Ustawa o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych

Ustawa określa:
1) warunki nabywania i utraty prawa do nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych zwanych dalej "świadczeniami";
2) zasady:
a) ustalania wysokości świadczeń,
b) postępowania w sprawach o świadczenia,
c) wypłaty świadczeń,
d) finansowania świadczeń.

Użyte w ustawie określenia oznaczają:
1) nauczyciel - nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w:
a) publicznych i niepublicznych przedszkolach,
b) publicznych i niepublicznych szkołach, z wyjątkiem niepublicznych szkół nieposiadających uprawnień szkoły publicznej, o których mowa w art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2245, z późn. zm.), i niepublicznych szkół artystycznych nieposiadających uprawnień publicznej szkoły artystycznej,
c) publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach, o których mowa w art. 2 zakres systemu oświaty pkt 7 i 8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2024 r. poz. 737, 854, 1562, 1635 i 1933),
d) publicznych i niepublicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych, o których mowa w art. 2 zakres systemu oświaty pkt 6 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe;
2) organ rentowy - jednostkę organizacyjną Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwą do wydawania decyzji w sprawach świadczeń, określoną w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 497, 863, 1243 i 1615);
3) uprawniony - osobę mającą ustalone prawo do świadczenia.

Prawo do świadczenia na warunkach i w wysokości określonych w ustawie przysługuje nauczycielom zatrudnionym w jednostkach, o których mowa w art. 2 katalog pojęć ustawowych, pkt 1.

1. Świadczenie przysługuje nauczycielom, którzy spełnili łącznie następujące warunki:
1) osiągnęli wiek, o którym mowa w ust. 3;
2) mają okres składkowy i nieskładkowy w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1631 i 1674), zwanej dalej "ustawą o emeryturach i rentach z FUS", wynoszący 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w jednostkach, o których mowa w art. 2 katalog pojęć ustawowych pkt 1, w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć;
3) rozwiązali stosunek pracy.
2. Nauczycielom spełniającym warunki określone w ust. 1 pkt 1 i 2 świadczenie przysługuje również w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub wygaśnięcia stosunku pracy w okolicznościach określonych:
1) w art. 20 całkowita lub częściowa likwidacja szkoły ust. 1, 5c i 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2024 r. poz. 986 i 1871);
2) w art. 225 przepisy dostosowujące i przejściowe ust. 1, 6, 7 i 10 oraz art. 226 przepisy dostosowujące i przejściowe ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 60, z późn. zm.).
3. Nauczyciel ma prawo do świadczenia, jeżeli ukończył:
1) 55 lat - w latach 2009-2014;
2) 55 lat w przypadku kobiet i 56 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2015-2016;
3) 55 lat w przypadku kobiet i 57 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2017-2018;
4) 55 lat w przypadku kobiet i 58 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2019-2020;
5) 55 lat w przypadku kobiet i 59 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2021-2022;
6) 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2023-2024;
7) 56 lat w przypadku kobiet i 61 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2025-2026;
8) 57 lat w przypadku kobiet i 62 lata w przypadku mężczyzn - w latach 2027-2028;
9) 58 lat w przypadku kobiet i 63 lata w przypadku mężczyzn - w latach 2029-2030;
10) 59 lat w przypadku kobiet i 64 lata w przypadku mężczyzn - w latach 2031-2032.

1. Świadczenie stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury, ustalonej w sposób określony w art. 25 podstawa obliczania emerytury, waloryzacja ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, ustalone według obowiązujących w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie świadczenia tablic średniego trwania życia, o których mowa w art. 26 wysokość emerytury ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
2. Jeżeli uprawniony jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury, składki na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowane na jego koncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, zwanym dalej "Zakładem", zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22, stanowiącym stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w Zakładzie.
3. Kwota świadczenia nie może być niższa niż kwota najniższej emerytury, o której mowa w art. 85 kwoty najniższych świadczeń ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
4. Świadczenie podlega waloryzacji na zasadach i w terminach przewidzianych dla waloryzacji świadczeń w art. 88 waloryzacja emerytury i renty, art. 89 wskaźnik waloryzacji i art. 93 zmiana świadczeń z urzędu ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Świadczenia finansowane są z budżetu państwa.

1. Prawo do świadczenia powstaje z dniem spełnienia warunków wymaganych do nabycia tego prawa.
2. W przypadku pobierania zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego prawo do świadczenia powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku lub świadczenia.

Prawo do świadczenia ustaje z dniem:
1) poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, która jest ustalona decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego, określonego w odrębnych przepisach;
2) poprzedzającym dzień osiągnięcia przez uprawnionego wieku:
a) 60 lat – w przypadku kobiet,
b) 65 lat – w przypadku mężczyzn
– jeżeli uprawniony nie ma prawa do emerytury ustalonego decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego, określonego w odrębnych przepisach;
3) śmierci uprawnionego.

1. Prawo do świadczenia ulega zawieszeniu lub świadczenie to ulega zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103 zawieszenie prawa do świadczeń, ust. 3 i art. 104 -106 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
2. Prawo do świadczenia ulega zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w jednostkach, o których mowa w art. 1 zakres podmiotowy ustawy, ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela.

1. W razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenie określone ustawą, świadczenie należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w przypadku ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba.
2. Osoby wymienione w ust. 1 mają prawo do udziału w dalszym prowadzeniu postępowania w sprawie świadczenia, nieukończonego wskutek śmierci osoby, która o to świadczenie wystąpiła.
3. Roszczenie o wypłatę świadczenia, o którym mowa w ust. 1, wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenie przysługiwało, chyba że przed upływem tego okresu zostanie zgłoszony wniosek o dalsze prowadzenie postępowania.

Do świadczenia przysługuje dodatek pielęgnacyjny na zasadach i w wysokości określonych w art. 75 dodatek pielęgnacyjny, ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Osobie, która pokryła koszty pogrzebu po śmierci:
1) uprawnionego,
2) członka rodziny uprawnionego
- przysługuje zasiłek pogrzebowy na zasadach określonych w art. 77 -81 i art. 99 zbieg zasiłków pogrzebowych, ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Dodatek pielęgnacyjny oraz zasiłek pogrzebowy finansowane są z budżetu państwa.

Postępowanie w sprawie świadczenia wszczyna się na wniosek nauczyciela zgłoszony bezpośrednio lub za pośrednictwem płatnika składek w organie rentowym.

1. Decyzję w sprawie świadczenia wydaje i świadczenie to wypłaca:
1) organ rentowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania nauczyciela;
2) organ rentowy właściwy ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania nauczyciela w Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zamieszkuje on poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Od decyzji w sprawie świadczenia przysługuje odwołanie do sądu, na zasadach określonych w art. 83 decyzje Zakładu w sprawach indywidualnych, ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej "ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych".

1. Świadczenie wypłaca się za miesiąc kalendarzowy w terminach i na zasadach przewidzianych dla wypłaty emerytur określonych w art. 129 termin rozpoczęcia wypłacania świadczeń, art. 130 wypłacanie świadczeń, art 132-135 i art. 136b opiekun dla osoby uprawnionej do emerytury lub renty ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
2. Kwotę świadczenia za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę świadczenia przez liczbę dni kalendarzowych w miesiącu, a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za które świadczenie przysługuje.
3. W razie śmierci uprawnionego wstrzymanie wypłaty świadczenia następuje od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zmarła osoba uprawniona.

1. W razie zbiegu prawa do świadczenia z prawem do renty, uposażenia w stanie spoczynku, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub innego świadczenia o charakterze emerytalnym lub rentowym, ustalonym na podstawie odrębnych ustaw, przysługuje tylko jedno z tych świadczeń – wyższe lub wybrane przez uprawnionego, z zastrzeżeniem ust. 2.
2. W razie zbiegu prawa do świadczenia z prawem do renty rodzinnej, o której mowa w art. 67 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, osobie uprawnionej wypłaca się, zależnie od jej wyboru:
1) przysługujące świadczenie oraz 25% renty rodzinnej albo
2) przysługującą rentę rodzinną oraz 25% świadczenia.
3. Osoba uprawniona ma prawo do wypłaty świadczeń na zasadach określonych w ust. 2 w przypadku:
1) osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w art. 24 wiek emerytalny i prawo do emerytury pomostowej ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;
2) pozostawania we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka;
3) nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego określonego w art. 24 wiek emerytalny i prawo do emerytury pomostowej ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
4. Wypłata świadczeń na zasadach określonych w ust. 2 ustaje z dniem poprzedzającym dzień zawarcia nowego związku małżeńskiego przez osobę uprawnioną.
5. Do ustalenia wysokości świadczeń, o których mowa w ust. 2, stosuje się zasady przewidziane w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
6. W przypadku skorzystania z prawa do świadczenia nie przysługuje prawo do rekompensaty, o której mowa w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1696).

1. W zakresie postępowania w sprawach świadczenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 114 nowe dowody mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość, art. 116 wszczęcie postępowania i art 117-128a ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
2. W zakresie postępowania w sprawach zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, egzekucji i potrąceń stosuje się odpowiednio przepisy art 138-144 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz przepisy art. 84 zwrot nienależnie pobranych świadczeń ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
3. W razie zbiegu prawa do świadczenia z prawami, o których mowa w art. 17 zbieg prawa do świadczenia z prawem do innego świadczenia o charakterze rentowym lub emerytalnym ust. 1, stosuje się odpowiednio art. 98 wypłacanie świadczeń ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. poz. 674, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany: (zmiany pominięte).

W ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. poz. 291, z późn. zm.): (zmiany pominięte).

W ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. poz. 176, z późn. zm.): (zmiany pominięte).

W ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. poz. 353, z późn. zm.): (zmiany pominięte).

W ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r. poz. 267, z późn. zm.): (zmiany pominięte).

W ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. poz. 1143, z późn. zm.): (zmiany pominięte).

W ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. poz. 1268, z późn. zm.): (zmiany pominięte).

W ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. poz. 992, z późn. zm.): (zmiany pominięte).

W ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. poz. 415, z późn. zm.): (zmiany pominięte).

W ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. poz. 1027, z późn. zm.): (zmiany pominięte).

W ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2009 r. poz. 7 i poz. 33): (zmiany pominięte).

Ustawa wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia, z wyjątkiem art. 26 zmiana ustawy o świadczeniach rodzinnych pkt 2, który wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.


----------
[Ustawa została ogłoszona 23.06.2009 r. - Dz.U. z 2009 r. poz. 800]