VI SA/Wa 2838/13

Uzasadnienie

Zaskarżoną uchwałą z dnia [...] sierpnia 2013 r. Komisja Egzaminacyjna II stopnia nr 3 przy Ministrze Sprawiedliwości do rozpoznania odwołań od uchwał o wynikach egzaminu radcowskiego, który został przeprowadzony w dniach [...]-[...] marca 2013 r. na podstawie art. 368 ust. 1, 9 i 12 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. z 2010 r. nr 10, poz. 65 ze zm.) w związku z art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a., po rozpatrzeniu odwołania D. S. – utrzymała w mocy uchwałę Komisji Egzaminacyjnej nr [...] do przeprowadzenia egzaminu radcowskiego z siedzibą w [...] z dnia [...] kwietnia 2013 r. nr [...] stwierdzającą negatywny wynik z egzaminu radcowskiego.

Decyzja zapadła w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy.

D. S. przystąpił do przeprowadzonego w dniach [...]-[...] marca 2013 r. egzaminu radcowskiego. Z części pierwszej egzaminu radcowskiego uzyskał ocenę dobrą, z drugiej części egzaminu ocenę dostateczną, z trzeciej części egzaminu ocenę dostateczną, z czwartej części egzaminu ocenę dostateczną, zaś z piątej części egzaminu ocenę niedostateczną.

Powołując się na treść przepisu art. 366 ust. 1 u.r.p. – Komisja I stopnia w dniu 12 kwietnia 2013 r. podjęła uchwałę, w której stwierdziła, że w związku z otrzymaniem oceny niedostatecznej z piątej części egzaminu - zdający D. S. uzyskał wynik negatywny z egzaminu radcowskiego.

Odwołanie do uchwały z dnia [...] kwietnia 2013 r. do Komisji II stopnia wniósł D. S.

Rozpoznając niniejszą sprawę Komisja II stopnia na wstępie wskazała na przepisy prawa regulujące postępowanie przed tą Komisją oraz wywiodła, że jest ono postępowaniem szczególnym, którego zakres strona określa w odwołaniu, a Komisja kontroluje tylko tę część egzaminu, która została zakwestionowana przez stronę. Odniosła się do kryteriów ocen zadań z części drugiej do piątej egzaminu radcowskiego oraz podkreśliła, że ustawodawca, mając na uwadze cel i charakter egzaminu zawodowego, przy ocenie prac z części od drugiej do piątej egzaminu radcowskiego dopuszcza możliwość różnego, acz prawidłowego rozwiązania tych samych zadań, dlatego w art. 365 ust. 2 u.r.p. jedynie wyszczególnił najważniejsze kryteria oceny prac pisemnych z tych części egzaminu. Ponadto stwierdziła, że określone w przytoczonym przepisie kryteria muszą być spełnione łącznie, bo tylko wtedy uprawniona jest ocena, że zdający jest przygotowany do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu radcy prawnego Jednocześnie Komisja II stopnia dodała, że dokonując oceny prac z poszczególnych części od drugiej do piątej należy kierować się wskazówkami w tym przepisie zawartymi, odnosząc je indywidualnie do każdej pracy. Stwierdziła także, że opis istotnych zagadnień nie stanowi żadnego kryterium ocen, skoro określony w art. 36 ust. 12 u.r.p. zakres upoważnienia dla Ministra Sprawiedliwości do wydania rozporządzenia nie uprawniał do uregulowania w akcie wykonawczym kryteriów ocen zadań pisemnych części drugiej do piątej.

Komisja II stopnia podkreśliła, że w niniejszej sprawie zdający kwestionuje ocenę uzyskaną z pracy z zakresu prawa administracyjnego.

Wskazała, że pracę zdającego z piątej części egzaminu radcowskiego sprawdzali dwaj egzaminatorzy, tj. sędzia WSA G. N. oraz radca prawny M. W., którzy jednomyślnie ocenili ją na ocenę niedostateczną. Przytoczyła uzasadnienie ocen pracy skarżącego dokonane przez poszczególnych egzaminatorów.

Następnie Komisja II stopnia opisała istotę zadania z prawa administracyjnego. Wskazała, że w sprawie tej organ I instancji przyznał stronie, na podstawie ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, świadczenie rodzinne w postaci dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym. W związku z ujawnieniem się nowych okoliczności, które nie były znane organowi w dniu wydawania decyzji, organ I instancji wznowił postępowanie w sprawie przyznania tego zasiłku. Następnie organ I instancji decyzją uznał za nienależnie pobrany dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym oraz zobowiązał stronę do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku. W uzasadnieniu tej decyzji organ stwierdził także, że decyzja ta stanowi zakończenie postępowania wznowieniowego. Strona złożyła odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, w którym wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji i o umorzenie postępowania. Samorządowe Kolegium Odwoławcze odmówiło umorzenia postępowania oraz utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

Wymieniła uchybienia, które należało dostrzec w rozstrzygnięciu SKO w K., tj.: 1) naruszenie art. 151 K.p.a. poprzez zaniechanie wydania jednej z decyzji przewidzianych w tym przepisie, co jest prawną konsekwencją wznowienia postępowania. Organ nie mógł, po wznowieniu postępowania, wydać od razu decyzji zwrotowej korzystając z przesłanki przewidzianej w art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych; 2) naruszenie art. 30 ust. 1 i ust. 2 pkt. 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych, albowiem z treści tego przepisu wynika, że za nienależnie pobrane świadczenie rodzinne uważa się świadczenie pobrane na podstawie decyzji, która została uchylona w wyniku wznowienia postępowania i osobie odmówiono prawa do świadczenia rodzinnego. W sprawie nie nastąpiło uchylenie decyzji w wyniku wznowienia postępowania i stronie nie odmówiono prawa do świadczenia rodzinnego; 2) naruszenie art. 105 § 1 K.p.a. poprzez wydanie decyzji o odmowie umorzenia postępowania, podczas gdy K.p.a. nie przewiduje wydania takiej decyzji; 3) naruszenie art. 10 § 1 K.p.a. poprzez niezapewnienie stronie prawa do czynnego udziału w postępowaniu; 4) naruszenie art. 138 § 1 pkt. 1 K.p.a. poprzez utrzymanie w mocy decyzji I instancji, która była obciążona wyżej wskazanymi wadami.

W ocenie Komisji II stopnia sporządzona przez zdającego skarga do sądu administracyjnego stanowiąca rozwiązanie kazusu z prawa administracyjnego na egzaminie radcowskim nie spełnia minimalnych wymogów pozwalających na wystawienie oceny pozytywnej.

Za pozytywne Komisja II stopnia uznała sformułowanie przez zdającego wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji. Stwierdziła jednocześnie, że skarga zawiera w petitum praktycznie jeden trafny zarzut, tj. naruszenia art. 10 § 1 K.p.a. poprzez niezapewnienie przez organ II instancji czynnego udziału strony skarżącej w postępowaniu i przed wydaniem decyzji nie umożliwienie jej wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, co mogło mieć wpływ na wynik sprawy.

Pozostałe zarzuty skargi są w jej ocenie - poza zarzutem naruszenia art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a. - całkowicie chybione.

Zgodziła się z egzaminatorami, że zdający nie zrozumiał istoty postawionego zadania, w którym podstawową kwestią, na którą należało zwrócić uwagę był brak wydania jednej z decyzji przewidzianej w art. 151 K.p.a. Podniosła, że zarzuty naruszenia wskazanych przez zdającego przepisów proceduralnych były nietrafne i nie miały znaczenia dla zabezpieczenia interesu prawnego reprezentowanej strony. Zdający naraził też reprezentowaną stronę na poniesienie nieuzasadnionych kosztów związanych z uiszczeniem wpisu od skargi.

Ustosunkowując się do zarzutów odwołania Komisja II stopnia przyznała, że skarga spełnia wymagania formalne i nie podlegałaby odrzuceniu, a sąd administracyjny, który na podstawie art. 134 § 1 p.p.s.a. nie jest związany zarzutami skargi, a tylko i wyłącznie granicami sprawy, niewątpliwie uwzględniłby taką skargę i orzekł o uchyleniu wadliwych decyzji. Jednocześnie jednak podkreśliła, że od osoby, która w przyszłości chce wykonywać zawód radcy prawnego koniecznym jest wymaganie chociażby w podstawowym zakresie znajomości prawa administracyjnego, zarówno procesowego, jak i materialnego, a celem egzaminu radcowskiego jest niewątpliwie sprawdzenie przygotowania prawniczego do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu radcy prawnego. Odniosła się do publikacji "Czynności procesowe zawodowego pełnomocnika w sprawach administracyjnych i sądowo administracyjnych" autorstwa A. Mudrecki, H. Knysiak-Molczyk, w której wskazano, że wprawdzie zgodnie z art. 134 § 1 p.p.s.a. sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, to jednak od profesjonalnego pełnomocnika wymagane jest sporządzenie skargi na dobrym profesjonalnym poziomie.

Komisja II stopnia wyjaśniła, że kryteria oceny prac sporządzanych w trakcie egzaminu radcowskiego wymienione zostały wyczerpująco w u.r.p., pomocniczym zaś instrumentem o charakterze wewnętrznym jest tzw. opis istotnych zagadnień, który egzaminatorom ułatwia ocenę, zaś komisjom jej weryfikację. Dodała, że z ocen cząstkowych egzaminatorów nie wynika by opis istotnych zagadnień był podstawowym wzorcem oceny, a ustawodawca, mając na uwadze cel i charakter egzaminu zawodowego, przy ocenie prac z części od drugiej do piątej egzaminu radcowskiego dopuszcza możliwość różnego, acz prawidłowego rozwiązania tych samych zadań.

W dalszych wywodach podniosła, że ocena wypełnienia przez konkretnego zdającego w danej pracy egzaminacyjnej wymagań przewidzianych w art. 365 ust. 2 u.r.p. dokonywana jest przy zachowaniu pewnej swobody (luzu interpretacyjnego), na co wskazuje w ocenie Komisji II stopnia nie tylko użyty w tym przepisie zwrot "w szczególności", lecz przede wszystkim generalny i nieostry charakter reguł oceny w nim wskazanych oraz wynikająca z tego faktu stopniowalność ocen przewidziana w art. 364 ust. 10 pkt 1 i 2 u.r.p. Powołując się na piśmiennictwo wyjaśniła, że w pojęciach niedookreślonych zakodowana jest swoboda oceny stanu faktycznego z punktu widzenia danej wartości, którą na gruncie regulacji egzaminu radcowskiego jest sprawdzenie przygotowania prawniczego zdających do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu zaufania publicznego. Stąd - wbrew zarzutowi zdającego – egzaminatorzy byli jak Komisja II stopnia wywodziła uprawnieni do wyrażania własnych opinii i ocen w przedmiocie pracy egzaminacyjnej zdającego, przy uwzględnieniu wskazanych przez ustawodawcę kryteriów. Dodała także, że zarzucany przez zdającego brak wskazania przez egzaminatora - sędzię WSA oceny w punkcie dotyczącym języka, stylu i staranności pracy, niewątpliwie nie ma wpływu na zmianę oceny jego pracy, biorąc pod uwagę pozostałą treść uzasadnienia oceny cząstkowej.

W konkluzji Komisja II stopnia stwierdziła, że brak jest podstaw do uwzględnienia odwołania zdającego i podwyższenia oceny z piątej części egzaminu radcowskiego do oceny pozytywnej.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie D.S. zwany dalej skarżącym, zakwestionował zasadność oceny z piątej części egzaminu radcowskiego - zadania z prawa administracyjnego.

Zaskarżanej uchwale zarzucił:

1) naruszenie prawa materialnego tj. art. 365 ust. 2 w zw. w z art. 368 ust. 9 i 10 u.r.p. poprzez oparcie oceny zadania z prawa administracyjnego wyłącznie na opisie istotnych zagadnień dla Komisji Egzaminacyjnej do zadania z zakresu prawa administracyjnego (dalej również: "wytyczne") i potraktowanie tego opisu, jako dokumentu zawierającego wiążące Komisję wytyczne kreujące kryteria oceny, a tym samym stworzenie, bez żadnej podstawy prawnej, odmiennych od ustawowych zasad oceny prac, co w świetle braku odpowiedniej legitymacji prawnej wynikającej z zapisów prawa materialnego, nie jest uprawnieniem Komisji wynikającym z przepisów prawa obowiązujących w dniu otwarcia egzaminu radcowskiego;

2) naruszenie art. 7, 77 § 1, 80 K.p.a. w zw. z art. 368 ust. 12 u.r.p. poprzez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego, a w konsekwencji poczynienie w uzasadnieniu uchwały organu II instancji ustaleń bardziej niekorzystnych dla skarżącego niż w uzasadnieniu organu I instancji, uznając bez należytego wyjaśnienia za całkowicie chybione szereg zarzutów naruszenia przepisów postępowania w postaci art. 6, 7, 8, 11, 15, 77, 80, 107 § 3 K.p.a., co stanowi naruszenie prawa procesowego, mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy;

3) naruszenie art. 107 § 3 K.p.a. w zw. z art. 368 ust. 12 u.r.p. poprzez niewłaściwe uzasadnienie uchwały w kontekście nienależytego zabezpieczenia interesu reprezentowanej przez skarżącego strony, co stanowi naruszenie prawa procesowego w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy;

4) naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 364 ust. 10 w związku z art. 365 ust. 2 w zw. z art. w z art. 368 ust. 9 i 10 u.r.p. i pominięcie wskazanej w ustawie gradacji ocen cząstkowych uzależnionych od wskazanych w ustawie płaszczyzn oceny prac egzaminacyjnych oraz niepodwyższenie przez Komisję II stopnia oceny z piątej części egzaminu radcowskiego do oceny pozytywnej;

5) naruszenie art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a. w z art. 368 ust. 1, 9 i 12 u.r.p. poprzez utrzymanie w mocy uchwały Komisji I stopnia, pomimo iż była ona obciążona licznymi wadami, co stanowi naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej uchwały oraz rozważenie uchylenia uchwały Komisji I stopnia z dnia 12 kwietnia 2013 r. i zwrot kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skargi skarżący wyjaśnił, że w trakcie piątej części egzaminu radcowskiego, po zapoznaniu się z materiałem przedstawiającym stan faktyczny oraz prawny zadania, sporządził, jako profesjonalny pełnomocnik - radca prawny, skargę na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie.

Skarżący stwierdził, że fakt sporządzenia skargi, świadczy o tym, iż dokonał prawidłowej analizy zagadnienia będącego przedmiotem egzaminu.

Podkreślił także, że sporządzona skarga spełnia warunki formalne określone w art. 57 w zw. z art. 46 p.p.s.a., co zostało potwierdzone przez Komisję II stopnia. Zdaniem skarżącego okoliczności tej nie zmienia podanie w skardze dodatkowo uczestnika postępowania i uiszczenie wpis od skargi, bowiem uchybienia tego rodzaju absolutnie nie wpływają na skuteczność zainicjowania postępowania sądowoadministracyjnego. Stwierdził, że uiszczenie wpisu i podanie dodatkowego uczestnika postępowania miało na celu wyłącznie całkowite zabezpieczenie skuteczności wszczęcia postępowania sądowoadministracyjnego, bez konieczności dalszego uzupełnienia skargi na skutek ewentualnych dodatkowych zarządzeń Sądu.

Skarżący wywodził, że spełnienie warunków formalnych skargi jednoznacznie wskazuje na znajomość przez niego odpowiednich przepisów procedury sądowoadministracyjnej w stopniu wystarczającym do skutecznego wszczęcia postępowania przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Szczecinie i nadania mu dalszego biegu. W tym zatem zakresie interes mocodawcy został całkowicie zabezpieczony. Skarga bowiem spełnia wymogi formalne i z całą pewnością mogłaby odnieść właściwy skutek w postępowaniu sądowoadministracyjnym bez najmniejszego ryzyka jej odrzucenia.

Skarżący podkreślił, że zaproponował poprawny sposób rozstrzygnięcia problemu w zadaniu egzaminacyjnym z uwzględnieniem interesu reprezentowanej strony, przy prawidłowym zastosowaniu przepisów prawa i dokonaniu ich umiejętnej interpretacji. Pomimo tego ocena z piątej części egzaminu radcowskiego nie została podwyższona przez Komisję II stopnia, która nie uznała zarzutów wskazanych w odwołaniu.

Zaskarżonej uchwale Komisji II stopnia skarżący zarzucił naruszenie art. 365 ust. 2 w zw. z art. 368 ust. 9 i 10 u.r.p. poprzez oparcie oceny zadania z prawa administracyjnego wyłącznie na opisie istotnych zagadnień dla Komisji Egzaminacyjnej do zadania z zakresu prawa administracyjnego (dalej również: wytyczne) i potraktowanie tego opisu, jako dokumentu zawierającego wiążące Komisję wytyczne kreujące kryteria oceny, a tym samym stworzenie, bez żadnej podstawy prawnej, odmiennych od ustawowych zasad oceny prac.

Skarżący podniósł, że Komisja II stopnia wprost wymienia w sposób enumeratywny uchybienia, które należało podnieść w skardze przez zdających, które w pełni pokrywają się z wytycznymi, co w świetle braku odpowiedniej legitymacji prawnej wynikającej z zapisów prawa materialnego, nie jest uprawnieniem Komisji wynikającym z przepisów prawa obowiązujących w dniu otwarcia egzaminu radcowskiego. Z tego powodu Komisja II stopnia podtrzymuje ustalenia Komisji I stopnia i nie uznaje innego rozwiązania zadania egzaminacyjnego, stosując te same kryteria oceny prac, które nie mają podstawy w przepisach u.r.p.

Nie zgodził się ze stanowiskiem Komisji II stopnia, według której skarżący nie spełnił minimalnych wymogów pozwalających na wystawienie oceny pozytywnej. Podkreślił, że dostrzegł trzy z pięciu wymienionych przez Komisję II stopnia uchybień tj. naruszenie art. 10 § 1, 105 § 1 i 138 § 1 pkt 1 K.p.a. a ponadto pośrednio przy zarzucie z art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a. wskazał, że prawidłowym rozstrzygnięciem w sprawie powinno być uchylenie dotychczasowej decyzji i rozstrzygnięcie o istocie sprawy, czyli właśnie rozstrzygnięcie z art. 151 § 1 pkt 2 K.p.a.

Zdaniem skarżącego kluczowym dla zabezpieczenia interesu prawnego reprezentowanej strony był zarzut naruszenia 10 § 1 K.p.a. poprzez niezapewnienie przez organ II instancji czynnego udziału w postępowaniu i przed wydaniem decyzji nie umożliwienie stronie wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Na zasadność tych zarzutów wskazano właśnie – jak podkreślał skarżący - jednoznacznie w opisie istotnych zagadnień do zadania z zakresu prawa administracyjnego i w uzasadnieniu uchwały Komisji II stopnia, w którym jako zasadne określono zarzuty naruszenia art. 10 § 1 K.p.a. poprzez zaniechanie zapewnienia skarżącej czynnego udziału w każdym stadium postępowania oraz umożliwienia wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.

Skarżący podniósł, że organy obu instancji pozbawiły skarżącą możliwości czynnego udziału w każdym stadium postępowania (niewątpliwie nieprawidłowe jest również poinformowanie strony o możliwości zapoznania się z aktami sprawy w piśmie z dnia 11 października 2012 r. i jednoczesne przesłanie stronie decyzji wydanej również tego samego dnia 11 października 2012 r.), zaś te wady są tak ważne, że mogą stanowić podstawę do wzruszenia decyzji w trybie nadzwyczajnym (art. 145 par. 1 pkt. 4 K.p.a.).

Skarżący nie zgodził się również z twierdzeniem Komisji II stopnia, że podniesione przez niego w sporządzonej skardze zarzuty naruszenia szeregu przepisów postępowania, co miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy były wadliwe. Stwierdził, że znajdowały one oparcie w obowiązujących przepisach oraz okolicznościach faktycznych zadania egzaminacyjnego. Podkreślił, że organ administracji publicznej, który rozstrzyga w postępowaniu administracyjnym o prawach i obowiązkach strony zobowiązany jest brać pod uwagę słuszny interes obywateli oraz uwzględniać interes społeczny, w szczególności zaś powinien zmierzać do realizacji zasady prawdy obiektywnej. Wyjaśnił, że prawidłowość rozstrzygnięcia w każdym indywidualnym przypadku wymaga szczegółowego zbadania i rozważenia wszelkich argumentów, które stanowiłyby podstawę do przyjęcia określonego stanowiska przez organ administracji, szczególnie w sytuacji, gdy nakłada na stronę obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. To na organie ciąży obowiązek przestrzegania przepisów K.p.a., a przede wszystkim podejmowania wszelkich kroków niezbędnych w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i zachowania zasady prawdy obiektywnej wyrażonej w art. 7 k.p.a. Skarżący wywodził, że organ prowadzący postępowanie ma obowiązek zebrania i rozpatrzenia dostępnego materiału dowodowego tak, aby ustalić stan faktyczny sprawy zgodny z rzeczywistością. Dodał także, że na zachowanie reguł wynikających z treści art. 7 i 77 § 1 K.p.a. wpływa bezpośrednio przestrzeganie art. 10 K.p.a. Organ bowiem ma obowiązek zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Naruszenie art. 10 K.p.a. powoduje w konsekwencji naruszenie podstawowych zasad procedury administracyjnej, jak zasada praworządności (art. 6 K.p.a.), zaufania obywateli do organów administracji publicznej (art. 8 K.p.a.), co jak skarżący podkreślił słusznie podniósł w sporządzonej przez siebie skardze. Zdaniem skarżącego w okolicznościach faktycznych zadania egzaminacyjnego nie ulega również wątpliwości, że Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. naruszyło również art. 7, 77 i art. 80 K.p.a. poprzez nieprzeprowadzenie właściwego postępowania wyjaśniającego i brak oceny całokształtu materiału dowodowego. Zaznaczył, że z treści zadania egzaminacyjnego wynika, że organ nie wyjaśnił od jakiego momentu MOPS był w posiadaniu informacji o zatrudnieniu skarżącej, skoro zaprzeczyła ona wyraźnie w odwołaniu, iż było to ujawnione 19 lipca 2012 r., wskazując, iż już 23 lipca 2009 r. organ miał takie informacje, czego SKO nie rozważyło. Podkreślił, że organ nie przeprowadził odpowiedniego postępowania dowodowego dotyczącego wyczerpania przesłanki z art 10 ust. 5 pkt 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, zgodnie z którym dodatek nie przysługuje osobie, która podjęła lub kontynuuje zatrudnienie lub inną pracę zarobkową, która uniemożliwia sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego. Wyjaśnił, że w odwołaniu od decyzji organu I instancji skarżąca wskazała wyraźnie, że "do pracy w M.-P. chodziła razem z dzieckiem, którym się w tym czasie opiekowałam i charakter pracy mi w tym nie przeszkadzał". Organ w ogóle nie rozważył, czy rzeczywiście tego rodzaju zajęcie nie tyle utrudniało, co wręcz uniemożliwiało sprawowanie opieki. Tych ustaleń w ogóle nie poczyniono.

W ocenie skarżącego w okolicznościach faktycznych podanych w zadaniu egzaminacyjnym zarzuty postawione przez niego nie są więc chybione, a skarżący podnosząc je spełnił tym samym "minimalne wymagania" uprawniające do otrzymania oceny pozytywnej z tej części egzaminu. Jednocześnie skarżący dodał, że formułując te zarzuty – szczegółowo je rozwinął oraz uzasadnił. Podkreślił także, że powołał również zarzut naruszenia art. 138 § 1 K.p.a. poprzez utrzymanie w mocy decyzji organu pierwszej instancji. Zaznaczył, że nie ulega wątpliwości, iż obowiązkiem organu odwoławczego jest - stosownie do zasady zawartej w art. 15 K.p.a. - zarówno dokonanie kontroli instancyjnej decyzji organu I instancji, jak i powtórne rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej w jej całokształcie. Jego zdaniem nie można było pominąć zarzutu naruszenia art. 138 § 1 K.p.a. w sytuacji, gdy Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję, która w sposób oczywisty została wydana z naruszeniem przepisów postępowania w stopniu kwalifikowanym w rozumieniu art 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a.

Skarżący nie zgodził się także z twierdzeniem egzaminatorów i Komisji II stopnia, jakoby w niniejszej sprawie nie można było postawić zarzutu naruszenia art 15 K.p.a. Jego zdaniem Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. nie rozpatrzyło ponownie sprawy w jej całokształcie, nie odniosło się do wszystkich istotnych elementów składających się na zebrany materiał dowodowy, a ponadto odmówiło umorzenia postępowania. Abstrahując od wadliwości samej odmowy umorzenia należy zwrócić – zdaniem skarżącego uwagę, że organ w jednej decyzji zastosował rozstrzygnięcie określone w katalogu z art. 138 K.p.a., czyli jako organ działający w II instancji, jednocześnie rozstrzygając o odmowie umorzenia postępowania. Na powyższe skarżący zwrócił uwagę w swojej pracy wskazując, że: "Zajęcie się sprawą odmowy umorzenia, a następnie utrzymanie w mocy decyzji organu I instancji, która była wadliwa, oznacza naruszenie przepisów postępowania, które mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy". Skarżący dostrzegł zatem także naruszenie art. 105 § 1 K.p.a., co w "opisie" uznano za zarzut zasadny. Wprawdzie przepis art. 105 § 1 K.p.a. nie został wprost powołany, niemniej jednak biorąc pod uwagę treść zarzutu nie można przyjąć, jak to sugerują egzaminatorzy, że skarżący "nie dysponuje wiedzą z zakresu procedury administracyjnej", i że "nie zrozumiał istoty postawionego zadania". Jego zdaniem takie twierdzenia należy uznać za niezasadne i krzywdzące, a naruszenia art. 105 § 1 K.p.a. powinno się upatrywać właśnie w niewłaściwym rozstrzygnięciu w tym przedmiocie przez organ II instancji. Zarzut ten nie powinien bowiem dotyczyć merytorycznego sporu dotyczącego bezprzedmiotowości postępowania, co w ogóle nie jest istotne w świetle treści zadania egzaminacyjnego i co trafnie dostrzegł skarżący.

Ponadto skarżący zakwestionował stanowisko Komisji II stopnia, według której przyjął w skardze rozwiązanie absolutnie nieadekwatne do istoty zadania egzaminacyjnego. Zgodził się, że nie powołał wprawdzie wprost zarzutu naruszenia art. 151 K.p.a. oraz naruszeń prawa materialnego, jednakże jego zdaniem - niepełność tych zarzutów nie powinna skutkować wystawieniem oceny niedostatecznej z pracy w sytuacji, gdy właściwie zostały powołane inne prawidłowe zarzuty, a zarzuty naruszenia art. 151 K.p.a. oraz prawa materialnego współwystępują z naruszeniami powołanymi przez niego.

Skarżący wywodził, że to do pełnomocnika należy wybór określonych zarzutów skargi, które odnoszą się do wadliwości prowadzonego postępowania o ile - jak w tym przypadku - znajduje to odzwierciedlenie w treści zadania administracyjnego. Dokonany przez niego wybór nie oznacza, jak wskazują egzaminatorzy i Komisja II stopnia braku wiedzy zdającego, czy umiejętności praktycznego zastosowania przepisów procedury, skoro skutecznie wywiódł on skargę powołując odpowiednie zarzuty i szczegółowo je uzasadniając w oparciu o konkretne okoliczności wynikające z treści zadania.

Jego zdaniem skoncentrowanie się w sporządzonej skardze na naruszeniu przepisów postępowania określonych w K.p.a. i częściowo pokrywających się z wytycznymi nie może być uznane za dyskwalifikujące pracę egzaminacyjną i uzasadniające postawienie oceny niedostatecznej. Zwłaszcza, że jak wywodził - zarzuty procesowe miałyby pierwszeństwo w rozpoznaniu i uchylaniu decyzji, co jak skarżący zauważył wynika z orzecznictwa NSA, tj. w wyroku z 10 lutego 1981 r. o sygn. akt SA 910/80, LexPolonica nr 297257, ONSA 1981, nr 1, poz. 7, wyroku z dnia 24 marca 2009 roku w sprawie I OSK 593/08.

Z tego powodu – skarżący rozwiązując zadanie z piątej części egzaminu ujął problem od strony procedury i sformułował zarzuty procesowe wskazujące na istotne wady w przeprowadzonym postępowaniu administracyjnym, które wyprzedzają zarzuty prawa materialnego.

Skarżący zarzucił, że Komisja II stopnia uznała podniesione przez niego zarzuty za chybione, przyjmując, że jedyne słuszne pozwalające na uzyskanie oceny pozytywnej są pierwsze dwa zarzuty z wytycznych. Jego zdaniem Komisja II stopnia podobnie jak Komisja I stopnia powinny kierować się wskazówkami zawartymi w art. 365 ust. 2 u.r.p., a nie stosować kryteria wynikające z niekonstytucyjnych przepisów wykonawczych, do których należy zaliczyć wytyczne, a tym samym nie powinna wyznaczać na tej podstawie "minimalnych wymogów pozwalających na wystawienie oceny pozytywnej", innymi słowy Komisja II stopnia nie powinna tworzyć, bez żadnej podstawy prawnej, odmiennych od ustawowych zasad oceny prac egzaminacyjnych.

Skarżący stwierdził, że organ nie mógł po wznowieniu postępowania wydać od razu decyzji zwrotowej, korzystając z przesłanki przewidzianej w art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych, jednak jak zaznaczył – by móc przejść do rozpatrywania zagadnień z zakresu prawa materialnego niezbędne było prawidłowe przeprowadzenie całego postępowania z uwzględnieniem naczelnych zasad K.p.a.

Na poparcie swego stanowiska przywołał wyrok NSA z dnia 22 marca 2009 r. w sprawie I OSK 593/08 stosownie do którego naruszenie prawa materialnego w postaci art. 30 ust. 1 lub art. 30 ust. 2 pkt 4 ma charakter następczy i uzależniony jest od tego, czy strona była należycie pouczona o przesłankach, które w sposób negatywny warunkują pobieranie przyznanych jej świadczeń. Wskazał także na pogląd wyrażony przez WSA w Poznaniu w wyroku z dnia 11 grudnia 2008 r. w sprawie o sygn. akt IV SA/Po 331/08 w którym Sąd stwierdził, że pierwotny charakter nienależności świadczenia wiąże się ze świadomym wprowadzeniem w błąd organu przyznającego świadczenie przez złożenie niezgodnych z prawdą zeznań, bądź przedłożenie świadomie dokumentów, przedstawiających stan faktyczny niezgodnie z prawdą.

Zdaniem skarżącego postępowanie SKO w żaden sposób nie odniosło się do kwestii art. 10 ust. 5 pkt 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, a przytoczyło jedynie stanowisko organu I instancji, iż przyznano dodatek za dany okres, w jakiej wysokości i dokonał jak to sam określił "prostego działania matematycznego" mnożąc kwotę 400 zł przez 12 miesięcy, gdy istota sprawy była znacznie bardziej skomplikowana.

Z tych względów skarżący podniósł naruszenia art. 107 § 3 k.p.a., gdyż z uzasadnienia decyzji organu II instancji w żaden sposób nie można odczytać jakimi przesłankami kierował się przy najważniejszym problemie występującym w sprawie.

Zdaniem skarżącego tryb wznowieniowy w zadaniu był oczywisty, skoro postępowanie zostało wszczęte z urzędu przez organ, zaś organ II instancji w uzasadnieniu decyzji - ustalając stan faktyczny, a następnie uzasadniając swoje stanowisko, wprost wskazał że organ I instancji działał w wyniku wznowienia postępowania. Jednocześnie skarżący dodał, że sprawa wznowienia postępowania jest sprawą administracyjną i należy ją traktować tak, jak każdą inną sprawę administracyjną. Postępowanie powinno być zatem prowadzone według przepisów o postępowaniu przed organem I instancji, a zatem m.in. w oparciu o art. 6, 7 , 8, 11, 15, 77 , 80, 107 § 3 K.p.a.

Następnie skarżący podkreślił, że sporządzenie przez niego skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie stanowiło propozycję adekwatną do istoty zadania egzaminacyjnego oraz prawidłową z punktu widzenia interesu reprezentowanej strony. Zaznaczył, że postawił w skardze właściwy wniosek o uchylenie zaskarżonej decyzji, określony w art. 145 § 1 pkt 1 lit "c" p.p.s.a oraz wniosek o zwrot kosztów postępowania sądowego. Również wniosek o uchylenie decyzji organu I instancji w oparciu o art. 135 p.p.s.a jest zasadny i konieczny do końcowego załatwienia sprawy, a jednocześnie jest wnioskiem korzystnym dla mocodawcy. Dodatkowym walorem pracy, jak dalej podniósł jest wniosek o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji, oparty na obu możliwych podstawach prawnych i skierowany do odpowiednich adresatów, tj. w oparciu o art. 61 par. 2 pkt 1 p.p.s.a do organu, który wydał zaskarżoną decyzję oraz na podstawie art. 61 par. 3 p.p.s.a do Sądu. Stwierdził, że powołanie w skardze szeregu zarzutów procesowych, również należycie zabezpiecza interes reprezentowanej strony.

Za zupełnie niezrozumiałe skarżący uznał stwierdzenia Komisji II stopnia o nienależytym zabezpieczeniu interesu reprezentowanej strony i spłaszczanie powyższych argumentów, które przemawiają na korzyść skarżącego, do przywoływania w uzasadnieniu uchwały przykładu najprostszych pism procesowych o treści: "nie zgadzam się z zaskarżoną decyzją".

Zdaniem skarżącego lakoniczność uzasadnienia przez Komisję II stopnia braku zabezpieczenia przez skarżącego interesu reprezentowanej strony, świadczy o naruszeniu przepisów postępowania i nie koresponduje z podanym przez niego szeregiem zarzutów ani wszystkich prawidłowo postawionych wniosków procesowych, zmierzających właśnie do obrony praw klienta. Tak przedstawione uzasadnienie Komisji II stopnia w żaden sposób nie spełnia wymagań z art. 107 § 3 k.p.a.

Zdaniem skarżącego Komisja II stopnia dysponując szerokim katalogiem ocen cząstkowych określonym w art. 364 ust. 10 w związku z art. 365 ust. 2 pominęła całkowicie możliwość przyznania oceny pozytywnej kierując się wyłącznie niewiążącymi zagadnieniami opracowanymi dla Komisji, co w konsekwencji doprowadziło do niepodwyższenia przez Komisję II stopnia oceny z piątej części egzaminu radcowskiego do oceny pozytywnej, pomimo, że skarżący należycie uzasadnił swoje rozwiązanie zadania egzaminacyjnego, przytaczając liczne poglądy doktryny i orzecznictwa, do których Komisja II stopnia się nie ustosunkowała.

Uzasadniając zarzut naruszenia art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a. w z art. 368 ust. 1, 9 i 12 u.r.p. skarżący podniósł, że szczegółowo wykazał, że egzaminatorzy oceniający piątą część egzaminu dokonali pobieżnej oceny pracy skarżącego zawierając swoje uzasadnienie wyłącznie dopasowane do z góry przyjętych tez lub w ogóle pomijając uzasadnienie niektórych aspektów pracy, co stanowiło naruszenie art. 365 ust. 2 u.r.p. Dodał, że Komisja II stopnia nie wzięła pod uwagę, że egzaminatorzy popełnili błędy w uzasadnieniu oceny o charakterze oczywistym (powołanie się przez egzaminatora na "art. 30 ust. 2 pkt 4 ustawy o świadczeniach zdrowotnych" lub pominięcie w ocenie języka, stylu, staranności pracy, czy też nieuzasadnienie niewystępowania w zadaniu zarzutu art. 15 k.p.a i inne wskazane w odwołaniu).

W odpowiedzi na skargę Komisja II stopnia podtrzymała stanowisko wyrażone w skarżonej uchwale oraz wniosła o oddalenie skargi. Jednocześnie stwierdziła, że każda uchwała w przedmiocie ustalenia wyniku egzaminu radcowskiego jest decyzją administracyjną wydaną w warunkach uznania administracyjnego, co wyposaża komisje egzaminacyjne w prawo wyboru konsekwencji prawnych.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga jest uzasadniona i prowadzi do uchylenia zaskarżonej uchwały Komisji II stopnia albowiem została ona wydana z naruszeniem przepisów postępowania w stopniu mogącym mieć wpływ na rozstrzygnięcie.

Szczegółowy tryb składania egzaminu radcowskiego został uregulowany w art. od 36 do 369 u.r.p. oraz w rozporządzeniu wykonawczym Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 kwietnia 2009 r. w sprawie zespołu do przygotowania zestawu pytań testowych oraz zadań na egzamin radcowski oraz wykazu tytułu aktów prawnych (Dz.U. z 2009 r. nr 70 poz. 606), wydanym na podstawie art. 36 ust. 12 u.r.p. Zgodnie z art. 364 ust. 1 u.r.p. egzamin radcowski polega na sprawdzeniu przygotowania prawniczego osoby przystępującej do tego egzaminu (zdającego) do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu radcy prawnego, w tym wiedzy z zakresu prawa i umiejętności jej praktycznego zastosowania z zakresu materialnego i procesowego prawa karnego, materialnego i procesowego prawa wykroczeń, prawa karnego skarbowego, materialnego i procesowego prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego, prawa gospodarczego, spółek prawa handlowego, prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, materialnego i procesowego prawa administracyjnego, postępowania sądowoadministracyjnego, prawa Unii Europejskiej, prawa konstytucyjnego oraz prawa o ustroju sądów i prokuratur, samorządu radcowskiego i innych organów ochrony prawnej działających w Rzeczypospolitej Polskiej oraz warunków wykonywania zawody radcy prawnego i etyki tego zawodu.

Zasady i sposób oceny wiedzy zdającego zostały określone w art. 365 u.r.p. W myśl tego przepisu test z pierwszej części egzaminu radcowskiego sprawdzają niezależnie od siebie dwaj egzaminatorzy wyznaczeni przez przewodniczącego komisji egzaminacyjnej, jeden spośród wskazanych przez Ministra Sprawiedliwości, drugi spośród wskazanych przez Krajową Radę Radców Prawnych. Oceny rozwiązania każdego z zadań z części drugiej do piątej egzaminu dokonują niezależnie od siebie dwaj egzaminatorzy z dziedzin prawa, których dotyczy praca pisemna, jeden spośród wskazanych przez Ministra Sprawiedliwości, drugi spośród wskazanych przez Krajową Radę Radców Prawnych, biorąc pod uwagę w szczególności zachowanie wymogów formalnych, właściwość zastosowanych przepisów prawa i umiejętność ich interpretacji, poprawność zaproponowanego przez zdającego sposobu rozstrzygnięcia problemu z uwzględnieniem interesu strony, którą zgodnie z zadaniem reprezentuje. Każdy z egzaminatorów sprawdzających pracę pisemną wystawia ocenę cząstkową i sporządza pisemne uzasadnienie wystawionej oceny cząstkowej i przekazuje je niezwłocznie przewodniczącemu komisji egzaminacyjnej, który załącza wszystkie uzasadnienia ocen cząstkowych dotyczące prac zdającego do protokołu z przebiegu egzaminu radcowskiego. Ostateczną ocenę z pracy pisemnej danego zadania z części drugiej do piątej egzaminu stanowi średnia ocen cząstkowych przyznanych przez każdego z egzaminatorów.

Stosownie do art. 366 ust. 1 u.r.p. pozytywny wynik z egzaminu radcowskiego otrzymuje zdający, który z każdej części egzaminu radcowskiego otrzymał ocenę pozytywną.

Kryteria oceny prac określone zostały w przepisie art. 365 ust. 2 u.r.p., do których ustawodawca zaliczył: zachowanie wymogów formalnych, właściwość zastosowanych przepisów prawa i umiejętność ich interpretacji, poprawność zaproponowanego przez zdającego sposobu rozstrzygnięcia problemu z uwzględnieniem interesu strony, którą zgodnie z zadaniem reprezentuje.

Kryteria te są zatem podstawowym wyznacznikiem tej oceny.

Wynik egzaminu radcowskiego ustalany jest w drodze uchwały Komisji Egzaminacyjnej (art. 366 ust. 2 u.r.p.), od której przysługuje zdającemu odwołanie do Komisji II stopnia w terminie 14 dnia od dnia otrzymania zaskarżonej uchwały (art. 368 ust. 1 u.r.p.). Natomiast od uchwały Komisji II stopnia służy skarga do sądu administracyjnego (art. 368 ust. 11 u.r.p.).

W myśl przepisu art. 368 ust. 12 u.r.p. do postępowania przed Komisją II stopnia stosuje się odpowiednio przepisy K.p.a.

Zgodnie z art. 368 ust. 14 pkt 4 u.r.p. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia m.in. tryb i sposób działania komisji odwoławczej. W oparciu o tę delegację ustawową Minister Sprawiedliwości wydał rozporządzenie z dnia 24 września 2009 r. w sprawie komisji egzaminacyjnej lI stopnia przy Ministrze Sprawiedliwości do spraw odwołań od wyników egzaminu radcowskiego (Dz.U. z 2009 r. Nr 164, poz. 1314).

W myśl § 5 pkt 3 powołanego rozporządzenia przewodniczący lub członek komisji odwoławczej, o którym mowa w ust. 2 pkt 2, sporządza pisemną opinię dotyczącą zasadności poszczególnych zarzutów podniesionych w odwołaniu wraz ze stanowiskiem. Głosowanie jest jawne. W pierwszej kolejności komisja odwoławcza głosuje nad ostateczną oceną testu lub pracy pisemnej z tej części egzaminu radcowskiego, która została zakwestionowana w odwołaniu, następnie komisja odwoławcza głosuje w sprawie uchwały komisji egzaminacyjnej do przeprowadzenia egzaminu radcowskiego o wyniku egzaminu radcowskiego.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 16 czerwca 2013 r. sygn. akt II GSK 319/12 stwierdził, że kontrolując uchwałę komisji egzaminacyjnej w przedmiocie ustalenia wyniku egzaminu radcowskiego, o której mowa w art. 366 ust. 2 w związku z art. 364 ust. 1 u.r.p., sąd administracyjny czyni to według kryterium zgodności z prawem, kwalifikując tę uchwałę do grupy decyzji związanych, nie zaś według uznania administracyjnego.

Wadliwe jest zatem stanowisko Komisji II stopnia, która twierdzi, że ocena wypełnienia przez konkretnego zdającego w danej pracy egzaminacyjnej wymagań przewidzianych w art. 365 ust. 2 u.r.p. dokonywana jest przy zachowaniu pewnej swobody (luzu interpretacyjnego). Stanowisko to organ wyraźnie podkreślił w odpowiedzi na skargę, w której stwierdził, że każda uchwała w przedmiocie ustalenia wyniku egzaminu radcowskiego jest decyzją administracyjną wydaną w warunkach uznania administracyjnego, co wyposaża komisje egzaminacyjne w prawo wyboru konsekwencji prawnych.

W zaskarżonej uchwale Komisja II stopnia przyjęła, że sporządzona przez skarżącego skarga nie spełnia minimalnych wymogów pozwalających na wystawienie oceny pozytywnej.

Zgodnie z art. 364 ust. 8 u.r.p. piąta część egzaminu radcowskiego polega na rozwiązaniu zadania z zakresu prawa administracyjnego polegającego na przygotowaniu skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego lub skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego, albo w przypadku uznania, że brak jest podstaw do ich wniesienia, na sporządzeniu opinii prawnej w oparciu o opracowane na potrzeby egzaminu akta lub przedstawiony stan faktyczny.

Z akt sprawy wynika, że skarżący - rozwiązując zadanie z piątej części egzaminu, sporządził skargę na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Koszalinie z dnia 11 marca 2013 r. Wybór skargi niewątpliwie stanowi o prawidłowym sposobie rozwiązania postawionego w zadaniu egzaminacyjnym problemu.

Bezsporne jest także, że sporządzona przez skarżącego skarga spełnia wszystkie warunki formalne określone w art. 57 w zw. z art. 46 p.p.s.a. Ponadto zawiera prawidłowy wniosek o wyeliminowanie z obrotu prawnego zaskarżonej decyzji oraz ewentualnie poprzedzającej ją decyzji organu instancji, a także zasądzenie kosztów postępowania. W skardze zawarty został również trafny wniosek o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji wraz uzasadnieniem uprawdopodabniającym zaistnienie okoliczności wymaganych do zastosowania tej instytucji.

Z powyższego zatem wynika, że skarżący sporządzając skargę w opisany sposób osiągnął prawidłowy skutek w postaci zaskarżenia decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Koszalinie do właściwego sądu administracyjnego.

Zgodnie z art. 2 u.r.p. pomoc prawna świadczona przez radcę prawnego ma na celu ochronę prawną interesów podmiotów, na których rzecz jest wykonywana.

Przytoczony przepis kładzie wyraźny akcent na pomoc prawną, która ma być świadczona przede wszystkim w celu ochrony interesów mocodawcy. Również wśród kryteriów oceny pracy z poszczególnych części określonych w art. 365 ust. 2 u.r.p. wymienione zostało kryterium rozstrzygnięcia problemu z uwzględnieniem interesu strony, którą zgodnie z zadaniem reprezentuje.

Sąd nie podziela stanowiska Komisji II stopnia, że sporządzona przez skarżącego skarga nie zabezpiecza należycie interesu reprezentowanej strony, albowiem jak już to zostało wskazane zarówno wybrany przez niego sposób rozstrzygnięcia problemu w postaci efektywnego zaskarżenia do sądu administracyjnego decyzji SKO, zawierający prawidłowy wniosek o jej uchylenie, a także wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji w pełni uwzględnia interes mocodawczyni.

Sąd zgadza się, że od osoby wykonującej zawód radcy prawnego należy wymagać profesjonalizmu, umiejętności formułowania zarzutów na wysokim poziomie oraz prezentacji poglądów na ich poparcie. Powyższe nie może jednak prowadzić – jak to uczynił organ w niniejszej sprawie, do wadliwych wniosków, że przyjęta przez skarżącego koncepcja skargi – przez to, że nie zawiera pewnych zarzutów nie zabezpiecza interesu strony.

W tym miejscu wskazać należy na wyrok NSA z dnia 19 czerwca 2013 r. sygn. akt II GSK 321/12, w którym Sąd wyjaśnił, że można się zgodzić, że skarga sporządzona przez osobę wykonującą zawód radcy prawnego lub adwokata powinna być sporządzona profesjonalnie, ale nie oznacza to, że musi spełniać warunki, których nie przewiduje ustawa. Przenosząc to trafne stwierdzenie NSA na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że dowolne są wnioski organu, że prawidłowy wybór rozwiązania, przez wniesienie skargi spełniającej warunki formalne, a do tego zawierającej uzasadniony wniosek o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji – nie uwzględnia interesu mocodawcy.

Zgodnie z przepisem art. 80 K.p.a., organ administracji publicznej ocenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona.

Przepis ten ustanawia zasadę swobodnej oceny dowodów. Jej istota sprowadza się do zapewnienia organowi prowadzącemu postępowanie możliwości badania sprawy i do swobodnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego. Niemniej należy wyraźnie wskazać, iż zasada ta nie oznacza jednak, że organ administracji uprawniony jest do oceny dowodów według dowolnych kryteriów, gdyż zgodnie z utrwalonym stanowiskiem nauki swoją ocenę w tej mierze obowiązany jest oprzeć na przekonujących podstawach i dać temu wyraz w uzasadnieniu decyzji (tak m.in.: B. Adamiak /w:/ B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2005, s. 410 i cyt. tam poglądy doktryny; podobnie: Cz. Martysz /w:/ G. Łaszczyca, Cz. Martysz i A. Matan, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Tom I, Zakamycze 2005, s. 723).

Zarówno w nauce, jak i praktyce orzeczniczej podkreśla się, iż swobodna ocena dowodów, aby nie przerodziła się w samowolę, musi być dokonana zgodnie z normami prawa procesowego oraz z zachowaniem reguł tej oceny. Ocena zgromadzonego materiału dowodowego powinna być oparta na wszechstronnej analizie całokształtu materiału dowodowego.

Przyjęta przez skarżącego koncepcja skargi oparta została na zarzutach naruszenia przepisów postępowania, które mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Skarżący w sporządzonej skardze wywodził, że ustalenie nienależnie pobranego świadczenia wymagało wyjaśnienia zasadniczej kwestii wpływu podjętego przez stronę zatrudnienia na możliwość sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Według Sądu z zadania z piątej części egzaminu wynika, że istotnie organy pominęły tę zasadniczą dla rozstrzygnięcia sprawy kwestię. Zatem sposób ujęcia przez skarżącego problemu od strony wykazania naruszenia przez organ art. 7, 10, 77, 80 i 107 § 3 K.p.a. – nie może być uznany jako nie znajdujący oparcia w przedstawionym w zadaniu stanie sprawy.

Sąd przyznaje, że skarżący nie dostrzegł, iż organ w skarżonej decyzji jednocześnie wadliwie w jednej decyzji ustalił nienależnie pobrane świadczenie oraz orzekł obowiązek jego zwrotu, pomimo funkcjonowania w obrocie decyzji w sprawie jego przyznania (w związku z niezakończeniem postępowanie wznowieniowego w sprawie przyznania tego świadczenia) – jednocześnie jednak Sąd stoi na stanowisku, że sporządzona skarga zawiera istotne pozytywne elementy, przy jednoczesnym założeniu, że środki odwoławcze można formułować w rozmaity sposób, bez szkody dla ich prawidłowości i skuteczności.

Skarżący podniósł przecież zasadniczy z punktu widzenia naczelnych zasad postępowania zarzut niezapewnienia stronie czynnego udziału w postępowaniu, zasadny zarzut niewyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, wskazał na wadliwe orzeczenie o odmowie umorzenia postępowania oraz podniósł zarzut naruszenia art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a.

Pomimo tego jednak, Komisja II stopnia zdyskwalifikowała jego pracę, a stanowisko swe uzasadniła niepodniesieniem w pracy uchybień, które jej zdaniem winny zostać wskazane w sporządzonej przez zdającego skardze. Nie może przy tym ujść uwadze Sądu, że wymienione przez nią uchybienia w całości pokrywają się z wytycznymi zawartymi w opisie istotnych zagadnień. Opisowi temu nie został przy tym przyznany przez ustawodawcę żaden walor normatywny i jako taki nie może on stanowić żadnego kryterium ocen (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 14 sierpnia 2012 r. sygn. akt VI SA/Wa 991/12, wyrok NSA z dnia 13 grudnia 2011 r. sygn. akt II GSK 392/11, wyrok WSA z dnia 28.10.2010 r. sygn. akt VI SA/Wa 1323/10).

Z przepisu art. 36⁴ ust. 10 u.r.p. wynika, że ustawodawca przyjął szerokie spektrum możliwych do zastosowania ocen. Oznacza to, że przy ocenie pracy zdającego należy uwzględnić wpływ poszczególnych aspektów zaproponowanego przez zdającego rozwiązania nie tylko pod kątem zastosowania oceny niedostatecznej, ale również oceny pozytywnej. Dla dokonania ostatecznej oceny poprawności danej pracy, będącej rozwiązaniem zadania na egzaminie radcowskim, koniecznym jest zatem dokonanie porównania i wyważenia pozytywnych i negatywnych elementów ocenianej pracy danej osoby zdającej (por. uzasadnienie wyroku WSA w Warszawie z 5 lipca 2012 r., sygn. akt VI SA/Wa 531/12). Przy czym zróżnicowanie w przepisie art. 36⁴ ust. 10 u.o.r.p. ocen pozytywnych wskazuje na wyraźną wolę ustawodawcy do odejścia od ocen dwuwartościowych (ocena pozytywna i ocena negatywna; 0/1), a ustawodawca dopuszcza myśl, że mogą powstawać prace (skargi, apelacje opinie prawne itp.) w różnym stopniu odbiegające – z jednej strony - od prac zasługujących na ocenę pozytywną, z drugiej zaś – nie zasługujące wyłącznie na ocenę negatywną (por. uzasadnienie wyroku WSA w Warszawie z dnia 13 czerwca 2011 r. sygn. akt VI SA/Wa 713/11).

W rozpoznawanej sprawie poszczególne uchybienia powinny być zatem oceniane przy zastosowaniu kryteriów przypisanych dla każdej z poszczególnych ocen, a zatem dla dokonania ostatecznej oceny poprawności skargi będącej rozwiązaniem zadania z piątej części egzaminu radcowskiego, koniecznym winno być dokonanie porównania i wyważenia pozytywnych i negatywnych elementów ocenianej pracy.

Z uzasadnienia zaskarżonej decyzji nie wynika jakimi motywami Komisja II stopnia się kierowała przy przyjęciu, że elementy negatywne pracy skarżącego przeważyły nad jej elementami pozytywnymi w sposób, który uniemożliwił podwyższenie oceny z kwestionowanej część egzaminu radcowskiego.

W konsekwencji uznać należy, że materiał dowodowy sprawy - praca pisemna skarżącego z części piątej egzaminu radcowskiego oceniona w świetle mających zastosowanie do objętych nią kwestii faktyczno-prawnych przepisów prawa nie została w pełni prawidłowo rozpatrzona przez organ odwoławczy, przez co organ ten dopuścił się naruszenia reguł postępowania administracyjnego wyrażonych w przepisach art. 7, art. 77 § 1, 80 i art. 107 § 3 k.p.a.

Według Sądu, w wyniku powyższych uchybień proceduralnych organ odwoławczy nie ustalił w sposób jednoznaczny, czy rzeczywiście nie doszło do naruszenia przepisu art. 365 ust. 2 u.r.p.

Reasumując powyższe Sąd stanął na stanowisku, że zaskarżone orzeczenie zostało wydane z naruszeniem prawa procesowego i jako wadliwe winno być wyeliminowane z obrotu prawnego.

Rozpoznając ponownie sprawę Komisja II stopnia oceni ją merytorycznie ponownie w pełnym zakresie, z uwzględnieniem przepisów art. 7, 77, 107 § 3 K.p.a. oraz art. 80 K.p.a.

Mając powyższe na uwadze, na zasadzie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Sąd orzekł jak w wyroku. Rozstrzygnięcie w kwestii wykonalności zostało wydane na zasadzie art. 152 p.p.s.a, zaś o zwrocie kosztów postępowania w oparciu o art. 200 p.p.s.a.