Główne zamknięcia budowli piętrzących konstruuje się tak, aby umożliwiały manewrowanie nimi w płynącej wodzie i zapewniały bezpieczną ich eksploatację.
Szybkość zamykania i otwierania głównych zamknięć budowli piętrzących dostosowuje się do przepływu wód niepowodującego szkód w dolnym i górnym stanowisku budowli oraz do charakteru wezbrań i wymagań eksploatacyjnych.
Główne zamknięcia budowli piętrzących wyposaża się w materiały i urządzenia techniczne zapewniające ich prawidłową eksploatację, a w szczególności przeprowadzanie wezbrań w okresie zimowym.
1. Główne zamknięcia budowli piętrzących wyposaża się w napęd elektryczny zasadniczy i rezerwowy.
2. Napędy głównych zamknięć budowli piętrzących klasy I i II zasila się z dwóch niezależnych źródeł, dwiema liniami przeprowadzonymi przez tereny niezagrożone podmyciem, osuwiskami i lawinami. Elektrownia wodna przy stopniu wodnym lub zaporze oraz spalinowy agregat prądotwórczy mogą stanowić rezerwowe źródło zasilania.
3. Napędy głównych zamknięć budowli piętrzących klasy III zasila się z dwóch niezależnych źródeł; rezerwowym źródłem zasilania może być napęd ręczny.
4. Napęd zamknięć budowli piętrzących klasy IV oraz budowli piętrzących klasy III o wysokości piętrzenia niższej niż 2,0 m i pojemności zbiornika mniejszej niż 0,2 mln m3 można ograniczyć do napędu ręcznego.
5. Główne zamknięcia budowli piętrzących działające na zasadzie wykorzystania różnicy ciśnień wody górnej i dolnej wyposaża się w urządzenia do ich uruchamiania w każdych warunkach.
Główne zamknięcia budowli piętrzących konstruuje się tak, aby nie dopuszczać do drgań zagrażających ich trwałości, w szczególności napowietrza się przestrzenie pod strumieniami wody przelewającymi się nad zamknięciami i progami.
1. Wzniesienie górnej krawędzi głównych zamknięć przelewów i jazów nad poziomem maksymalnego piętrzenia powinno wynosić nie mniej niż:
1) 0,3 m - dla przelewów na zbiornikach oraz dla jazów na Wiśle, Odrze, Bugu, Narwi, Warcie i Sanie;
2) 0,1 m - dla jazów na pozostałych rzekach.
2. Dopuszcza się umieszczenie górnej krawędzi głównych zamknięć przelewów i jazów na Max PP, jeżeli konstrukcja zamknięć umożliwia przelewanie się wody i bezpieczne przepuszczanie lodów nad zamknięciem.
1. Mechanizmy głównych zamknięć budowli piętrzących zabezpiecza się przed przypadkowym ich uruchomieniem lub uszkodzeniem.
2. Mechanizmy głównych zamknięć budowli piętrzących konstruuje się tak, aby były one zabezpieczone przed działaniem czynników atmosferycznych.
3. Konstrukcja budowli piętrzących powinna zapewniać bezpieczny dostęp obsługi technicznej do mechanizmów głównych zamknięć w każdych warunkach atmosferycznych i hydrologicznych.
4. Mechanizmy głównych zamknięć budowli piętrzących wyposaża się w ograniczniki krańcowe, hamulce i wskaźniki ich położenia; mechanizmy sterowane zdalnie lub automatycznie wyposaża się dodatkowo w ręczne sterowanie umożliwiające ich bezpośrednią obsługę.
1. Stosowanie ruchomych mechanizmów głównych zamknięć budowli piętrzących, przemieszczanych wzdłuż budowli obsługujących kolejno różne przęsła jest dopuszczalne tylko w przypadku braku potrzeby jednoczesnego podnoszenia lub opuszczania tych zamknięć.
2. Urządzenia upustowe wyposaża się w co najmniej dwa ruchome mechanizmy głównych zamknięć, przy czym jeden mechanizm może obsługiwać nie więcej niż pięć takich zamknięć.
3. Ruchomych mechanizmów głównych zamknięć budowli piętrzących nie stosuje się w przypadku zastosowania zamknięć działających automatycznie lub zamknięć zdalnie sterowanych.
Konstrukcja zamknięć awaryjnych budowli piętrzących powinna umożliwiać:
1) manewrowanie nimi w płynącej wodzie;
2) szybkie zatrzymanie przepływu wody w przypadku awarii głównych zamknięć;
3) bezpieczną eksploatację.
1. Elektrownie wodne wyposaża się w zamknięcia awaryjne, a inne budowle piętrzące - tylko w przypadku, gdy awaria głównego zamknięcia spowodować może przekroczenie przepływu dozwolonego poniżej budowli.
2. W elektrowniach wodnych o niskim spadzie rolę zamknięcia awaryjnego może spełniać jedno z urządzeń regulujących przepływ wody przez turbinę, jeżeli turbina jest zaopatrzona w dwa takie urządzenia.
Zamknięcia awaryjne można wykorzystywać jako zamknięcia remontowe, przy czym jeden komplet zamknięć awaryjnych powinien być zawsze do dyspozycji użytkownika.
1. Przepusty, jazy i ujęcia wody wyposaża się w zamknięcie remontowe.
2. Budowle hydrotechniczne, o których mowa w ust. 1, wyposaża się w co najmniej po jednym komplecie zamknięć remontowych od strony wody górnej na każde pięć otworów, a także od strony wody dolnej, gdy nieodzowne są one dla umożliwienia przeglądów, konserwacji i remontów. Liczba kompletów zamknięć remontowych od wody dolnej odpowiada liczbie zamknięć od wody górnej.
3. Dopuszcza się brak zamknięć remontowych w budowlach hydrotechnicznych, o których mowa w ust. 1, o ile remont głównych zamknięć lub samej budowli hydrotechnicznej jest bez nich możliwy.
1. Zamknięcia remontowe powinny umożliwiać przeprowadzanie napraw i przeglądów głównych zamknięć oraz innych elementów budowli piętrzących przy NPP.
2. Konstrukcja zamknięć remontowych powinna umożliwiać wypełnianie wodą przestrzeni pomiędzy zamknięciami remontowymi a głównymi zamknięciami.
1. Spusty wyposaża się w zamknięcia główne, awaryjne, dla regulacji przepływów oraz zamknięcia remontowe od strony wody górnej i wody dolnej.
2. Spusty budowli hydrotechnicznych klasy IV mogą być wyposażone w jedno zamknięcie umieszczone od strony wody górnej. Dopuszcza się stosowanie jednego zamknięcia od strony wody dolnej tylko w przypadku, gdy wysokość piętrzenia nie przekracza 2,0 m, a pojemność zbiornika wodnego jest mniejsza od 0,2 mln midx3 oraz zapewnione jest bezpieczne odprowadzanie przesiąków i przecieków wody z przewodu spustowego.
1. Dno spustu wykonuje się ze spadkiem podłużnym, co najmniej 0,2 % w kierunku wody dolnej.
2. Odcinki przewodów spustowych poniżej zamknięć powinny być napowietrzane.
Wloty ujęć wody przeznaczonej do spożycia i na potrzeby przemysłu oraz wloty wody kierowanej na pompy, turbiny i inne urządzenia wyposaża się w kraty o konstrukcji umożliwiającej ich oczyszczanie.
Otwory wlotowe ujęć wody zaopatruje się w zamknięcia remontowe, a gdy przewiduje się potrzebę regulacji przepływu na wlocie ujęcia wody lub konieczność szybkiego odcięcia dopływu wody do ujęcia - również w zamknięcia główne i awaryjne.
Budowle hydrotechniczne wyposaża się w maszyny, sprzęt, urządzenia, środki transportowe i materiały niezbędne do normalnej eksploatacji oraz przeznaczone do użycia w przypadku awarii i działań przeciwpowodziowych.
1. Zbiorniki wodne powinny być wyposażone w sprzęt do usuwania przedmiotów pływających pochodzących ze zlewni i z czaszy zbiornika.
2. Zbiorniki wodne narażone na powstawanie zatorów lodowych lub śryżowych wyposaża się w sprzęt i środki przeciwdziałające powstawaniu zatorów lub przyspieszające ich likwidację.
Budowle piętrzące oddawane do eksploatacji wyposaża się w zestaw części zamiennych wystarczający co najmniej na pierwszy rok eksploatacji.
Budowle piętrzące i związane z nimi urządzenia techniczne, stanowiące przeszkodę dla turystyki wodnej, powinny być wyposażone w urządzenia umożliwiające przeprowadzanie łodzi i sprzętu turystycznego.
Budowle hydrotechniczne powinny:
1) być wyposażone w sprzęt ratowniczy, w tym koła i łodzie ratunkowe, jeżeli głębokość wody przekracza 1,5 m lub prędkość przepływu wody jest większa od 1,5 m/s;
2) przed urządzeniami upustowymi i ujęciami wody mieć wyznaczoną bojami i tablicami ostrzegawczymi linię, której przekroczenie stwarza niebezpieczeństwo porwania przez prąd wody; dla budowli hydrotechnicznych o piętrzeniu do 2,0 m dopuszcza się stosowanie tylko tablic ostrzegawczych;
3) na ścianach odwodnych oraz skarpach o nachyleniu większym niż 1: 3 mieć rozmieszczone w odstępach nie większych niż 100 m drabinki lub schodki, sięgające 1,5 m poniżej najniższego poziomu wody lub do dna; w kanałach o szerokości zwierciadła wody do 20 m wyposażenie może być rozmieszczane na przemian po obu brzegach kanału; w przypadku braku możliwości umieszczenia drabinek lub schodków ścianę lub skarpę zabezpiecza się przed dostępem osób niepowołanych;
4) być wyposażone w zabezpieczone kratami lub siatkami wloty do przewodów podziemnych - syfonów, rurociągów, ujęć, których górna krawędź położona jest płycej niż 5 m poniżej NPP;
5) na początku odcinków kanałów nieżeglownych przy przepływie wody o prędkości powyżej 1,5 m/s być wyposażone w kraty, siatki, łańcuchy lub inne urządzenia zabezpieczające przed porwaniem prądem wody ludzi, zwierząt lub łodzi, o konstrukcji umożliwiającej usuwanie zatrzymujących się na tym wyposażeniu zanieczyszczeń.
Budowle hydrotechniczne i ich otoczenie wyposaża się w urządzenia do kontroli stanu technicznego przez cały okres użytkowania, od momentu rozpoczęcia budowy.
Budowle hydrotechniczne wyposaża się, w zależności od potrzeb, w urządzenia kontrolno-pomiarowe umożliwiające obserwacje i pomiary:
1) przemieszczeń i odkształceń budowli hydrotechnicznej, jej podłoża oraz przyległego terenu;
2) naprężeń w konstrukcji budowli hydrotechnicznej;
3) poziomów i ciśnień wód podziemnych oraz procesów filtracji zachodzących w budowli hydrotechnicznej, jej podłożu i przyczółkach;
4) stanów wody górnej i wody dolnej oraz stanu wód na głównych dopływach;
5) zmian dna i brzegów;
6) zjawisk lodowych;
7) zjawisk meteorologicznych.
1. Rodzaj, liczbę i rozmieszczenie urządzeń kontrolno-pomiarowych oraz stopień dokładności pomiarów ustala się indywidualnie dla każdej budowli hydrotechnicznej w zależności od jej klasy oraz konstrukcji i rodzaju podłoża pod tą budowlą, w taki sposób, aby wyniki obserwacji pomiarów umożliwiały ocenę stanu technicznego i bezpieczeństwa.
2. Budowle piętrzące o wysokości piętrzenia niższej niż 2,0 m i pojemności zbiornika mniejszej od 0,2 mln midx3 nie muszą być wyposażane w urządzenia kontrolno-pomiarowe.
Budowle hydrotechniczne klasy I i II wyposaża się w urządzenia kontrolno-pomiarowe przystosowane do automatycznego odczytu oraz zapewniające okresową kontrolę prawidłowości wskazań urządzeń automatycznych za pomocą innych urządzeń nieautomatycznych, tak aby istniała możliwość porównania wyników obserwacji urządzeń automatycznych i nieautomatycznych.
1. Urządzenia kontrolno-pomiarowe rozmieszcza się w oparciu o znajomość zasad pracy elementów budowli hydrotechnicznych.
2. Urządzenia kontrolno-pomiarowe umieszcza się w budowli hydrotechnicznej oraz w jej podłożu, z zagęszczeniem w strefach większego zagrożenia.
3. Do stref większego zagrożenia zalicza się:
1) uskoki, wkładki słabych gruntów lub skał i starorzecza - w podłożu budowli hydrotechnicznych;
2) strefy koncentracji naprężeń, połączenia nasypów z elementami betonowymi i przyczółkami - w konstrukcjach budowli hydrotechnicznych.
4. Położenie urządzeń kontrolno-pomiarowych określa się z uwzględnieniem geodezyjnej sieci odniesienia.
Na etapie projektowania budowli hydrotechnicznej dla pomiarów dokonywanych z użyciem urządzeń kontrolno-pomiarowych ustala się:
1) dopuszczalne i graniczne wartości obserwowanych zjawisk i ich dynamikę;
2) częstość dokonywania pomiarów;
3) termin aktualizacji instrukcji pomiarowej.
