Ustawa o służbie zagranicznej

Ustawa określa organizację i funkcjonowanie służby zagranicznej oraz szczególne prawa i obowiązki osób wchodzących w jej skład.

1. Służba zagraniczna chroni interesy Rzeczypospolitej Polskiej w relacjach z innymi państwami, organizacjami międzynarodowymi i innymi podmiotami zagranicznymi.
2. Służba zagraniczna chroni interesy obywateli polskich za granicą na zasadach określonych w ustawie z dnia 25 czerwca 2015 r. – Prawo konsularne (Dz. U. z 2023 r. poz. 1329).

1. W skład służby zagranicznej wchodzą:
1) członkowie korpusu służby cywilnej zatrudnieni w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw zagranicznych, w tym dyplomaci zawodowi stanowiący personel dyplomatyczno-konsularny;
2) pełnomocni przedstawiciele Rzeczypospolitej Polskiej w innym państwie lub przy organizacji międzynarodowej;
3) pracownicy zagraniczni zatrudnieni na podstawie powołania w celu wykonywania obowiązków służbowych w placówce zagranicznej jako członkowie personelu dyplomatyczno-konsularnego;
4) pracownicy krajowi zatrudnieni na podstawie powołania w celu wykonywania obowiązków służbowych w placówce zagranicznej jako członkowie personelu pomocniczego lub personelu obsługi.
2. W skład służby zagranicznej nie wchodzą:
1) niebędące członkami korpusu służby cywilnej osoby zatrudnione w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw zagranicznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1917);
2) osoby zatrudnione w placówce zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy o pracę zawartej zgodnie z prawem państwa przyjmującego;
3) osoby zatrudnione w placówce zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie powołania w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465 oraz z 2024 r. poz. 878 i 1222), w tym osoby zatrudnione na czas wykonywania funkcji w placówce przez członka rodziny;
4) konsulowie honorowi, o których mowa w ustawie z dnia 25 czerwca 2015 r. – Prawo konsularne;
5) osoby wyznaczone przez innych niż minister właściwy do spraw zagranicznych ministrów lub kierowników jednostek sektora finansów publicznych, które wykonują zadania w placówkach zagranicznych na rzecz tych ministrów lub tych kierowników.

1. Stosunek pracy w służbie zagranicznej wygasa w dniu ukończenia 65 lat przez osobę, o której mowa w art. 3 skład służby zagranicznej ust. 1 pkt 1, 3 i 4.
2. Jeżeli osoba, o której mowa w art. 3 skład służby zagranicznej ust. 1 pkt 1, 3 i 4, nie później niż na 6 miesięcy i nie wcześniej niż na 12 miesięcy przed ukończeniem 65 lat złoży dyrektorowi generalnemu służby zagranicznej oświadczenie na piśmie o woli kontynuowania zatrudnienia wraz z aktualnym orzeczeniem lekarskim stwierdzającym brak przeciwwskazań do pracy na zajmowanym stanowisku, jej stosunek pracy nie wygasa, chyba że dyrektor generalny służby zagranicznej, uwzględniając potrzeby służby zagranicznej, odmówi zgody na jej dalsze zatrudnienie.
3. Odmowa zgody na dalsze zatrudnienie następuje na piśmie w terminie 30 dni od dnia otrzymania dokumentów, o których mowa w ust. 2. Odmowa zgody na dalsze zatrudnienie zawiera uzasadnienie oraz pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy.
4. Od odmowy zgody na dalsze zatrudnienie przysługuje odwołanie. Odwołanie wnosi się do sądu pracy w terminie 21 dni od dnia doręczenia odmowy zgody na dalsze zatrudnienie. Przepisy art. 45 orzeczenia sądu pracy w razie bezprawnego wypowiedzenia umowy o pracę § 1 i 2, art. 47 wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy pracownika przywróconego do pracy zdanie pierwsze, art. 47¹ odszkodowanie w razie bezprawnego wypowiedzenia umowy o pracę, art. 48 odmowa ponownego zatrudnienia pracownika po przywróceniu go do pracy i art. 51 zaliczenie do stażu pracy pracownikowi przywróconemu do pracy okresu pozostawania bez pracy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy stosuje się odpowiednio.
5. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, dyplomata zawodowy po wygaśnięciu stosunku pracy w służbie zagranicznej zachowuje prawo do posługiwania się ostatnim nadanym mu stopniem dyplomatycznym z określeniem „w stanie spoczynku”.

1. W służbie zagranicznej nie może być zatrudniona osoba, która w okresie od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. pracowała lub pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa lub była współpracownikiem tych organów w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2024 r. poz. 273 i 834).
2. Przepis ust. 1 stosuje się także do niebędących członkami służby zagranicznej osób, o których mowa w art. 3 skład służby zagranicznej ust. 2 pkt 1–3, o ile osoby te są obywatelami polskimi.

1. Osoba, która kształciła się, w szczególności odbyła kursy, szkolenia, podjęła studia, uzyskała tytuł zawodowy, stopień w zakresie sztuki, stopień naukowy, tytuł naukowy lub prowadziła działalność naukową w zagranicznym podmiocie systemu szkolnictwa wyższego i nauki:
1) będącym organem bezpieczeństwa innego państwa albo prowadzonym, podległym, kontrolowanym lub nadzorowanym przez taki organ,
2) wchodzącym w skład sił zbrojnych innego państwa albo im podległym, przez nie nadzorowanym lub kontrolowanym,
3) stanowiącym część resortu właściwego do spraw zagranicznych lub wewnętrznych innego państwa albo temu resortowi podległym lub przez niego kontrolowanym lub nadzorowanym
– może być zatrudniona w służbie zagranicznej po złożeniu wniosku i uzyskaniu zgody Szefa Służby Zagranicznej.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do osób, które kształciły się wyłącznie w:
1) państwach członkowskich Unii Europejskiej;
2) państwach sygnatariuszach Traktatu Północnoatlantyckiego niebędących państwami członkowskimi Unii Europejskiej;
3) państwach członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronach umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym;
4) Konfederacji Szwajcarskiej.
3. W celu rozpatrzenia wniosku, o którym mowa w ust. 1, Szef Służby Zagranicznej zwraca się do:
1) dyrektora generalnego służby zagranicznej o przedstawienie posiadanej dokumentacji pracowniczej wnioskodawcy;
2) Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego o sporządzenie, w terminie 30 dni, opinii o braku przeciwwskazań do podjęcia przez osobę, o której mowa w ust. 1, pracy w służbie zagranicznej.
4. Szef Służby Zagranicznej wydaje zgodę, o której mowa w ust. 1, w przypadku otrzymania opinii Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego potwierdzającej brak przeciwwskazań do podjęcia pracy w służbie zagranicznej.
5. Szef Służby Zagranicznej wydaje zgodę, o której mowa w ust. 1, albo odmawia jej wydania w terminie 30 dni od dnia otrzymania opinii Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

W zakresie nieuregulowanym w ustawie do osób wchodzących w skład służby zagranicznej, zwanych dalej „członkami służby zagranicznej”, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę w placówkach zagranicznych, stosuje się przepisy ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. z 2024 r. poz. 409).

Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) ambasadorze – oznacza to, mianowanego w trybie określonym w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, pełnomocnego przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej w innym państwie lub przy organizacji międzynarodowej;
1a) ambasadorze tytularnym – oznacza to najwyższy stopień dyplomatyczny nadawany dyplomacie zawodowemu;
2) członkach rodziny – oznacza to:
a) małżonka,
b) dzieci: własne, małżonka, przysposobione oraz wzięte na utrzymanie i wychowanie w ramach rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka – w wieku do 18 lat bądź będące w wieku określonym odrębnymi przepisami, dotyczącymi zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych,
c) osoby niepełnosprawne niezdolne do samodzielnej egzystencji w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U. z 2024 r. poz. 256, 859 i 1246), wymagające stałej opieki członka służby zagranicznej;
3) dyplomacie delegowanym – oznacza to osobę wyznaczoną przez innego niż minister właściwy do spraw zagranicznych ministra lub kierownika jednostki sektora finansów publicznych, która wykonuje zadania w placówce zagranicznej określone przez organ wyznaczający;
4) dyplomacie zawodowym – oznacza to osobę zatrudnioną w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw zagranicznych na podstawie mianowania, której nadano stopień dyplomatyczny;
5) konsulu – oznacza to konsula Rzeczypospolitej Polskiej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. – Prawo konsularne;
6) państwie przyjmującym – oznacza to państwo przyjmujące w rozumieniu Konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych, sporządzonej w Wiedniu dnia 18 kwietnia 1961 r. (Dz. U. z 1965 r. poz. 232);
7) placówce zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej, zwanej dalej „placówką zagraniczną” – oznacza to przedstawicielstwo dyplomatyczne, stałe przedstawicielstwo przy organizacji międzynarodowej, konsulat generalny, konsulat, wicekonsulat, agencję konsularną, instytut polski lub inną placówkę podległą ministrowi właściwemu do spraw zagranicznych mającą siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej;
8) pracowniku delegowanym – oznacza to osobę wyznaczoną przez innego niż minister właściwy do spraw zagranicznych ministra lub kierownika jednostki sektora finansów publicznych, która wykonuje obowiązki personelu pomocniczego albo personelu obsługi w placówce zagranicznej określone przez organ wyznaczający;
9) pracowniku krajowym – oznacza to osobę zatrudnioną w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw zagranicznych na podstawie powołania w celu wykonywania obowiązków członka personelu pomocniczego albo personelu obsługi w placówce zagranicznej;
10) pracowniku zagranicznym – oznacza to osobę zatrudnioną w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw zagranicznych na podstawie powołania w celu wykonywania obowiązków członka personelu dyplomatyczno-konsularnego w placówce zagranicznej;
11) służbie cywilnej – oznacza to służbę cywilną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej;
12) tajemnicy dyplomatycznej – oznacza to informacje, dane oraz wiedzę, niestanowiące informacji niejawnych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 632 i 1222), z którymi członek służby zagranicznej zapoznał się w związku z pełnieniem obowiązków i które ze względu na dobro służby zagranicznej mogły być udostępnione wyłącznie osobom do tego uprawnionym, a ich ujawnienie mogłoby szkodzić polityce zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej i naruszać jej wizerunek międzynarodowy.