Ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich

Postępowanie w sprawach nieletnich prowadzi sąd rodzinny, chyba że niniejsza ustawa stanowi inaczej.

1. Właściwość miejscową sądu rodzinnego ustala się według miejsca zamieszkania nieletniego, a w przypadku trudności w jego ustaleniu – według miejsca pobytu nieletniego w Rzeczypospolitej Polskiej. Jeżeli brak i tej podstawy, właściwy jest sąd rodzinny miejsca pierwszego wykazywania przejawów demoralizacji lub miejsca dopuszczenia się pierwszego czynu karalnego przez nieletniego.
2. Z ważnych względów, zwłaszcza jeżeli przyczyniłoby się to do uproszczenia lub przyspieszenia postępowania, sąd rodzinny właściwy według miejsca zamieszkania nieletniego może przekazać sprawę sądowi rodzinnemu, w którego okręgu nieletni przebywa.
3. W przypadku niecierpiącym zwłoki sąd rodzinny może wydać postanowienie w sprawie nieletniego, który nie podlega jego właściwości miejscowej, po czym przekazuje sprawę sądowi rodzinnemu miejscowo właściwemu, zawiadamiając go o dokonanych czynnościach.
4. Postanowienie o przekazaniu sprawy innemu sądowi rodzinnemu może zostać wydane na posiedzeniu niejawnym.

Jeżeli zachodzą podstawy do pociągnięcia nieletniego do odpowiedzialności na zasadach określonych w art. 10 wiek sprawcy a odpowiedzialność karna § 2 lub 2a Kodeksu karnego, sprawę rozpoznaje sąd właściwy według przepisów Kodeksu postępowania karnego.

1. Jeżeli w toku postępowania karnego ujawniono, że czynu karalnego, o którym mowa w art. 1 zakres stosowania przepisów ustawy ust. 2 pkt 2 lit. a, dopuścił się nieletni, a czyn ten pozostaje w związku z czynem osoby dorosłej, prokurator wyłącza sprawę nieletniego i przekazuje ją sądowi rodzinnemu.
2. W szczególnie uzasadnionym przypadku, jeżeli czyn karalny, o którym mowa w ust. 1, pozostaje w ścisłym związku z czynem osoby dorosłej, a dobro nieletniego nie stoi na przeszkodzie łącznemu prowadzeniu sprawy, prokurator wszczyna lub prowadzi śledztwo. Sąd rodzinny, w którego okręgu prowadzone jest śledztwo, może stosować, na wniosek prokuratora, środki tymczasowe, o których mowa w art. 44 rodzaje środków tymczasowych.
3. Po zastosowaniu środka tymczasowego sąd rodzinny przekazuje sprawę w zakresie wykonywania tego środka właściwemu miejscowo sądowi rodzinnemu. Postanowienie może zostać wydane na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie nie przysługuje zażalenie.
4. Prokurator po zakończeniu śledztwa umarza je albo przekazuje sprawę nieletniego sądowi rodzinnemu. Jeżeli łączne rozpoznanie sprawy jest konieczne, prokurator przekazuje sprawę z aktem oskarżenia sądowi właściwemu według przepisów Kodeksu postępowania karnego, który orzeka w sprawie nieletniego z zachowaniem przepisów niniejszej ustawy.

W sprawach nieletnich przepisy Kodeksu postępowania cywilnego właściwe dla spraw opiekuńczych stosuje się odpowiednio, chyba że niniejsza ustawa stanowi inaczej.

1. W sprawach o demoralizację, której przejawem jest dopuszczenie się przez nieletniego czynu zabronionego określonego w rozdziałach XXV lub XXVI, w art. 148 zabójstwo, art. 153 wymuszone przerwanie ciąży § 1, art. 156 spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu § 1 lub 3, art. 157 spowodowanie średniego i lekkiego uszczerbku na zdrowiu § 1, art. 158 udział w bójce lub pobiciu § 1, art. 159 użycie w bójce lub pobiciu niebezpiecznych przedmiotów, art. 189 pozbawienie człowieka wolności, art. 189a handel ludźmi, art. 246 wymuszanie przez funkcjonariusza publicznego zeznań, wyjaśnień, informacji lub oświadczenia, art. 280 rozbój, art. 281 kradzież rozbójnicza, art. 282 wymuszenie rozbójnicze lub w art. 289 zabór pojazdu mechanicznego w celu krótkotrwałego użycia § 3 Kodeksu karnego, albo w sprawach o czyn karalny określony w rozdziałach XXV lub XXVI, w art. 1 zakres stosowania przepisów ustawy_ 148, art. 153 wymuszone przerwanie ciąży § 1, art. 156 spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu § 1 lub 3, art. 157 spowodowanie średniego i lekkiego uszczerbku na zdrowiu § 1, art. 158 udział w bójce lub pobiciu § 1, art. 159 użycie w bójce lub pobiciu niebezpiecznych przedmiotów, art. 189 pozbawienie człowieka wolności, art. 189a handel ludźmi, art. 246 wymuszanie przez funkcjonariusza publicznego zeznań, wyjaśnień, informacji lub oświadczenia, art. 280 rozbój, art. 281 kradzież rozbójnicza, art. 282 wymuszenie rozbójnicze lub w art. 289 zabór pojazdu mechanicznego w celu krótkotrwałego użycia § 3 Kodeksu karnego pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, przesłuchuje się w charakterze świadka tylko wówczas, gdy jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, i tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub w razie uwzględnienia wniosku dowodowego nieletniego, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego.
2. Przesłuchanie przeprowadza sąd rodzinny na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Biegły psycholog biorący udział w przesłuchaniu powinien być osobą płci wskazanej przez pokrzywdzonego, chyba że będzie to utrudniać postępowanie. Prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w przesłuchaniu. Przedstawiciel ustawowy pokrzywdzonego albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje, lub osoba pełnoletnia wskazana przez pokrzywdzonego również ma prawo być obecna przy przesłuchaniu, jeżeli nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego. Jeżeli nieletni zawiadomiony o tej czynności nie ma obrońcy z wyboru, sąd rodzinny wyznacza mu obrońcę z urzędu.
3. Przesłuchanie utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk. Protokół sporządzony pisemnie można ograniczyć do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w przesłuchaniu. Zapis obrazu i dźwięku załącza się do protokołu.
4. Sąd rodzinny może przesłuchać w warunkach określonych w ust. 1–3 także inną osobę w charakterze świadka, w tym pokrzywdzonego, jeżeli jego dobro tego wymaga, w szczególności gdy zachodzi uzasadniona obawa, że bezpośrednia obecność nieletniego przy przesłuchaniu mogłaby oddziaływać krępująco na zeznania świadka lub wywierać negatywny wpływ na jego stan psychiczny.
5. Przepisy art. 185c przesłuchiwanie pokrzywdzonego w sprawach o przestępstwo na tle seksualnym, art. 185e przesłuchanie świadka z udziałem biegłego psychologa i art. 185f zasady i warunki przeprowadzania przesłuchań § 1 Kodeksu postępowania karnego oraz przepisy wydane na podstawie art. 147 utrwalanie czynności za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk lub obraz § 5 i art. 185f zasady i warunki przeprowadzania przesłuchań § 4 tego kodeksu stosuje się odpowiednio.

1. Posiedzenia sądu rodzinnego odbywają się przy drzwiach zamkniętych, chyba że niniejsza ustawa stanowi inaczej.
2. Sąd rodzinny może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym w przypadkach określonych w niniejszej ustawie.
3. Posiedzenia przygotowawczego nie przeprowadza się, chyba że z okoliczności sprawy wynika, że przeprowadzenie posiedzenia przygotowawczego może przyczynić się do sprawniejszego rozpoznania sprawy.

Postępowanie w sprawie nieletniego można zawiesić również wtedy, gdy nieletni ukrywa się i nie można go ująć.

1. Orzeczenia, zarządzenia, zawiadomienia i odpisy pism, podlegające doręczeniu stronom, doręcza się również obrońcy nieletniego.
2. Sprawozdań z wywiadów środowiskowych oraz opinii o nieletnim nie doręcza się nieletniemu. Przepis ust. 1 stosuje się.
3. Do doręczeń pokrzywdzonemu postanowień podlegających zaskarżeniu przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o doręczeniach postanowień stronom stosuje się odpowiednio.

1. Strony, ich pełnomocnicy i obrońca nieletniego mogą przeglądać akta sprawy i sporządzać lub otrzymywać odpisy, kopie lub wyciągi z akt.
2. Nieletni nie może przeglądać akt sprawy i sporządzać lub otrzymywać z nich odpisów, kopii lub wyciągów w zakresie sprawozdań z wywiadów środowiskowych oraz opinii o nieletnim. Sąd rodzinny może odmówić nieletniemu w określonym zakresie przeglądania akt sprawy i sporządzania lub otrzymywania z nich odpisów, kopii lub wyciągów, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze.
3. Prawo do przeglądania akt sprawy i sporządzania lub otrzymywania z nich odpisów, kopii lub wyciągów, z wyłączeniem sprawozdań z wywiadów środowiskowych oraz opinii o nieletnim, przysługuje, za zgodą sądu rodzinnego, także pokrzywdzonemu i jego pełnomocnikowi.

Postanowienia o zastosowaniu środków, o których mowa w art. 7 rodzaje środków wychowawczych pkt 7–11, w art. 8 środek leczniczy, w art. 9 środek poprawczy i w art. 18 zobowiązanie rodziców albo opiekuna nieletniego ust. 1, oraz o wymierzeniu kary pieniężnej, o której mowa w art. 19 kara za uchylanie od wykonywania zobowiązania sądu ust. 1 i 2, stają się skuteczne lub wykonalne po uprawomocnieniu się.

Sąd rodzinny sprawuje nadzór nad wykonywaniem przez Policję i Straż Graniczną czynności, o których mowa w art. 48 uprawnienia Policji do zatrzymania nieletniego, art. 50 polecenie zatrzymania i umieszczenia nieletniego w policyjnej izbie dziecka na okres nieprzekraczający 48 godzin, art. 59 zbieranie, przeprowadzanie i utrwalanie dowodów przejawów demoralizacji lub czynu karalnego przez Policję lub Straż Graniczną i art. 98 wykonywanie poleceń sędziego rodzinnego przez policję.