I SA/Wa 441/14

Uzasadnienie

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] decyzją z dnia [...] grudnia 2013 r. nr [...] utrzymało w mocy decyzję Prezydenta [...] z dnia [...] lipca 2013 r., nr [...] odmawiającą przyznania A.M. zasiłku celowego na pomoc w opłacie zadłużenia czynszowego.

Zaskarżona decyzja wydana została w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Wnioskiem z dnia 9 lipca 2013 r. A.M. wystąpił do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej [...] o przyznanie pomocy finansowej. Po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego skarżący uzupełnił swoje żądania. Weryfikował je jeszcze trzykrotnie. W tym w dniu 10 lipca 2013 r. zwrócił się o pomoc w uregulowaniu zadłużenia czynszowego, powołując się na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 marca 2013 r. sygn. akt I SA/Wa 2428/12, uchylający decyzję SKO w [...] z dnia [...] września 2012 r. Nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania stronie zasiłku celowego na dofinansowanie do opłaty czynszu.

Prezydent [...] decyzją z dnia [...] lipca 2013 r., nr [...] odmówił A.M. przyznania zasiłku celowego na dofinansowanie do opłaty czynszu. W uzasadnieniu decyzji organ pierwszej instancji wskazał, że A.M. orzeczeniem Miejskiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w [...] z dnia [...] stycznia 2013 r. zaliczony został do znacznego stopnia niepełnosprawności do dnia 31 stycznia 2015 r. Wnioskodawca prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Utrzymuje się z zasiłku stałego w kwocie [...] zł. oraz zasiłku pielęgnacyjnego w wysokości [...] zł. Zamieszkuje w trzypokojowym lokalu komunalnym, który z powodu nieregulowania przez wnioskodawcę należności czynszowych, jest zadłużony na kwotę [...] zł.

Organ wskazał, że co do zasady, opłacanie kosztów użytkowania lokalu leży po stronie osoby z niego korzystającej, jednakże w związku z faktem, iż odcięcie mediów pogorszyłoby sytuację bytową wnioskodawcy, organ pomocy społecznej wspiera A.M. poprzez m. in. udzielanie mu zasiłków na opłatę rachunków za gaz i energię elektryczną. Ponadto A.M. regularnie korzysta z pomocy OPS, który wspiera także inne jego potrzeby, w tym zakup leków, środków czystości i żywności.

Prezydent podkreślił, że wnioskodawca zgłaszając stale potrzeby, przenosi bezpodstawnie odpowiedzialność i obowiązek swojego utrzymania na OPS. Zapominając, że nie wszystkie wnioski mogą być pozytywnie rozpatrzone, z uwagi na ograniczone środki będące w dyspozycji organu, jak również z uwagi na inne osoby korzystające z pomocy społecznej. Organ jednocześnie wskazał, że w miesiącu czerwcu 2013 r. z pomocy w postaci zasiłku celowego skorzystało [...] osób, przyznano [...] zasiłków, a średnia wysokość zasiłku wyniosła [...] zł.

Od powyższej decyzji A.M. złożył odwołanie, kwestionując podjęte przez Prezydenta [...] rozstrzygnięcie, żądając przyznania wnioskowanego zasiłku zgodnie z ww. orzeczeniem WSA w Warszawie.

Decyzją z dnia [...] grudnia 2013 r. Nr [...] SKO w [...] podzieliło stanowisko Prezydenta [...] i utrzymało w mocy zaskarżone orzeczenia. W swoim uzasadnieniu organ przywołał art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2014 r. o pomocy społecznej, zgodnie z którym pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

Ponadto zgodnie z art. 4 ww. ustawy osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Natomiast brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym (...) w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej (...) mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia.

Organ wskazał, że ze znajdującego się w aktach sprawy wywiadu środowiskowego wynika, że dochód A.M. nie przekroczył kryterium dochodowego, co do zasady uprawniało go do uzyskania wsparcia w ramach pomocy społecznej.

Organ podkreślił jednak, że rozstrzygnięcie w przedmiocie przyznania zasiłku celowego podejmowane jest przez organy administracji publicznej w ramach uznania administracyjnego. Obejmuje ono prawo organu do oceny hierarchii zgłaszanych potrzeb, które należy ustalać w zależności od ogólnej liczby osób ubiegających się o pomoc oraz charakteru zgłoszonych przez nie żądań, możliwości samodzielnego rozwiązania problemu przez wnioskodawców, a także wysokości środków finansowych przeznaczonych na świadczenia z zakresu pomocy społecznej. Nawet fakt spełnienia ustawowych kryteriów nie oznacza obowiązku przyznania osobie zainteresowanej zasiłku celowego i to w wysokości zgodnej z jej oczekiwaniami. Dla uzasadnienia powyższego twierdzenia organ przywołał art. 39 ustawy o pomocy społecznej.

W uzasadnieniu zostało także podniesione, że organ pomocy społecznej winien uwzględniać sytuację osoby ubiegającej się o przyznanie świadczenia, jej zaangażowanie w zakresie współdziałania w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, jak i zakres udzielonej jej ze środków publicznych pomocy.

Kolegium podniosło, że A.M. otrzymywał dodatek mieszkaniowy i to w znacznej wysokości – [...] zł miesięcznie. Skarżący z nieznanych organowi powodów z tej formy pomocy zrezygnował. Tym samym zrezygnował z możliwości wykorzystania części własnych możliwości i uprawnień.

Odmowa przyznania zasiłku celowego na spłatę zadłużenia czynszowego nie przekracza w tym przypadku w ocenie Samorządowego Kolegium Odwoławczego granic uznania i nie może zostać uznana za sprzeczną z prawem. Organ I instancji rozważył swoje możliwości finansowe, które pozwoliły mu na przyznanie w czerwcu 2013 r. zasiłków celowych w średniej wysokości [...] zł. Jak wynika z akt kwota zadłużenia skarżącego wynosi ponad [...] tys. zł, zatem przyznanie dofinansowania do czynszu w kwocie zbliżonej do średniej kwoty zasiłku w żaden sposób nie zmieniłoby sytuacji skarżącego. W tej sytuacji zdaniem Kolegium niecelowe byłoby przyznanie zasiłku na wnioskowany cel.

Skargę na powyższą decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego złożył A.M. podnosząc, że jest ona wadliwa i dlatego powinna zostać uchylona.

W obszernym uzasadnieniu skarżący skrytykował system pomocy społecznej przyjęty w Polsce. Wskazał na nieprawidłowości w działaniu organów pomocy społecznej, których pracownicy nie pomagają w aktywizacji zawodowej podopiecznych, skupiając się jedynie na literalnym wykonywaniu przepisów, uznając przy tym, że życie na granicy egzystencji to obowiązująca wykładnia.

Skarżący zarzucił SKO dowolność w interpretowaniu pojęcia granic uznania administracyjnego wskazując, że organ kładzie nacisk na dobro państwa, a nie zabezpieczenie interesów jednostki, co stoi w sprzeczności z orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Zarzucił naruszenie art. 8 i 11 kodeksu postępowania administracyjnego poprzez brak właściwego uzasadnienia decyzji.

Nie zgodził się również z zarzutami braku współdziałania z organami OPS. Zaznaczył, że pomimo bezwzględnego nakazu od lekarzy unikania stresu i napięcia, przy każdej wizycie negatywnie nastawionych do niego pracowników OPS jest narażany na nieprzyjemności. Wyrzucane jest mu, że otrzymuje pomoc większą od innych wnioskodawców oraz, że zajmuje zbyt duży lokal, na który go nie stać, co zdaniem strony jest nieprawdą, gdyż z uwagi na wiele schorzeń na które cierpi przysługuje mu większy metraż mieszkania.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, w całości podtrzymując argumentację zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył co następuje:

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości, przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Sąd w zakresie swojej właściwości ocenia zaskarżoną decyzję z punktu widzenia jej zgodności z prawem materialnym i przepisami postępowania administracyjnego według stanu faktycznego i prawnego obowiązującego w dacie wydania tej decyzji. Ponadto sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm. – zwana dalej ppsa).

W myśl art. 119 § 2 ppsa, sąd rozpoznaje sprawę w trybie uproszczonym na posiedzeniu niejawnym jeżeli jedna ze stron złoży taki wniosek, a pozostałe strony w terminie 14 dni nie zażądają przeprowadzenia rozprawy – taka sytuacja ma miejsce w niniejszym postępowaniu.

W ocenie Sądu skarga jest niezasadna, bowiem zaskarżona decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] grudnia 2013 r. oraz poprzedzająca ją decyzja organu pierwszej instancji są zgodne z prawem.

Na wstępie podkreślić należy, że rodzaje świadczeń z pomocy społecznej oraz zasady i tryb ich udzielania reguluje ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 182 ze zm. zwaną dalej u.p.s.).

Stosownie do treści art. 39 ust. 1 i 2 u.p.s, w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy. Zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.

Zgodnie zaś z art. 8 ust. 1 pkt 1 u.p.s., prawo do tego świadczenia przysługuje osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekraczał w chwili obecnej kwoty 542 zł miesięcznie, zwanej kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej.

W rozpoznawanej sprawie organy obu instancji uznały, że A.M. spełnia kryterium finansowe warunkujące uzyskanie zasiłku celowego, lecz działając w granicach uznania administracyjnego odmówiły jego przyznania ze względu na niewykorzystanie przez skarżącego wszystkich możliwości polepszenia swojej sytuacji życiowej (w zw. z rezygnacją z dodatku mieszkaniowego) i znacznym zadłużeniem lokalu zajmowanego przez skarżącego, przez co pomoc otrzymana w kwocie zbliżonej do średniej wysokości pomocy w żaden sposób nie zmieniłaby sytuacji skarżącego. Organy w swoich decyzjach powołały się także na ograniczone środki finansowe Ośrodka Pomocy Społecznej i konieczność pomocy możliwie jak największej ilości osób potrzebujących.

Sąd pragnie zauważyć, że właśnie po to istnieje instytucja uznania administracyjnego, aby organy przy wydawaniu decyzji mogły wziąć pod uwagę różne okoliczności towarzyszące załatwianiu sprawy. Udzielając świadczeń z pomocy społecznej organy kierują się ogólną zasadą dostosowywania rodzaju, formy i rozmiaru świadczeń do okoliczności konkretnej sprawy, jak również uwzględniania potrzeb osób korzystających z pomocy, jeżeli potrzeby te odpowiadają celom i możliwościom pomocy społecznej. Organy obu instancji przy uzasadnianiu swoich decyzji szczegółowo wskazały powody odmowy przyznania zasiłku celowego i nie przekroczyły zdaniem Sądu granic uznania administracyjnego.

Podkreślić należy, że z treści cytowanego art. 39 u.p.s. wynika, że świadczenia na podstawie tego przepisu przyznawane są w ramach uznania administracyjnego. Oznacza to - jak już wielokrotnie podkreślano w orzecznictwie sądowoadministracyjnym, że nie zawsze osoba spełniająca ustawowe kryteria do przyznania zasiłku celowego zasiłek ten otrzyma, ponieważ organ może, ale nie musi przyznać świadczenie. Nie zawsze też zasiłek celowy zostanie przyznany w wysokości zgodnej z oczekiwaniami osoby ubiegającej się o to świadczenie. Z przepisów prawa regulujących tryb przyznawania świadczeń z pomocy społecznej wynika, że udzielając stosownych świadczeń, organ kieruje się ogólną zasadą dostosowywania rodzaju, formy i rozmiaru świadczeń do okoliczności konkretnej sprawy, jak również uwzględniania potrzeb osób korzystających z pomocy, jeżeli potrzeby te odpowiadają celom i możliwościom pomocy społecznej.

Zaznaczyć trzeba, że organy odpowiedzialne za udzielenie pomocy dysponują ograniczonymi środkami finansowymi. Rozpoznając wniosek o przyznanie zasiłku celowego organ musi mieć natomiast na względzie nie tylko interes osoby wnioskującej o zasiłek, ale również interesy innych osób będących w trudnej sytuacji materialnej i potrzebujących wsparcia. Jeżeli zatem organ oceniając z jednej strony sytuację materialną i osobistą wnioskodawcy, a z drugiej strony własne możliwości finansowe - w kontekście ogólnej liczby osób ubiegających się o pomoc i hierarchię zgłoszonych przez nich żądań - uzna, że nie istnieje możliwość przyznania zasiłku, to decyzji takiej – w ocenie Sądu - nie można zarzucić naruszenia prawa. Zaskarżone rozstrzygnięcia wydane zostały w oparciu o przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

Wobec powyższego nie można zgodzić się z zarzutami skargi dotyczącymi przekroczenia przez organy granic uznania administracyjnego.

Skarżący powinien mieć przede wszystkim świadomość, że pomoc społeczna ma zaspokajać wszystkie potrzeby i oczekiwania osób, które znalazły się w trudnej sytuacji, tym bardziej, że otrzymuje on stałą pomoc z OPS-u w postaci różnego rodzaju zasiłków.

W oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, zgodzić się należy z organem, że pomoc przy spłacie tak dużego zadłużenia leży poza możliwościami finansowymi OPS-u. Z kolei spłata w części odpowiadającej średniej kwocie udzielanej przez ośrodek pomocy, w żaden istotny sposób nie zmieniłaby sytuacji skarżącego.

W ocenie Sądu równie słusznie organy obu instancji uznały, że skarżący nie podporządkował się nakazowi określonemu w art. 4 u.p.s i nie współdziałał należycie w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej w jakiej się znalazł. Jak wynika z decyzji Prezydenta [...] z dnia [...] sierpnia 2013 r. nr [...] skarżący w dniu 5 sierpnia 2013 r. świadomie i bez podania przyczyny zrezygnował z przyznanego mu dodatku mieszkaniowego w kwocie [...] zł. miesięcznie, przez co celowo przyczyniał się do powiększenia istniejącego zadłużenia czynszowego, licząc że zostanie ono spłacone z zasiłku celowego, którego przyznania ponownie zaczął się domagać.

Odnosząc się natomiast do przywołanego przez skarżącego orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 marca 2013 r. sygn. akt I SA/Wa 2428/12, wskazać należy, że w orzeczeniu tym Sąd nie przesądził o konieczności przyznania skarżącemu zasiłku celowego na spłatę zadłużenia za mieszkanie. Sąd wskazał jedynie, że dopłata do czynszu może mieścić się w celach pomocy społecznej. Jednocześnie Sąd zwrócił uwagę, że działanie organów w ramach uznania administracyjnego obejmuje uwzględnienie interesu wnioskodawcy w sytuacji, gdy nie stoi temu na przeszkodzie interes społeczny i mieści się to w ramach możliwości organu. W przedmiotowej możliwości takich organ nie znalazł, głównie z uwagi na brak możliwości finansowych OPS-u.

Z powyższego wynika zatem, że zaskarżona decyzja wydana została w granicach uznania administracyjnego i nie można jej zarzucić niezgodności z prawem.

W tej sytuacji Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na podstawie art. 151 w zw. z art. 120 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzekł jak w sentencji.