Zakład Narodowy imienia Ossolińskich znajdował i znajduje inspirację w oświadczeniu Józefa Maksymiliana Ossolińskiego z dnia 17 lipca 1804 r., zgodnie z którym cały majątek po śmierci Fundatora stał się "publiczną własnością Kraju i Narodu". Uznając, że Zakład - skarbnica polskiego dziedzictwa kulturalnego - kontynuuje działalność w celach wskazanych w Ustanowieniu Narodowym, w tym w aktach, które obejmują Ustanowienie Familijne z dnia 18 października 1816 r., Umowę Józefa Maksymiliana Ossolińskiego z Henrykiem Lubomirskim z dnia 25 grudnia 1823 r. oraz Akt dodatkowy do Ustawy Fundacyjnej z dnia 15 stycznia 1824 r., stanowi się, co następuje:
1. Ustanawia się fundację pod nazwą "Zakład Narodowy imienia Ossolińskich" (Ossolineum), zwaną dalej "Zakładem".
2. Zakład działa pod patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Zakład nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru fundacji.
Historycznym znakiem Zakładu jest znak, którego wzór stanowi załącznik do ustawy.
Siedzibą Zakładu jest miasto Wrocław.
Celami Zakładu zgodnie z historyczną tradycją i postanowieniami założyciela są:
1) utrzymywanie Narodowej Biblioteki Ossolineum i pomnażanie jej zbiorów, zwłaszcza w zakresie humanistyki polskiej i słowiańskiej, oraz ich opracowywanie i upowszechnianie,
2) utrzymywanie Muzeum Książąt Lubomirskich i pomnażanie jego zbiorów w zakresie sztuki i pamiątek historycznych oraz ich opracowywanie i upowszechnianie,
3) wspieranie i prowadzenie prac naukowo-badawczych,
4) działalność wydawnicza.
1. Dla realizacji celów określonych w art. 5 cele zakładu wyposaża się nieodpłatnie Zakład w majątek obejmujący w dniu wejścia w życie ustawy Zakład Narodowy imienia Ossolińskich - Bibliotekę Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu.
2. Minister właściwy do spraw Skarbu Państwa w przypadku dokonania komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego Zakład Narodowy imienia Ossolińskich - Wydawnictwo przekaże nieodpłatnie Zakładowi wszystkie akcje lub udziały jakie Skarb Państwa obejmie w spółce powstałej w wyniku komercjalizacji tego przedsiębiorstwa państwowego.
3. W spółce, o której mowa w ust. 2, uprawnieni pracownicy, w rozumieniu ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz. U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397, z późn. zm.), zachowują prawo do nieodpłatnego nabycia akcji lub udziałów. Przepisy działu IV rozdziału 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji stosuje się odpowiednio, a kompetencje przypisane w tym zakresie ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa należą do Dyrektora Zakładu.
1. Zakład staje się z chwilą wpisania do rejestru fundacji, z mocy prawa, użytkownikiem wieczystym gruntów, będących we władaniu Biblioteki Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu, w zakresie, w jakim stanowią one własność Skarbu Państwa lub gminy, oraz nieodpłatnie właścicielem znajdujących się na tych gruntach budynków i innych urządzeń.
2. Nabycie praw, o których mowa w ust. 1, stwierdza się decyzją wojewody w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub decyzją zarządu gminy w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność gminy.
3. Zakład jest zwolniony od pierwszej i rocznych opłat za użytkowanie wieczyste gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa lub gminy, o których mowa w ust. 1, jeżeli grunty te nie są wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej.
Zakład jest następcą prawnym fundacji ustanowionej przez Józefa Maksymiliana Ossolińskiego.
1. Organami Zakładu są:
1) Rada Kuratorów,
2) Dyrektor.
2. Statut Zakładu określi w szczególności:
1) zasady powoływania i zakres kompetencji organów,
2) zakres działalności gospodarczej.
Zakład może prowadzić działalność gospodarczą, służącą realizacji jego celów, w sposób przewidziany w statucie.
1. Źródłami finansowania Zakładu są:
1) dochody z majątku Zakładu,
2) dochody z działalności gospodarczej Zakładu,
3) darowizny, spadki i zapisy,
4) dywidendy z akcji lub udziałów spółki, o której mowa w art. 6 majątek zakładu, ust. 2.
2. Zakład otrzymuje z budżetu państwa dotacje na realizację zadań państwowych:
1) utrzymywanie zbiorów Narodowej Biblioteki Ossolineum, ich pomnażanie, opracowywanie i upowszechnianie,
2) utrzymywanie i pomnażanie zbiorów Muzeum Książąt Lubomirskich,
3) utrzymywanie wydawnictw niekomercyjnych.
3. Dywidendy, o których mowa w ust. 1 pkt 4, nie mogą być przeznaczane na wykonywanie przez Zakład działalności gospodarczej.
1. Nadzór nad Zakładem sprawuje minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.
2. Do uprawnień nadzorczych ministra należy okresowa kontrola wykorzystywania środków publicznych i realizacji celów statutowych Zakładu.
3. Statut Zakładu może być zmieniony przez Radę Kuratorów w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.
Zakład składa corocznie ministrowi właściwemu do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego sprawozdanie ze swojej działalności. Sprawozdanie jest udostępniane przez Zakład do publicznej wiadomości.
1. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego może uchylić decyzję Dyrektora Zakładu, pozostającą w rażącej sprzeczności z przepisami prawa lub postanowieniami statutu albo z jego celami.
2. Od decyzji ministra, o której mowa w ust. 1, służy Zakładowi skarga do sądu administracyjnego.
1. Jeżeli działanie Dyrektora Zakładu w istotny sposób narusza przepisy prawa lub postanowienia statutu albo jest niezgodne z jego celem, minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego może wyznaczyć odpowiedni termin do usunięcia tych uchybień.
2. Po bezskutecznym upływie terminu, o którym mowa w ust. 1, minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego może zawiesić Dyrektora Zakładu, wyznaczyć zarządcę tymczasowego i zażądać od Rady Kuratorów przedstawienia w wyznaczonym terminie kandydatury nowego Dyrektora Zakładu.
3. Zarządca tymczasowy reprezentuje Zakład w sprawach wynikających z zarządu, w tym również w postępowaniu sądowym; jest on obowiązany wykonywać czynności potrzebne do prawidłowego działania Zakładu.
4. Od decyzji ministra, o których mowa w ust. 2, służy Zakładowi skarga do sądu administracyjnego.
1. Prawo używania znaku historycznego, o którym mowa w art. 3 znak zakładu, jako znaku instytucji służy Zakładowi oraz jako znaku historycznego i towarowego spółce, o której mowa w art. 6 majątek zakładu ust. 2.
2. Prawo to nie może być zbyte lub udostępnione osobom trzecim bez zgody Rady Kuratorów Zakładu.
3. W razie zajęcia znaku, o którym mowa w ust. 1, w trybie postępowania egzekucyjnego, Zakładowi przysługuje prawo pierwokupu, chyba że Rada Kuratorów Zakładu postanowi inaczej.
1. Minister Edukacji Narodowej:
1) nada Zakładowi statut,
2) w porozumieniu z Prezesem Polskiej Akademii Nauk powoła komisję inwentaryzacyjną celem ustalenia majątku przekazywanego Zakładowi,
3) zgłosi Zakład do rejestru,
4) zwróci się, po zarejestrowaniu Zakładu, do podmiotów określonych w statucie o wskazanie członków Rady Kuratorów.
2. Do czasu powołania Dyrektora Zakładu obowiązki Dyrektora pełni dotychczasowy Dyrektor Biblioteki Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich Polskiej Akademii Nauk.
W sprawach nie uregulowanych niniejszą ustawą do Zakładu stosuje się przepisy ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 2016 r. poz. 40).
Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.
----------
[Ustawa została ogłoszona 09.03.1995 r. - Dz.U. z 1995 r. poz. 121]