Niedopełenienie obowiązku wskazania osoby której powierzono pojazd

Umyślne wprowadzenie w błąd organu czy wykroczenie przeciwko innym przepisom o bezpieczeństwie lub o porządku ruchu na drogach publicznych czyli artykuł o kwalifikacji prawnej wykroczenia niedopełenienia obowiązku wskazania osoby której powierzono pojazd.

Art. 65 § 2 czy art. 97 kodeksu wykroczeń?

Konsekwencje prawne niewykonania obowiązku z art. 78 ust. 4 ustawy prawo o ruchu drogowym mogą być rozważane na płaszczyźnie odpowiedzialności za wykroczenie z art. 65 § 2 kodeksu wykroczeń, co wymaga ustalenia umyślności w jego popełnieniu (por. Kodeks wykroczeń. Komentarz, pod red. M. Mozgawy, Warszawa 2009, s. 245) bowiem zgodnie z tym artykułem:

§ 1. Kto umyślnie wprowadza w błąd organ państwowy lub instytucję upoważnioną z mocy ustawy do legitymowania:
1) co do tożsamości własnej lub innej osoby,
2) co do swego obywatelstwa, zawodu, miejsca zatrudnienia lub zamieszkania,
podlega karze grzywny.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew obowiązkowi nie udziela właściwemu organowi państwowemu lub instytucji, upoważnionej z mocy ustawy do legitymowania, wiadomości lub dokumentów co do okoliczności wymienionych w § 1.

Natomiast przyjęcie odpowiedzialności za wykroczenie z art. 97 kodeksu wykroczeń oznacza, że może ono zostać popełnione zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie (art. 5 kodeksu wykroczeń), zgodnie z brzmieniem przepisu :

„Kto wykracza przeciwko innym przepisom o bezpieczeństwie lub o porządku ruchu na drogach publicznych, podlega karze grzywny do 3.000 złotych albo karze nagany.”, nie wskazując strony podmiotowej kieruje do art. 5 kodeksu wykroczeń : „Wykroczenie można popełnić zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie, chyba że ustawa przewiduje odpowiedzialność tylko za wykroczenie umyślne."

Jaki jest wzajemny stosunek przepisów?

Sąd Najwyższy podniósł,  że decydujące znaczenie dla  rozstrzygnięcia, czy opisane tam zachowanie jest naruszeniem „innych przepisów” o bezpieczeństwie lub o porządku ruchu na drogach publicznych w rozumieniu art. 97 kodeksu wykroczeń, definiując „inne przepisy” jako każdy przepis, który reguluje kwestie bezpieczeństwa lub porządku ruchu na drogach publicznych, a który nie został stypizowany jako wykroczenie w przepisach art. 84 – 96a k.w.

Jaki jest charakter art. 97 kodeksu?

Sąd Najwyższy stwierdził,  że przepis art. 97 kodeksu wykroczeń można określić jako przepis dopełniający-blankietowy, a nie zastępczy, gdyż z jego dyspozycji wynika, iż odpowiedzialnością za wykroczenie objęte są inne niż wymienione w art. 84 – 96a kodeksu wykroczeń.

Należy więc stwierdzić, że w sytuacji, gdy właściciel lub posiadacz pojazdu nie wskaże na żądanie uprawnionego organu, komu powierzył pojazd do kierowania lub używania, to takie zachowanie wypełni przepis blankietowy art. 97 kodeksu wykroczeń w związku z art. 78 ust. 4 ustawy prawo o ruchu drogowym poprzez naruszenie „innych przepisów” o porządku na drogach publicznych, co równocześnie stanowić będzie naruszenie obowiązku udzielenia właściwemu organowi państwowemu lub instytucji, upoważnionej z mocy ustawy do legitymowania, wiadomości co do tożsamości innej osoby, co stanowi wykroczenie z art. 65 § 2 w zw. z art. 65 § 1 pkt 1 kodeksu wykroczeń.”

Zbieg przepisów – który stosujemy?

W wypadku zbiegu tych przepisów, dochodzi do wyłączenia art. 65 § 2 Kodeksu wykroczeń, gdyż wówczas art. 97 kodeksu wykroczeń w zw. z art. 78 ust. 4 ustawy prawo o ruchu drogowy, jest przepisem szczególnym zawierającym okoliczności specjalizujące (modyfikujące) w stosunku do znamion wykroczenia z art. 65 § 2 kodeksu wykroczeń, w postaci naruszenia obowiązku dotyczącego porządku ruchu na drogach publicznych zawartego w art. 78 ust. 4 ustawy prawo o ruchu drogowym. W takiej sytuacji pomiędzy tymi przepisami zachodzi pozorny zbieg, oparty na zasadzie lex specialis derogat legi generali. Dlatego też należy uznać, że niewskazanie przez właściciela lub posiadacza pojazdu na żądanie uprawnionego organu, komu powierzył pojazd do kierowania lub używania w okolicznościach, o których mowa w art. 78 ust. 4 ustawy prawo o ruchu drogowym może stanowić wykroczenie z art. 97 kodeksu wykroczeń.

A co w przypadku kiedy pojazd został nam skradziony i nie jesteśmy w stanie wskazać osoby?

Właściciel lub posiadacz pojazdu wezwany do podania tożsamości osoby, której powierzył pojazd, narusza ten przepis wówczas, gdy pojazd został użyty zgodnie z jego wolą i wiedzą przez osobę mu znaną, a więc gdy wie, kto kierował lub używał jego pojazdu w oznaczonym czasie. Niewypełnienie obowiązku z art. 78 ust. 4 ustawy prawo o ruchu drogowym, jest umyślnym zachowaniem. Dlatego też okoliczność, że pojazd został użyty wbrew woli i wiedzy właściciela lub posiadacza, przez nieznaną osobę stanowi okoliczność wyłączającą odpowiedzialność.