływu.

§ 1. Jeżeli gminna komisja wyborcza stwierdzi, na podstawie dostępnych urzędowo dokumentów, a w razie potrzeby również wyjaśnień wyborców, że zgłoszenie nie uzyskało wymaganego w myśl art. 427 wymogi formalne zgłaszanych list kandydatów do rad gmin poparcia wyborców, wówczas odmawia jego przyjęcia, wskazując stwierdzone wady, i zwraca zgłoszenie osobie zgłaszającej listę.
§ 2. Jeżeli usunięcie wskazanych wad zgłoszenia nie jest możliwe w terminie ustalonym dla dokonywania zgłoszeń, komisja odmawia rejestracji zgłoszenia i niezwłocznie zawiadamia o tym osobę zgłaszającą listę.

§ 1. Jeżeli gminna komisja wyborcza stwierdzi inne wady zgłoszenia aniżeli te, o których mowa w art. 430 brak wymaganego poparcia wyborców dla zgłaszanej listy kandydatów do rad gmin, wówczas wzywa osobę zgłaszającą listę do ich usunięcia w terminie 2 dni. W przypadku nieusunięcia wskazanych wad w terminie komisja odmawia rejestracji zgłoszenia w całości lub co do poszczególnych kandydatów. W razie odmowy rejestracji w odniesieniu do niektórych kandydatów zgłoszenie rejestruje się w zakresie nieobjętym odmową, o ile liczba kandydatów nieobjętych odmową nie jest niższa niż minimalna wymagana liczba kandydatów na liście.
§ 2. Jeżeli wada zgłoszenia polega na niespełnieniu wymogu, o którym mowa w art. 425 listy kandydatów do rad gmin § 3, komisja wzywa pełnomocnika do jej usunięcia w terminie 2 dni; przepisu art. 428 zgłaszanie list kandydatów do rad gmin § 4 nie stosuje się. W przypadku nieusunięcia wady w terminie komisja postanawia o odmowie rejestracji zgłoszenia w całości.

§ 1. Uchwały gminnej komisji wyborczej, o których mowa w art. 430 brak wymaganego poparcia wyborców dla zgłaszanej listy kandydatów do rad gmin oraz art. 431 wezwanie do usunięcia wad zgłoszenia list kandydatów do rad gmin, wraz z uzasadnieniem, podaje się niezwłocznie do publicznej wiadomości oraz doręcza się osobie zgłaszającej listę. Od uchwały osobie zgłaszającej listę przysługuje prawo wniesienia odwołania do komisarza wyborczego w terminie 2 dni od daty jej podania do publicznej wiadomości, który rozpatruje odwołanie w terminie 2 dni i wydaje postanowienie w sprawie odwołania.
§ 2. Na postanowienie komisarza wyborczego uznające odwołanie za nieuzasadnione osobie zgłaszającej listę przysługuje prawo wniesienia skargi do Państwowej Komisji Wyborczej w terminie 2 dni od daty podania do publicznej wiadomości postanowienia komisarza wyborczego. Państwowa Komisja Wyborcza rozpatruje skargę i wydaje postanowienie w terminie 2 dni. Od postanowienia Państwowej Komisji Wyborczej nie przysługuje środek prawny.

§ 1. Gminna komisja wyborcza niezwłocznie rejestruje we wskazanym okręgu wyborczym zgłoszenie listy kandydatów dokonane zgodnie z przepisami kodeksu, sporządzając protokół rejestracji. Po jednym egzemplarzu protokołu doręcza się osobie zgłaszającej listę i przesyła komisarzowi wyborczemu.
§ 2. Komisja przekazuje niezwłocznie oświadczenia lub informacje, o których mowa w art. 426 zgłoszenie listy kandydatów do rad gmin § 5, do oddziałowego biura lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania kandydata.

§ 1. Jeżeli w terminie przewidzianym dla zgłoszenia list kandydatów nie zostanie w danym okręgu wyborczym zgłoszona żadna lista albo zostanie zgłoszona tylko jedna lista, a liczba zgłoszonych kandydatów jest równa liczbie radnych wybieranych w okręgu bądź mniejsza od niej, gminna komisja wyborcza niezwłocznie wzywa, przez rozplakatowanie obwieszczeń, do dokonania dodatkowych zgłoszeń. W takim przypadku termin zgłaszania list kandydatów ulega przedłużeniu o 5 dni, licząc od dnia rozplakatowania obwieszczenia.
§ 2. Jeżeli w danym okręgu wyborczym pomimo postępowania, o którym mowa w § 1, nie została zarejestrowana żadna lista kandydatów albo została zarejestrowana tylko jedna lista kandydatów, wyborów w tym okręgu nie przeprowadza się. O przyczynach nieprzeprowadzenia wyborów komisja niezwłocznie powiadamia wyborców w drodze obwieszczenia, którego druk i rozplakatowanie zapewnia wójt.

§ 1. Gminna komisja wyborcza zarządza wydrukowanie obwieszczenia o zarejestrowanych listach kandydatów, zawierającego ich numery, skróty nazw komitetów, dane o kandydatach umieszczone w zgłoszeniach list wraz z oznaczeniem, o którym mowa w art. 426 zgłoszenie listy kandydatów do rad gmin § 6. W obwieszczeniu podaje się również treść oświadczeń, o których mowa w art. 7 obowiązek złożenia oświadczenia lustracyjnego ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, w zakresie określonym w art. 13 podanie treści oświadczenia lustracyjnego do publicznej wiadomości tej ustawy.
§ 2. Obwieszczenie, o którym mowa w § 1, przekazuje się wójtowi, który zapewnia jego druk i rozplakatowanie na obszarze gminy najpóźniej w 13 dniu przed dniem wyborów. Jeden egzemplarz obwieszczenia przesyła się niezwłocznie komisarzowi wyborczemu.

§ 1. Gminna komisja wyborcza skreśla z zarejestrowanej listy kandydatów nazwisko kandydata, który zmarł, utracił prawo wybieralności, złożył nieprawdziwe oświadczenie, o którym mowa w art. 426 zgłoszenie listy kandydatów do rad gmin § 2, został zgłoszony jako kandydat do więcej niż jednego organu stanowiącego, o którym mowa w art. 5 katalog pojęć ustawowych pkt 3, w więcej niż jednym okręgu wyborczym lub na więcej niż jednej liście kandydatów lub złożył oświadczenie na piśmie o wycofaniu zgody na kandydowanie, i zawiadamia o tym niezwłocznie właściwego pełnomocnika wyborczego.
§ 2. Jeżeli w wyborach do rady w gminie liczącej powyżej 20 000 mieszkańców, skreślenie nazwiska kandydata nastąpiło wskutek jego śmierci i powoduje, że w okręgu wyborczym liczba kandydatów jest równa liczbie radnych wybieranych w tym okręgu lub mniejsza od niej, komisja informuje właściwego pełnomocnika wyborczego o możliwości zgłoszenia nowego kandydata. Uzupełnienia listy dokonuje się najpóźniej w 10 dniu przed dniem wyborów; w takim przypadku przepisu art. 427 wymogi formalne zgłaszanych list kandydatów do rad gmin § 1 nie stosuje się.
§ 2a. Jeżeli w wyborach do rady w gminie liczącej do 20 000 mieszkańców skreślenie nazwiska kandydata nastąpiło wskutek jego śmierci, komisja zawiadamia osobę zgłaszającą kandydata o możliwości zgłoszenia nowego kandydata. Zgłoszenia dokonuje się najpóźniej w 10 dniu przed dniem wyborów; w takim przypadku przepisu art. 427 wymogi formalne zgłaszanych list kandydatów do rad gmin § 1 nie stosuje się.
§ 3. Komisja unieważnia rejestrację listy, jeżeli pozostaje na niej mniej nazwisk kandydatów niż minimalna wymagana liczba kandydatów na liście lub jeżeli komitet wyborczy powiadomi komisję o swoim rozwiązaniu. Od uchwały komisji nie przysługuje środek prawny.
§ 4. Oświadczenie o wycofaniu zgody na kandydowanie złożone w terminie krótszym niż 13 dni przed dniem wyborów nie wywołuje skutku, o którym mowa w § 1, chyba że na liście nie pozostaje nazwisko żadnego kandydata.
§ 5. O skreśleniu nazwiska kandydata i zgłoszeniu nowego kandydata, a także o unieważnieniu zarejestrowanej listy kandydatów z przyczyn, o których mowa w § 3, komisja zawiadamia niezwłocznie wyborców danego okręgu wyborczego oraz komisarza wyborczego.
§ 6. W przypadku rozwiązania komitetu wyborczego w trybie, o którym mowa w art. 101 rozwiązanie komitetu wyborczego w trybie przepisów o jego utworzeniu § 1, właściwa terytorialna komisja wyborcza unieważnia rejestrację list tego komitetu.

§ 1. Komisarz wyborczy po zarejestrowaniu przez gminną komisję wyborczą list kandydatów zarządza wydrukowanie, odrębnie dla każdego okręgu wyborczego, kart do głosowania i zapewnia ich przekazanie obwodowym komisjom wyborczym w trybie określonym przez Państwową Komisję Wyborczą. Wykonanie kart do głosowania oraz ich dostarczenie obwodowym komisjom wyborczym zapewniają właściwi urzędnicy wyborczy.
§ 2. Jeżeli po wydrukowaniu kart do głosowania komisja skreśli z listy kandydatów nazwisko kandydata z przyczyn, o których mowa w art. 436 skreślenie kandydata z zarejestrowanej listy kandydatów do rady gminy § 1, nazwisko kandydata pozostawia się na wydrukowanych kartach do głosowania. Informacje o skreśleniu oraz o warunkach ważności głosu oddanego na takiej karcie komisja podaje do publicznej wiadomości w formie obwieszczenia i zapewnia jego rozplakatowanie w lokalach wyborczych w dniu wyborów.
§ 3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio, jeżeli komisja wyborcza unieważnia rejestrację listy kandydatów z przyczyn, o których mowa w art. 436 skreślenie kandydata z zarejestrowanej listy kandydatów do rady gminy § 3.

§ 1. Na karcie do głosowania w okręgu wyborczym umieszcza się listy kandydatów zarejestrowane w danym okręgu według nadanych im numerów, wymieniając nazwiska i imiona kandydatów każdej z list w kolejności ich umieszczenia na liście, wraz ze skrótami nazw komitetów wyborczych oraz symbolami graficznymi komitetów wyborczych.
§ 2. Nazwisko i imię (imiona) kandydata jest poprzedzone z lewej strony kratką przeznaczoną na postawienie znaku "x" oznaczającego głos oddany na danego kandydata.

§ 1. W wyborach radnych w gminie liczącej do 20 000 mieszkańców wyborca głosuje na określonego kandydata, stawiając znak „x” w kratce z lewej strony obok nazwiska tego kandydata.
§ 2. Za nieważny uznaje się głos, jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak "x" w kratce z lewej strony obok nazwiska więcej niż jednego kandydata lub nie postawiono znaku "x" w kratce z lewej strony obok nazwiska żadnego kandydata. Głos jest również nieważny, jeżeli znak "x" postawiono w kratce wyłącznie przy nazwisku kandydata w sytuacji określonej w art. 437 skreślenie kandydata na radnego po wydrukowaniu listy kandydatów do rady gminy, unieważnienie rejestracji listy § 2.

§ 1. W wyborach radnych w gminie liczącej powyżej 20 000 mieszkańców wyborca głosuje tylko na jedną listę kandydatów, stawiając znak „x” w kratce z lewej strony obok nazwiska jednego z kandydatów z tej listy, przez co wskazuje jego pierwszeństwo do uzyskania mandatu.
§ 2. Za nieważny uznaje się głos, jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak "x" w kratce z lewej strony obok nazwisk dwóch lub większej liczby kandydatów z różnych list lub nie postawiono tego znaku w kratce z lewej strony obok nazwiska żadnego kandydata z którejkolwiek z list.
§ 3. Jeżeli znak "x" postawiono w kratce z lewej strony wyłącznie przy nazwisku kandydata z jednej tylko listy w sytuacji określonej w art. 437 skreślenie kandydata na radnego po wydrukowaniu listy kandydatów do rady gminy, unieważnienie rejestracji listy § 2, głos taki uznaje się za ważny i oddany na tę listę.
§ 4. Jeżeli znak "x" postawiono w kratce z lewej strony obok nazwisk dwóch lub większej liczby kandydatów, ale z tej samej listy, głos uznaje się za ważny i oddany na wskazaną listę z przyznaniem pierwszeństwa do uzyskania mandatu temu kandydatowi, przy którego nazwisku znak "x" jest umieszczony w pierwszej kolejności.

Na podstawie protokołów otrzymanych od obwodowych komisji wyborczych gminna komisja wyborcza ustala wyniki głosowania i wyniki wyborów do rady gminy odrębnie dla każdego okręgu wyborczego.

§ 1. Gminna komisja wyborcza sporządza zestawienie wyników głosowania w okręgu wyborczym, na urzędowym formularzu, w trzech egzemplarzach.
§ 2. W zestawieniu wymienia się odpowiednio liczby:
1) osób uprawnionych do głosowania;
2) wyborców, którym wydano karty do głosowania;
3) wyborców głosujących przez pełnomocnika;
4) kart wyjętych z urny, w tym:
a) kart nieważnych,
b) kart ważnych;
5) głosów nieważnych, z podaniem przyczyny ich nieważności;
6) głosów ważnie oddanych łącznie na wszystkie listy kandydatów, a w przypadku gmin liczących do 20 000 mieszkańców – na wszystkich kandydatów;
7) głosów ważnie oddanych na każdą z list kandydatów – w przypadku wyborów do rad w gminach liczących powyżej 20 000 mieszkańców;
8) głosów ważnie oddanych na poszczególnych kandydatów.
§ 3. Na podstawie zestawień, o których mowa w § 1, gminna komisja wyborcza ustala wyniki wyborów radnych w okręgach wyborczych.

§ 1. W wyborach do rady w gminie liczącej do 20 000 mieszkańców za wybranego w danym okręgu wyborczym uważa się tego kandydata, który otrzymał największą liczbę ważnie oddanych głosów.
§ 2. Jeżeli dwóch lub więcej kandydatów otrzyma równą liczbę głosów uprawniającą do uzyskania mandatu, o wyborze decyduje większa liczba obwodów, w których kandydaci otrzymali największą liczbę głosów, a gdyby i liczby obwodów były równe - rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez komisję.
§ 3. Tryb przeprowadzenia losowania, o którym mowa w § 2, określa Państwowa Komisja Wyborcza.

§ 1. W wyborach do rady w gminie liczącej powyżej 20 000 mieszkańców gminna komisja wyborcza, na podstawie zestawienia, o którym mowa w art. 442 zestawienie gminnej komisji wyborczej dotyczące wyników głosowania w okręgu wyborczym, dokonuje podziału mandatów w każdym okręgu wyborczym pomiędzy listy kandydatów w sposób następujący:
1) liczbę głosów ważnie oddanych na każdą z list w okręgu wyborczym dzieli się kolejno przez 1; 2; 3; 4 i dalsze kolejne liczby, aż do chwili, gdy z otrzymanych w ten sposób ilorazów da się uszeregować tyle kolejno największych liczb, ile wynosi liczba mandatów do rozdzielenia między listy;
2) każdej liście przyznaje się tyle mandatów, ile spośród ustalonego w powyższy sposób szeregu ilorazów przypada jej liczb kolejno największych.
§ 2. Jeżeli kilka list uzyskało ilorazy równe ostatniej liczbie z liczb uszeregowanych w podany wyżej sposób, a tych list jest więcej niż mandatów do rozdzielenia, pierwszeństwo mają listy w kolejności ogólnej liczby oddanych na nie głosów. Gdyby na dwie lub więcej list oddano równą liczbę głosów, o pierwszeństwie rozstrzyga liczba obwodów głosowania, w których na daną listę oddano większą liczbę głosów. Jeżeli i te liczby byłyby równe, wówczas o pierwszeństwie rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez komisję. Tryb przeprowadzenia losowania określa Państwowa Komisja Wyborcza.
§ 3. Mandaty przypadające danej liście kandydatów uzyskują kandydaci w kolejności wynikającej z otrzymanej liczby głosów w ramach listy. Przy równej liczbie głosów stosuje się odpowiednio art. 233 kolejność uzyskiwania mandatów poselskich przez kandydatów z danej listy okręgowej.

§ 1. Po ustaleniu wyników wyborów we wszystkich okręgach wyborczych, zgodnie z zasadami określonymi w art. 443 podział mandatów w wyborach do rady w gminie do 20 000 mieszkańców i art. 444 podział mandatów w wyborach do rady w gminie powyżej 20 000 mieszkańców, gminna komisja wyborcza sporządza w trzech egzemplarzach protokół z wyborów do rady gminy.
§ 2. W protokole podaje się, według okręgów wyborczych, liczbę radnych wybieranych w okręgu oraz nazwiska i imiona wybranych radnych z podaniem oznaczenia listy, z której zostali wybrani; w protokole podaje się również ewentualną liczbę nieobsadzonych mandatów.
§ 3. W protokole podaje się również przebieg losowania, o którym mowa w art. 443 podział mandatów w wyborach do rady w gminie do 20 000 mieszkańców § 2 oraz w art. 444 podział mandatów w wyborach do rady w gminie powyżej 20 000 mieszkańców § 2.
§ 4. Do protokołu załącza się zestawienia wyników głosowania w okręgach wyborczych.
§ 5. Protokół podpisują wszystkie osoby wchodzące w skład komisji wyborczej obecne przy jego sporządzaniu. Protokół opatruje się pieczęcią komisji.
§ 6. Pełnomocnikom wyborczym i członkom komisji przysługuje prawo wniesienia do protokołu uwag z wymienieniem konkretnych zarzutów. Przepis art. 75 protokół głosowania w obwodzie wyborczym § 7 stosuje się odpowiednio.

Gminna komisja wyborcza niezwłocznie podaje do publicznej wiadomości wyniki głosowania i wyniki wyborów w okręgach wyborczych poprzez wywieszenie w swojej siedzibie w miejscu łatwo dostępnym dla wyborców jednego z egzemplarzy protokołu z wyborów do rady gminy wraz z zestawieniami, o których mowa w art. 442 zestawienie gminnej komisji wyborczej dotyczące wyników głosowania w okręgu wyborczym.

§ 1. Przewodniczący komisji wyborczej przekazuje niezwłocznie komisarzowi wyborczemu, w zapieczętowanym pakiecie, jeden egzemplarz protokołu z wyborów wraz z protokołami głosowania w obwodach głosowania, w trybie określonym przez Państwową Komisję Wyborczą.
§ 2. Państwowa Komisja Wyborcza może określić zasady i tryb wcześniejszego przekazywania danych z protokołu z wyborów za pośrednictwem sieci elektronicznego przesyłania danych.
§ 3. Pozostałe dokumenty z wyborów oraz pieczęć przewodniczący komisji wyborczej przekazuje w depozyt urzędnikowi wyborczemu.

§ 1. Po otrzymaniu protokołów od gminnej komisji wyborczej komisarz wyborczy dokonuje sprawdzenia prawidłowości ustalenia wyników głosowania i wyników wyborów w okręgach wyborczych.
§ 2. W razie stwierdzenia nieprawidłowości w ustaleniu wyników, komisarz wyborczy zarządza ponowne ustalenie tych wyników i zawiadamia o tym niezwłocznie Państwową Komisję Wyborczą. Przepisy art. 441 ustalenie wyników głosowania i wyników wyborów do rad gmin-447 stosuje się odpowiednio.

Gminna komisja wyborcza wydaje radnym zaświadczenia o wyborze. Wzór zaświadczenia określa Państwowa Komisja Wyborcza.

Do wyborów do rad powiatów w zakresie nieuregulowanym stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału 10 dotyczące wyborów do rad w gminach liczących powyżej 20 000 mieszkańców, chyba że przepisy niniejszego rozdziału stanowią inaczej.

Wybory do rad powiatów, pod nadzorem Państwowej Komisji Wyborczej i komisarzy wyborczych, przeprowadzają:
1) powiatowe komisje wyborcze;
2) obwodowe komisje wyborcze.

§ 1. W razie zarządzenia wyborów do rad powiatów na ten sam dzień, na który zarządzono wybory do rad gmin, głosowanie przeprowadzają obwodowe komisje wyborcze powołane dla wyborów do rad gmin, na podstawie tych samych spisów wyborców.
§ 2. W przypadku, o którym mowa w § 1, obwodowa komisja wyborcza sporządza oddzielnie protokoły głosowania w obwodach dla wyborów do rady gminy i dla wyborów do rady powiatu, przekazując je odpowiednio gminnej i powiatowej komisji wyborczej.

W każdym okręgu wyborczym wybiera się od 3 do 10 radnych.

§ 1. W celu przeprowadzenia wyborów komisarz wyborczy dzieli powiat na okręgi wyborcze.
§ 2. Okręgiem wyborczym jest jedna gmina.
§ 3. W celu tworzenia okręgów możliwe jest łączenie gmin tylko w przypadku, gdy liczba radnych przypadająca na którąkolwiek z gmin, wynikająca z normy przedstawicielstwa dla okręgów, wynosiłaby mniej niż 3.
§ 4. Podział gminy na dwa lub więcej okręgów jest dopuszczalny jedynie w przypadku, gdyby liczba radnych przypadających na tę gminę, wynikająca z normy przedstawicielstwa dla okręgów, wynosiła więcej niż 10.
§ 5. W przypadku utworzenia na obszarze gminy dwóch lub więcej okręgów wyborczych komisarz wyborczy może zasięgnąć opinii rady tej gminy. Przy tworzeniu okręgów, o których mowa w zdaniu pierwszym, należy uwzględnić podział danej gminy na okręgi wyborcze dla wyborów do rad gmin. Komisarz wyborczy nie jest związany opinią rady gminy. Niewyrażenie opinii, o której mowa w zdaniu pierwszym, w ciągu 5 dni od dnia otrzymania wniosku komisarza wyborczego, uważane jest za wyrażenie opinii pozytywnej.
§ 6. W przypadku łączenia dwóch lub więcej gmin w celu utworzenia okręgu wyborczego komisarz wyborczy może zasięgnąć opinii rad tych gmin. Przepisy § 5 zdanie trzecie i czwarte stosuje się odpowiednio.
§ 7. W miastach przy tworzeniu okręgów wyborczych uwzględnia się utworzone jednostki pomocnicze.

Postanowienie komisarza wyborczego w sprawie okręgów wyborczych ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym oraz podaje do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty. Po jednym egzemplarzu postanowienia przesyła się niezwłocznie każdej radzie gminy położonej na obszarze powiatu, radzie powiatu oraz wojewodzie i Państwowej Komisji Wyborczej.

§ 1. Na postanowienie komisarza wyborczego w sprawach okręgów wyborczych zainteresowanej radzie powiatu, radzie gminy, a także wyborcom w liczbie co najmniej 15, przysługuje prawo wniesienia skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego w terminie 3 dni od daty podania do publicznej wiadomości postanowienia, o którym mowa w art. 455 postanowienie komisarza wyborczego w sprawie okręgów wyborczych w wyborach do rad powiatu. Skargę wnosi się za pośrednictwem komisarza wyborczego. Komisarz wyborczy w terminie 2 dni przekazuje skargę Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu wraz z kompletnymi i uporządkowanymi aktami sprawy i odpowiedzią na skargę oraz informacją o posiadaniu praw wyborczych przez wnoszących skargę, w postaci papierowej lub elektronicznej. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów nie później niż w ciągu 5 dni od dnia jej wpływu i wydaje orzeczenie, doręczając je niezwłocznie wnoszącym skargę oraz komisarzowi wyborczemu. Od orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego nie przysługuje środek prawny. Przepis art. 420 skarga na postanowienie komisarza wyborczego w sprawach okręgów wyborczych § 3 stosuje się.
§ 2. (uchylony)

§ 1. Liczba kandydatów na liście nie może być mniejsza niż 3 i większa niż liczba radnych wybieranych w danym okręgu wyborczym, powiększona o dwóch kandydatów.
§ 2. W przypadku zgłoszenia listy zawierającej 3 kandydatów:
1) liczba kandydatów - kobiet,
2) liczba kandydatów - mężczyzn
- nie może być mniejsza niż 1.
§ 3. Każda zgłoszona lista kandydatów powinna być poparta podpisami co najmniej 200 wyborców.

W razie zarządzenia wyborów do rad powiatów na ten sam dzień, na który zarządzono wybory do rad gmin, komitety wyborcze zgłaszające listy kandydatów w wyborach do rad powiatów mogą zgłaszać również listy kandydatów na radnych do rad gmin.

Komisarz wyborczy po zarejestrowaniu przez właściwą terytorialną komisję wyborczą list kandydatów zarządza wydrukowanie, odrębnie dla każdego okręgu wyborczego kart do głosowania i zapewnia ich przekazanie obwodowym komisjom wyborczym w trybie określonym przez Państwową Komisję Wyborczą. Wykonanie kart do głosowania oraz ich dostarczenie obwodowym komisjom wyborczym zapewnia właściwy urzędnik wyborczy.

§ 1. Do wyborów do sejmików województw w zakresie nieuregulowanym stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału 10 dotyczące wyborów do rad w gminach liczących powyżej 20 000 mieszkańców, chyba że przepisy niniejszego rozdziału stanowią inaczej.
§ 2. Ilekroć w przepisach niniejszego rozdziału jest mowa o powiecie rozumie się przez to również miasta na prawach powiatu.
§ 3. Ilekroć w przepisach niniejszego rozdziału jest mowa o powiatowej komisji wyborczej rozumie się przez to również miejską komisję wyborczą w mieście na prawach powiatu.

Wybory do sejmików województw, pod nadzorem Państwowej Komisji Wyborczej i komisarzy wyborczych, przeprowadzają:
1) wojewódzkie komisje wyborcze;
2) powiatowe komisje wyborcze;
3) obwodowe komisje wyborcze.

§ 1. W razie zarządzenia wyborów do sejmików województw na ten sam dzień, na który zarządzono wybory do rad powiatów:
1) głosowanie przeprowadzają obwodowe komisje wyborcze powołane dla wyborów do rad powiatów, na podstawie tych samych spisów wyborców;
2) powiatowe komisje wyborcze powołane dla wyborów do rad powiatów sporządzają protokoły zbiorczych wyników głosowania w powiecie dla wyborów do sejmiku województwa.
§ 2. W przypadku, o którym mowa w § 1, sporządzane są odrębne protokoły głosowania w obwodzie dla wyborów do sejmików województw i dla wyborów do rad powiatów.
§ 3. Miejskie komisje wyborcze w miastach na prawach powiatu sporządzają protokoły zbiorczych wyników głosowania w mieście dla wyborów do sejmiku województwa.
§ 4. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio w razie zarządzenia na ten sam dzień wyborów do sejmików województw, rad powiatów i rad gmin.

§ 1. W celu przeprowadzenia wyborów obszar województwa dzieli się na okręgi wyborcze.
§ 2. Okręgiem wyborczym jest jeden powiat lub jego część.
§ 3. Łączenie powiatów w celu utworzenia okręgu wyborczego jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdyby liczba radnych wybieranych w danym powiecie do sejmiku województwa była mniejsza niż 5.
§ 4. Łączenie powiatów nie może naruszać więzi społecznych łączących wyborców należących do mniejszości narodowych lub etnicznych, zamieszkujących na terytorium łączonych powiatów.
§ 5. Podział powiatu na dwa lub więcej okręgów jest dopuszczalny jedynie w przypadku, gdyby liczba radnych przypadająca na ten powiat, wynikająca z normy przedstawicielstwa dla okręgów, wynosiła więcej niż 15.
§ 6. W przypadku utworzenia na obszarze powiatu dwóch lub więcej okręgów wyborczych komisarz wyborczy wykonujący czynności o charakterze ogólnowojewódzkim może zasięgnąć opinii rady tego powiatu. Przy tworzeniu okręgów, o których mowa w zdaniu pierwszym, należy uwzględnić podział danego powiatu na okręgi wyborcze dla wyborów do rad powiatów. Komisarz wyborczy wykonujący czynności o charakterze ogólnowojewódzkim nie jest związany opinią rady powiatu. Niewyrażenie opinii, o której mowa w zdaniu pierwszym, w ciągu 5 dni od dnia otrzymania wniosku komisarza wyborczego wykonującego czynności o charakterze ogólnowojewódzkim, uważane jest za wyrażenie opinii pozytywnej.
§ 7. W przypadku łączenia dwóch lub więcej powiatów w celu utworzenia okręgu wyborczego komisarz wyborczy wykonujący czynności o charakterze ogólnowojewódzkim może zasięgnąć opinii rad tych powiatów. Przepisy § 6 zdanie trzecie i czwarte stosuje się odpowiednio.

§ 1. Podział na okręgi wyborcze, ich numery, granice oraz liczbę radnych wybieranych w okręgu wyborczym ustala, w drodze postanowienia, komisarz wyborczy wykonujący czynności o charakterze ogólnowojewódzkim według jednolitej normy przedstawicielstwa obliczonej przez podzielenie liczby mieszkańców województwa przez liczbę radnych wybieranych do danej rady, z uwzględnieniem art. 462 okręgi wyborcze w wyborach do sejmików województw i następujących zasad:
1) w okręgu wyborczym wybiera się od 5 do 15 radnych;
2) w żadnym z powiatów stanowiących jeden okręg wyborczy nie mogą być wybierani radni w liczbie równej lub większej niż 3/5 ogólnej liczby danej rady.
§ 2. Przepisy art. 455 postanowienie komisarza wyborczego w sprawie okręgów wyborczych w wyborach do rad powiatu i art. 456 skarga na postanowienie komisarza wyborczego w sprawach okręgów wyborczych w wyborach do rady powiatu stosuje się odpowiednio.

Każda zgłaszana lista kandydatów powinna być poparta podpisami co najmniej 300 wyborców.

W razie skreślenia nazwiska kandydata wskutek jego śmierci, powodującego sytuację, o której mowa w art. 436 skreślenie kandydata z zarejestrowanej listy kandydatów do rady gminy § 2, wojewódzka komisja wyborcza informuje właściwego pełnomocnika o możliwości zgłoszenia nowego kandydata najpóźniej w 10 dniu przed dniem wyborów.

§ 1. W razie zarządzenia wyborów do sejmików województw na ten sam dzień, na który zarządzono wybory do rad powiatów, komitety wyborcze zgłaszające kandydatów w wyborach do sejmiku województwa mogą zgłaszać również kandydatów na radnych do rad powiatów.
§ 2. Każdy komitet wyborczy może zgłosić w wyborach do danej rady w okręgu wyborczym tylko jedną listę kandydatów.

W razie zarządzenia wyborów do sejmików województw na ten sam dzień, na który zarządzono wybory do rad powiatów i rad gmin, przepisy art. 461 zbieg terminów wyborów do sejmików województw z wyborami do rad powiatów stosuje się odpowiednio.

Komisarz wyborczy po zarejestrowaniu przez właściwą terytorialną komisję wyborczą list kandydatów zarządza wydrukowanie, odrębnie dla każdego okręgu wyborczego, kart do głosowania i zapewnia ich przekazanie obwodowym komisjom wyborczym w trybie określonym przez Państwową Komisję Wyborczą. Wykonanie kart do głosowania oraz ich dostarczenie obwodowym komisjom wyborczym zapewnia właściwy urzędnik wyborczy.

§ 1. Powiatowa komisja wyborcza, na podstawie otrzymanych od obwodowych komisji wyborczych protokołów głosowania w obwodach w wyborach do sejmików województw, ustala wynik głosowania na poszczególne listy kandydatów i sporządza, w trzech egzemplarzach, protokół wyniku głosowania na obszarze powiatu.
§ 2. W protokole wymienia się sumy liczb, o których mowa w art. 442 zestawienie gminnej komisji wyborczej dotyczące wyników głosowania w okręgu wyborczym § 2.

Do czynności wojewódzkiej komisji wyborczej podejmowanych po otrzymaniu protokołów, o których mowa w art. 468 protokół wyniku głosowania na obszarze powiatu w wyborach do sejmików województw § 2, przepisy dotyczące gminnych komisji wyborczych w miastach na prawach powiatu stosuje się odpowiednio.