II SA/Gl 824/14

Uzasadnienie

Pismem z dnia [...] r. "A" w R. wniosło do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach skargę na decyzję [...] Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w K. z dnia [...] r., nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie legalności wykonanych robót budowlanych.

Jednocześnie skarżące Stowarzyszenie złożyło wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych wskazując, że środki finansowe pozostające w jego dyspozycji są ograniczone, zaś w większości spraw, w których bierze udział, czyni to w interesie społecznym, reprezentując interesy osób nie będących jego członkami. Równocześnie w treści formularza podało, że nie posiada żadnych środków trwałych, ubiegły rok obrotowy zakończyło stratą w wysokości [...] zł, zaś na jego rachunku bankowym znajduje się kwota [...] zł. Na wezwanie referendarza sądowego nadesłano wyciąg z rachunku bankowego obrazujący operacje dokonane na nim w okresie od 5 maja do 31 lipca 2014 r., wykazujący saldo dostępne według stanu na dzień 31 lipca 2014 r., wynoszące [...] zł.

Postanowieniem referendarza sądowego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 18 sierpnia 2014 r. odmówiono przyznania prawa pomocy.

Od powyższego postanowienia w ustawowym terminie strona skarżąca wniosła sprzeciw. W jego uzasadnieniu podniesiono przede wszystkim, że skarżące Stowarzyszenie jest organizacją społeczną, która uczestniczy w setkach postępowań w całej Polsce i nie jest w stanie ponosić wszystkich kosztów działając na rzecz społeczeństwa. Dodatkowo zarzucono, iż nie zostało wyjaśnione na czym polega finansowanie organizacji przez państwo w przypadku zwolnienia jej z kosztów sądowych. Zdaniem skarżącego Stowarzyszenia nie będzie ono w stanie prowadzić działalności na rzecz społeczeństwa, jeżeli wszystkie koszty będzie musiało ponosić samodzielnie. Nadto wskazano, że aktualny stan konta wynosi [...] zł, organizacja poniosła bowiem wpisy sądowe w innych sprawach.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), zwanej dalej P.p.s.a. w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym.

Zgodnie z art. 245 § 1 P.p.s.a., strona może się ubiegać o przyznanie jej prawa pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3 P.p.s.a.). W myśl art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a. przyznanie osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej, prawa pomocy w zakresie częściowym może nastąpić wtedy, gdy wykaże ona, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Wskazać przede wszystkim należy, że udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądami administracyjnymi jest formą jej finansowania z budżetu państwa i przez to powinno sprowadzać się jedynie do przypadków, w których strona nie posiada środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym i wykaże to w sposób przekonywujący. Ponadto osoba prawna oraz inna organizacja nieposiadająca osobowości prawnej powinna wykazać nie tylko, że nie ma środków na poniesienie kosztów postępowania, ale także, że nie ma ich, pomimo iż podjęła wszelkie niezbędne działania by zdobyć fundusze na pokrycie wydatków (J. P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2010, s. 568).

W ocenie Sądu okoliczności sprawy nie uzasadniają uwzględnienia zgłoszonego wniosku skarżącego stowarzyszenia o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. Ze złożonego wniosku wynika bowiem, że organizacja ta chociaż nie posiada majątku, dysponuje środkami finansowymi pozwalającymi na uiszczenie wpisu od wniesionej przez nią skargi. Przede wszystkim jednak zdaniem Sądu skarżące stowarzyszenie, w ramach planowania wydatków, przewidując realizację swoich praw przed sądem, powinno uwzględnić konieczność posiadania środków finansowych na prowadzenie spraw sądowych. Okoliczność, że stowarzyszenie jest organizacją non profit nie oznacza, że jest zwolnione od zapewnienia środków na prowadzenie działalności regulaminowej, w zakres której wchodzą również sprawy sądowe, wymagające co do zasady uiszczania opłat i czynienia wydatków. Za uprzywilejowanym traktowaniem stowarzyszenia przy rozpatrywaniu jego wniosków o przyznanie prawa pomocy nie może natomiast przemawiać duża ilość postępowań sądowych wnioskodawcy. Przerzucanie ciężaru funkcjonowania stowarzyszenia na państwo przez uzyskanie zwolnienia od kosztów sądowych powoduje, że faktycznie działalność stowarzyszenia finansowana jest ze środków publicznych, a to prowadzi do zaprzeczenia zasady, że stowarzyszenie prowadzi działalność na bazie własnego majątku (zob. postanowienie NSA z dnia 17.06.2011 r., sygn. akt II OZ 491/11 oraz postanowienie NSA z dnia 25 lipca 2014 r., sygn. akt II OZ 723/14).

Wskazać również trzeba, że skarżące stowarzyszenie posiada pełne, przewidziane ustawą, możliwości pozyskiwania środków na działalność statutową. Fakt zaś, że cele działalności stowarzyszeń mają charakter niezarobkowy (art. 2 ust. 1 ustawy Prawo o stowarzyszeniach) nie oznacza, że stowarzyszenia nie mogą prowadzić żadnej działalności. Wymóg niezarobkowego charakteru stowarzyszeń oznacza jedynie, że dochód stowarzyszenia nie może być dzielony między członków, lecz musi być przeznaczany na podtrzymywanie statutowych celów stowarzyszenia (art. 34 ustawy Prawo o stowarzyszeniach). Sąd nie zgadza się ze stanowiskiem wyrażonym w uzasadnieniu złożonego wniosku, z którego wynika, że samo bycie podmiotem takim jak stowarzyszenie, uzasadnia zwolnienie od kosztów sądowych. W konsekwencji prowadziłoby to bowiem do przerzucenia faktycznych kosztów działalności tego typu organizacji na Skarb Państwa. Tymczasem założeniem instytucji prawa pomocy jest przyznanie pomocy finansowej ze strony państwa podmiotom, które z powodów od siebie niezależnych, nie mogą zgromadzić środków koniecznych do prowadzenia postępowania sądowego, a nie podmiotom określonego rodzaju tylko dlatego, że cel ich działalności jest niezarobkowy.

Mając na uwadze podniesione wyżej okoliczności postanowiono jak w sentencji postanowienia w oparciu o art. 245 § 1 i § 3 P.p.s.a. w związku z art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a., działając na podstawie art. 254 § 1 P.p.s.a. i art. 260 P.p.s.a.