Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników

Kasa prowadzi samodzielną gospodarkę finansową.

1. Tworzy się Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników, zwany dalej „funduszem składkowym”. Fundusz ten jest osobą prawną; funkcje zarządu pełni z urzędu Prezes Kasy pod nadzorem Rady Rolników.
2. Podstawy finansowe ubezpieczenia i działalności Kasy stanowią także fundusze emerytalno-rentowy, administracyjny oraz prewencji i rehabilitacji, którymi dysponuje Prezes Kasy.
2a. Fundusze, o których mowa w ust. 2, są państwowymi funduszami celowymi.
3. Państwo gwarantuje wypłatę świadczeń finansowanych z funduszu emerytalno-rentowego.

1. Nadzór nad funduszem składkowym pełni Rada Nadzorcza Funduszu Składkowego.
2. W skład Rady Nadzorczej Funduszu Składkowego wchodzi 5 przedstawicieli Rady Rolników i 2 przedstawicieli wyznaczonych przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi oraz po 1 przedstawicielu wyznaczonym przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych i ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.
3. Minister właściwy do spraw rozwoju wsi, po zasięgnięciu opinii Rady Rolników, nadaje, w drodze zarządzenia, statut funduszowi składkowemu.

1. Fundusz składkowy działa na podstawie planu finansowego.
2. Projekt planu finansowego opracowuje Prezes Kasy w terminie do dnia 15 czerwca roku poprzedzającego rok, którego dotyczy ten plan.
3. Minister właściwy do spraw rozwoju wsi w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych zatwierdza projekt planu finansowego funduszu składkowego w terminie do dnia 31 lipca roku poprzedzającego rok, którego dotyczy ten plan.

1. Fundusz składkowy jest przeznaczony na finansowanie:
1) świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego;
2) bezpośrednich kosztów funkcjonowania Rady Rolników;
3) kosztów zarządzania funduszem i wykonywania jego zobowiązań jako osoby prawnej;
4) działalności Kasy, o której mowa w art. 66 pomoc w rozwoju ubezpieczeń rolników;
5) niedoboru funduszu administracyjnego, o którym mowa w art. 79 przeznaczenie i tworzenie funduszu administracyjnego ust. 3, oraz funduszu prewencji i rehabilitacji, o którym mowa w art. 80 przeznaczenie i tworzenie funduszu prewencji i rehabilitacji ust. 3;
6) wydatków i kosztów związanych z realizacją zadań wynikających z przepisów o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej.
2. Fundusz składkowy tworzy się ze składek na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz z innych źródeł określonych w statucie funduszu składkowego, zapewniając pełne pokrycie wydatków funduszu składkowego, oraz odpisów, o których mowa w art. 78 przeznaczenie i tworzenie funduszu emerytalno-rentowego ust. 2 pkt 2a, art. 79 przeznaczenie i tworzenie funduszu administracyjnego ust. 2 i art. 80 przeznaczenie i tworzenie funduszu prewencji i rehabilitacji ust. 2 pkt 1.
3. Wydatki na działalność przewidzianą w art. 66 pomoc w rozwoju ubezpieczeń rolników nie powinny przekroczyć 1 % planowanych wydatków funduszu w danym roku.
4. W razie powstania niedoboru funduszu składkowego, może być zaciągnięty kredyt bankowy w wysokości niezbędnej do pokrycia niedoboru. Spłatę kredytu uwzględnia się przy ustalaniu wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie w okresie jego spłaty.

1. Ze środków funduszu składkowego mogą być wspierane działania ze sfery zadań publicznych, wymienionych w art. 4 sfera zadań publicznych ust. 1 pkt 6, 10, 15 i 23 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2024 r. poz. 1491, 1761 i 1940), oraz działania na rzecz:
1) zapobiegania wypadkom i nieszczęśliwym zdarzeniom w gospodarstwach rolnych,
2) rehabilitacji leczniczej,
3) pomocy w zakresie likwidacji szkód zaistniałych w gospodarstwach rolnych w wyniku klęsk żywiołowych i innych sytuacji kryzysowych
– na rzecz ubezpieczonych i świadczeniobiorców oraz członków ich rodzin, o których mowa w art. 29 członkowie rodziny uprawnieni do renty rodzinnej ust. 2.
2. Do ubiegania się o wsparcie z funduszu składkowego na realizację działań wymienionych w ust. 1 są uprawnione:
1) organizacje pożytku publicznego, które zgodnie ze statutem lub innym dokumentem stanowiącym podstawę ich działania prowadzą działalność na rzecz rolników i członków ich rodzin;
2) organizacje społeczne i zawodowe, które zgodnie ze statutem lub innym dokumentem stanowiącym podstawę ich działania prowadzą działalność na rzecz rolników i członków ich rodzin;
3) związki zawodowe rolników indywidualnych;
4) izby rolnicze.
3. Wsparcie, o którym mowa w ust. 1, jest udzielane po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert. Do udzielenia tego wsparcia stosuje się odpowiednio przepisy art. 13 ogłoszenie otwartego konkursu ofert na realizację zadania publicznego ust. 2 i 3, art. 14 wymogi oferty w otwartym konkursie ofert na realizację zadania publicznego, art. 15 kryteria oceny ofert na realizację zadania publicznego ust. 1–2a, 2f–2j i 4, art. 16 umowa o wsparcie realizacji lub o powierzenie realizacji zadania publicznego ust. 1, 2 i 6 oraz art 17–18a ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
4. Wsparcie, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, może być udzielone z pominięciem otwartego konkursu ofert. Do udzielenia tego wsparcia stosuje się odpowiednio przepisy art. 43 prawo do realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych i art. 47 obowiązki podmiotu wnioskującego o przyznanie środków publicznych ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1530, 1572, 1717, 1756 i 1907 oraz z 2025 r. poz. 39) oraz art. 14 wymogi oferty w otwartym konkursie ofert na realizację zadania publicznego, art. 15 kryteria oceny ofert na realizację zadania publicznego ust. 1, art. 16 umowa o wsparcie realizacji lub o powierzenie realizacji zadania publicznego ust. 1, 2 i 6 oraz art. 17 kontrola i ocena realizacji zleconego zadania publicznego i art. 18 sprawozdanie z wykonania zadania publicznego ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
5. Ze środków funduszu składkowego mogą być współfinansowane programy zdrowotne i programy polityki zdrowotnej, polegające na profilaktyce chorób, w tym chorób zawodowych w rolnictwie, dla ubezpieczonych i świadczeniobiorców oraz członków ich rodzin, o których mowa w art. 29 członkowie rodziny uprawnieni do renty rodzinnej ust. 2.
6. Fundusz składkowy może finansować ubezpieczenia od nieszczęśliwych wypadków na rzecz ubezpieczonych i świadczeniobiorców oraz członków ich rodzin, o których mowa w art. 29 członkowie rodziny uprawnieni do renty rodzinnej ust. 2. W tym celu fundusz składkowy może zawierać umowy ubezpieczeniowe z zakładami ubezpieczeń, działającymi na podstawie ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz. U. z 2024 r. poz. 838, 1565 i 1863).
7. Wsparcie, o którym mowa w ust. 1, 5 i 6, nie stanowi dotacji w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.
8. Podejmowanie zobowiązań w celu realizacji wydatków, o których mowa w ust. 1, 5 i 6, nie jest dopuszczalne w okresie spłaty kredytu, o którym mowa w art. 77 przeznaczenie i tworzenie funduszu składkowego ust. 4, i może nastąpić wyłącznie, jeżeli w danym roku są zagwarantowane środki na funduszu składkowym na finansowanie wydatków, o których mowa w art. 77 przeznaczenie i tworzenie funduszu składkowego ust. 1 i 2.

1. Fundusz emerytalno-rentowy jest przeznaczony na finansowanie:
1) świadczeń z ubezpieczenia emerytalno-rentowego;
2) emerytur i rent z innego ubezpieczenia społecznego, wypłacanych łącznie ze świadczeniami z ubezpieczenia emerytalno-rentowego, wraz z dodatkami;
3) (uchylony)
4) refundacji określonych kosztów Funduszowi Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli przepisy emerytalne przewidują taką refundację;
5) ubezpieczeń zdrowotnych:
a) rolników i pracujących z nimi domowników podlegających ubezpieczeniu społecznemu,
b) osób pobierających świadczenia emerytalno-rentowe w części składkowej,
c) rolników, którzy nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu, a podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu.
2. Fundusz emerytalno-rentowy tworzy się:
1) ze składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe;
2) z refundacji ze środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na pokrycie:
a) wydatków na świadczenia z innego ubezpieczenia społecznego, o których mowa w ust. 1 pkt 2,
b) wydatków wynikających z art. 25 obliczanie części składkowej ust. 2a pkt 1 w związku z art. 25 obliczanie części składkowej ust. 4;
2a) z odpisu od funduszu składkowego w wysokości 40% kosztów świadczeń, o których mowa w art. 18 świadczenia z ubezpieczenia emerytalno-rentowego pkt 7;
3) z uzupełniającej dotacji z budżetu państwa;
4) z dotacji z budżetu państwa przeznaczonej na składki na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w ust. 1 pkt 5;
5) z dotacji z budżetu państwa przeznaczonej na składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe osób, o których mowa w art 16a–16c.

1. Fundusz administracyjny jest przeznaczony na finansowanie kosztów obsługi ubezpieczenia, z wyjątkiem kosztów pokrywanych ze środków funduszu składkowego lub funduszu prewencji i rehabilitacji. Ponadto ze środków funduszu administracyjnego finansowane są koszty obsługi zadań w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego.
2. Fundusz administracyjny tworzy się z:
1) odpisów od funduszu składkowego i od funduszu emerytalno-rentowego, w wysokości do 12% planowanych wydatków funduszu składkowego i do 3,5% planowanych wydatków funduszu emerytalno-rentowego;
2) refundacji przez właściwe instytucje kosztów związanych z realizacją ubezpieczenia zdrowotnego oraz realizacją innych zadań powierzonych Prezesowi Kasy na podstawie odrębnych przepisów;
3) odsetek uzyskanych z lokowania wolnych środków funduszu administracyjnego.
3. W razie powstania niedoboru funduszu administracyjnego, niedobór ten pokrywa się ze środków funduszu składkowego.

1. Fundusz prewencji i rehabilitacji jest przeznaczony na finansowanie kosztów rzeczowych wynikających z realizacji zadań Kasy, o których mowa w art. 63 działalność na rzecz zapobiegania wypadkom i chorobom zawodowym i art. 64 działania KRUS na rzecz osób niezdolnych do pracy w gospodarstwie rolnym.
2. Fundusz prewencji i rehabilitacji tworzy się z:
1) odpisu od funduszu składkowego, w wysokości do 6,5% planowanych wydatków z tego funduszu;
2) dotacji z budżetu państwa;
3) odsetek uzyskanych z lokowania wolnych środków funduszu prewencji i rehabilitacji.
3. W razie powstania niedoboru funduszu prewencji i rehabilitacji, niedobór ten pokrywa się ze środków funduszu składkowego.

1. Prezes Kasy w porozumieniu z Radą Rolników może tworzyć fundusz motywacyjny w ramach odpisu na fundusz administracyjny, naliczanego z funduszu składkowego, o którym mowa w art. 79 przeznaczenie i tworzenie funduszu administracyjnego ust. 2 pkt 1, ustalając wysokość środków tego funduszu w danym roku kalendarzowym w wysokości nie niższej niż 4% planowanych wydatków funduszu składkowego.
2. Funduszem motywacyjnym dysponuje Prezes Kasy, w porozumieniu z Przewodniczącym Rady Rolników, na podstawie regulaminu uchwalonego przez Radę Rolników.
3. Wypłaty z funduszu motywacyjnego są realizowane poza limitami wynikającymi z przepisów o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej.

1. Fundusz motywacyjny działa na podstawie planu finansowego.
2. Projekt planu finansowego opracowuje Prezes Kasy w terminie do dnia 15 czerwca roku poprzedzającego rok, którego dotyczy ten plan.
3. Minister właściwy do spraw rozwoju wsi w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych zatwierdza projekt planu finansowego funduszu motywacyjnego w terminie do dnia 31 lipca roku poprzedzającego rok, którego dotyczy ten plan.

1. Kasa podejmuje działania na rzecz obniżania kosztów poboru składek na ubezpieczenie oraz kosztów wypłaty świadczeń z ubezpieczenia.
2. Prezes Kasy, w porozumieniu z Radą Rolników lub na jej wniosek, może ustanawiać premie dla rolników płacących składki oraz dla osób pobierających świadczenia, z tytułu wyrażenia zgody na pobór składki lub wypłatę świadczenia w sposób prowadzący do obniżenia kosztów poboru albo wypłaty.
3. Premie, o których mowa w ust. 2, są finansowane z funduszu administracyjnego.

Minister właściwy do spraw rozwoju wsi w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, sposób prowadzenia gospodarki finansowej Kasy, w tym tryb sporządzania planu rzeczowo-finansowego Kasy, państwowych funduszy celowych i funduszu składkowego, będących w dyspozycji Prezesa Kasy, i dokonywania w nich zmian oraz gromadzenia i wydatkowania środków, jak również lokowania wolnych środków funduszu administracyjnego oraz funduszu prewencji i rehabilitacji, mając na względzie zapewnienie prawidłowego przepływu tych środków.