Jak wyglądała reforma więziennictwa w 2010 roku?

Podstawowym problemem polskiego więziennictwa w ostatnich latach było przeludnienie zakładów karnych i aresztów 2010 rok okazał się w tym zakresie czasem przełomu. 21 czerwca mijającego roku po raz pierwszy od 10 lat zaludnienie jednostek penitencjarnych nie przekroczyło normatywnej pojemności i wynosiło 99,8%.

Do zmiany tej sytuacji przyczyniły się m.in.:

• System Dozoru Elektronicznego.

9 sierpnia 2010 r., Zarządzeniem nr 167/10/CZSW Ministra Sprawiedliwości w sprawie nadania statutu Centralnemu Zarządowi Służby Więziennej, utworzono Biuro Dozoru Elektronicznego. Ta komórka organizacyjna CZSW odpowiedzialna jest za nadzór merytoryczny i techniczny nad funkcjonowaniem Systemu Dozoru Elektronicznego.

Aktualnie System Dozoru Elektronicznego znajduje się w trzecim etapie wdrażania i funkcjonuje w apelacjach: białostockiej, krakowskiej, lubelskiej i warszawskiej. Ten etap wdrażania stwarza potencjalną możliwość wykonywania kary w SDE w stosunku dla 2000 skazanych. Pełna realizacja systemu została zaplanowana w V etapach, gdzie ostatni V etap (od 1 stycznia 2012 r. do 31 sierpnia 2014 r.) umożliwi wykonywanie kary pozbawienia wolności w SDE na terenie całego kraju dla potencjalnej maksymalnej liczby 7500 skazanych (w wymiarze dziennym i miesięcznym).

Na dzień 30 grudnia 2010 r. wykonaniem kary w systemie SDE zostało objętych łącznie 587 skazanych z czego 401 odbywa karę, a 186 ukończyło jej odbywanie.

Od dnia 1 stycznia 2011 r. System Dozoru Elektronicznego zostanie rozszerzony o możliwość wykonania kary dla kolejnych 2000 skazanych i obszar właściwości terytorialnej apelacji poznańskiej, gdańskiej i rzeszowskiej oraz Sąd Okręgowy w Łodzi co łącznie potencjalnie umożliwi wykonanie kary w stosunku do 4000 skazanych.

• Reforma więziennictwa

   W 2010 r. z inicjatywy Ministra Sprawiedliwości rozpoczęła się pierwsza od 50 lat reforma więziennictwa. W listopada br. zakończono jej I etap polegający na wdrożeniu oddziałów penitencjarnych. Reforma objęła zakłady karne i areszty śledcze powyżej 200 osadzonych. Oddziały penitencjarne stanowią wydzieloną część zakładu karnego/aresztu śledczego dysponującą oddzielną specjalnie dobraną kadrą obsługującą poszczególne grupy osadzonych dobranych według takich kryteriów, jak stopień demoralizacji, stwarzane zagrożenie społeczne, podatność na resocjalizację.

 W oddziałach penitencjarnych, mniejsze, komplementarne zespoły funkcjonariuszy, bez szczebli pośrednich, mogą szybciej i skuteczniej reagować na wszystko, co dzieje się w zakresie ich działania, na każde pojawiające się zagrożenie, na wszelkie niepokojące zachowania osadzonych. Przy tym zwiększono liczbę funkcjonariuszy pracujących w bezpośrednim kontakcie z osadzonymi. Usprawniono obieg dokumentacji oraz przekazywanie informacji w ramach oddziału penitencjarnego. Wzrosła szybkość i sprawność w rozwiązywaniu bieżących problemów zarówno skazanych jak i funkcjonariuszy pełniących służbę w oddziale penitencjarnym. Zwiększyła się także odpowiedzialność personelu za podejmowane działania i ich efekty. Poprawie uległa organizacja i efektywność pracy funkcjonariuszy w zakresie realizowanych zadań.

  Istotnym elementem reformy jest wzmocnienie ochrony wewnętrznej zakładów karnych i aresztów śledczych poprzez ograniczenie liczby zewnętrznych posterunków uzbrojonych i zastępowanie ich elektroniką (kamery, systemy alarmowe).

Koniecznością w reformowaniu służby ochronnej jest zdecydowane przesunięcie akcentów na dynamiczną ochronę wewnętrzną. Ochrona zewnętrzna obecnie jest w znacznym stopniu realizowana poprzez zastosowanie systemów elektronicznych. Takie rozwiązanie pozwoliło na przesunięcie znacznej liczby etatów do ochrony wewnętrznej. W wyniku podjętych działań w 2010 r. pozyskano w ochronie wewnętrznej jednostek penitencjarnych 828 etatów, a zlikwidowanych zostało 160 posterunków zewnętrznych.

• Zapobieganie samobójstwom osadzonych w aresztach śledczych i zakładach karnych.

   Celem podniesienia bezpieczeństwa i efektywnego przeciwdziałania samobójstwom w izolacji więziennej podjęto działania na płaszczyźnie organizacyjnej (działalność legislacyjna) i merytorycznej (szkolenia specjalistyczne).

W znowelizowanej ustawie Kodeks karny wykonawczy z dnia 18 czerwca 2009r. (Dz.U.09.115.963 zmieniający nin. ustawę z dniem 22 października 2009r.), w art. 1 pkt 1, odnoszącym się do art. 73a kodeksu karnego wykonawczego, wprowadzono rozwiązania, które pozwalają na wykorzystywanie monitoringu kamer telewizji przemysłowej do kontroli zachowania skazanego w czasie pobytu w zakładzie karnym lub areszcie śledczym. 

   Ponadto z dniem 22 października 2009r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 października 2009r. w sprawie rodzaju urządzeń    i środków technicznych służących do przekazywania, odtwarzania i utrwalania obrazu lub dźwięku z monitoringu w zakładach karnych.

Kolejnym krokiem mającym na celu zwiększenie bezpieczeństwa osobistego szczególnej kategorii osób przebywających w zakładach karnych i aresztach śledczych, które występują jednocześnie jako ważni uczestnicy w trwających postępowaniach karnych jest projekt z dnia 25 marca 2010r. ustawy - Kodeks karny wykonawczy (projekt w trakcie prac parlamentarnych – druk sejmowy nr 2985).

   Określone przez projektodawcę warunki, w jakich będą przebywać szczególnie chronieni skazani i tymczasowo aresztowani w zakładach karnych oraz aresztach śledczych, mają na celu zwiększenie ich bezpieczeństwa, poprzez m.in. ograniczenie możliwości dostępu do nich osób trzecich (współosadzeni, osoby przybywające na widzenia), a także zintensyfikowanie kontroli ich zachowania podczas pobytu w jednostce penitencjarnej (np. oddzielne spacery, kontrola przy każdym wejściu i wyjściu z oddziału mieszkalnego lub celi).

    Zmiany w art. 1 pkt 1 wprowadzają do Kkw nową instytucję szczególnej ochrony skazanych (art. 88d). Objęci nią zostaną wszyscy skazani, uczestniczący jako oskarżeni, świadkowie lub pokrzywdzeni w takim postępowaniem karnym, które niesie dla nich poważne zagrożenie życia lub zdrowia. Szczególna ochrona polegać będzie na przeprowadzaniu wzmożonej kontroli stanu zdrowia skazanego, objęciu go wzmożoną opieką psychologiczną, przeprowadzaniu jego kontroli osobistej i kontroli cel i wszystkich innych pomieszczeń, w których przebywa, a także przeprowadzaniu stałego nadzoru i cenzury jego korespondencji oraz wzmożonego dozoru ograniczonej liczby widzeń i kontroli rozmów telefonicznych. W ten sposób administracja jednostki penitencjarnej obejmie szczególnym, tzn. bardziej systematycznym i szczegółowym, nadzorem określoną grupę osadzonych. Ich stan zdrowia fizycznego i psychicznego, w odróżnieniu od pozostałych skazanych, którzy – co oczywiste – również mają zagwarantowaną bezpłatną opiekę medyczną i psychologiczną, podlegać będzie wzmożonym monitorowaniu i to bez względu na zgłaszane przez osadzonych lub zaobserwowane przez administrację jednostki penitencjarnej dolegliwości i objawy chorobowe. W trakcie pobytu w zakładzie karnym szczególnie chronieni skazani będą przeszukiwani przy każdym opuszczaniu oddziału mieszkalnego i po powrocie do niego. Podobnie postępować się będzie z celami i innymi pomieszczeniami, w których będą oni przebywać.

   W sierpniu 2010 r. weszła w życie nowa Instrukcja Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, nr 16/2010 w sprawie zapobiegania samobójstwom osób pozbawionych wolności, która porządkuje dotychczasowe działania i wyznacza czytelne kryteria postępowania w sytuacji zagrożenia samobójstwem osadzonego. Ujednolicenie procedury postępowania z osobami zagrożonymi samobójstwem przyczyniło się do wyeliminowania wielu nieprawidłowości związanych z tworzeniem instrukcji działań profilaktycznych, zapobiegających samobójstwom w jednostkach penitencjarnych.

   W 2010 r.zintensyfikowano działania profilaktyczne w zakresie zapobiegania samobójstwom osadzonych. Przygotowano i zrealizowano szkolenia specjalistyczne dla wszystkich psychologów penitencjarnych, pracujących w zakładach karnych i aresztach śledczych. Zapobieganie samobójstwom jest również tematem szkoleń specjalistycznych dla wychowawców i funkcjonariuszy pionu ochronnego. W dalszym ciągu kontynuowane są szkolenia wychowawców w dziedzinie negocjacji w sytuacjach kryzysowych (w jednostkach penitencjarnych jest już przeszkolonych 230 negocjatorów).

• Działalność Zespołu Służby Medycyny Pracy i BHP

W 2010 r. w Służbie Więziennej stworzono systemowe rozwiązania mające na celu poprawę warunków i bezpieczeństwa funkcjonariuszy w miejscu pełnienia służby poprzez opiekę profilaktyczną, którą zapewnia Służba Medycyny Pracy (lekarze, psychologowie, pielęgniarki) poprzez realizację badań profilaktycznych i promocję zdrowia. W Służbie działa monitoring systemu wczesnej interwencji psychologicznej po wypadkach nadzwyczajnych (np. samobójstwach osadzonych). Służba Medycyny Pracy uczestniczy także w ocenie predyspozycji funkcjonariuszy na poszczególne stanowiska.

• Działalność legislacyjna

   13 sierpnia 2010 r. weszła w życie nowa ustawa o Służbie Więziennej zawierająca szereg nowych rozwiązań prawnych, oraz takich które do tej pory były uregulowane w aktach wykonawczych do ustawy z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej.

   Do podstawowych zmian należą: modyfikacja rozwiązań dotyczących zatrudniania pracowników cywilnych w jednostkach organizacyjnych Służby Więziennej, poszerzenie katalogu środków przymusu bezpośredniego i uporządkowanie zasad ich stosowania oraz zmiana prawa użycia broni, wprowadzenie przepisów odnoszących się do zdrowia i bezpieczeństwa funkcjonariuszy w służbie, uregulowania odnoszące się do czasu służby funkcjonariuszy, wprowadzenie nowych uregulowań dotyczących przepisów dyscyplinarnych.

• Działalność penitencjarna

   Służba Więzienna aktywnie uczestniczy w Krajowym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. W 2010 roku około 6 tys. skazanych za znęcanie się nad rodziną uczestniczyło w programie edukacyjno - korekcyjnym dla sprawców przemocy domowej.

źródło: ms.gov.pl