IV SA/Gl 754/13

Uzasadnienie

Prezydent Miasta K., decyzją nr [...] z dnia [...] zobowiązał skarżących M.W. i R.W. do zwrotu należności z tytułu wydatków poniesionych przez gminę K. na opłatę za pobyt ich córki B.L. w Domu Pomocy Społecznej w B., za okres od [...] do [...] w łącznej kwocie [...] zł.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K., po rozpoznaniu odwołania wyżej wymienionych, decyzją z dnia [...], wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98 poz. 1071. ze zm.), utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. W uzasadnieniu organ przytoczył przepisy art. 61 ust. 1 – 3 ustawy o pomocy społecznej, określające podmioty zobowiązane do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej oraz art. 96 tej ustawy, dotyczący obowiązku zwrotu wydatków poniesionych na świadczenia z pomocy społecznej. Wskazał, że decyzją Zastępcy Dyrektora MOPS w K. z dnia [...] B.L., na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego Wydział IV Rodzinny i Nieletnich w G. sygn. akt [...] z dnia [...], została skierowana do Domu Pomocy Społecznej dla osób przewlekle psychicznie chorych w B. W dniu [...] B.L. została umieszczona w DPS. W decyzji Zastępcy Dyrektora MOPS w K. z dnia [...] ustalono, że zgodnie z art. 61 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, częściową opłatę za pobyt w DPS ponosić będzie B.L. w wysokości 70% swojego dochodu tj. [...] zł za okres od [...] do [...] oraz od [...] w wysokości [...] zł miesięcznie. W związku ze zmianą sytuacji dochodowej, udokumentowaną w wywiadzie środowiskowym z dnia [...], decyzją Zastępcy Dyrektora MOPS w K. nr [...] z dnia [...] ustalono, że od [...] opłata ta wynosić będzie [...] zł miesięcznie. W związku z powyższym B.L. wniosła w okresie od [...] do [...] opłatę za pobyt w DPS w B. w następujących kwotach: od [...] do [...] miesięcznie po [...] zł od [...] do [...] miesięcznie po [...] zł. Organ wskazał, że od [...], średni miesięczny koszt utrzymania w DPS w B. wynosi [...] zł. Ponadto MOPS ustalił, że osobami zobowiązanymi do ponoszenia opłaty za pobyt B.L. w DPS są; - jej córka – M.L. i rodzice – M.W. oraz R.W. Organ dodał, że wywiad środowiskowy cz. II, przeprowadzony w dniu [...] z córką wyżej wymienionej, pozwolił ustalić, że dochód na osobę w jej rodzinie nie przekracza 300% kryterium dochodowego. Wobec tego brak jest podstaw do naliczania od niej opłat za pobyt matki w Domu Pomocy Społecznej w B. Natomiast z zebranej dokumentacji i wywiadu środowiskowego cz. II, przeprowadzonego w dniu [...] wynika, że dochód po przeliczeniu na osobę w rodzinie M. i R.W. byłby wyższy niż wówczas obowiązujące kryterium. Od umieszczenia B.L. w DPS w B., jej rodzice regularnie odmawiają przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, odmawiają również zgody na zawarcie umowy w trybie art. 103 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej. Wobec braku współpracy w tej sprawie wydano decyzję na podstawie art. 104 ust. 3 w związku z art. 61 ust. 3 zobowiązującą ich do zwrotu wydatków poniesionych przez Gminę K. na opłatę za pobyt B.L. w Domu Pomocy Społecznej w B. za okres od [...] do [...]. W związku z koniecznością ustalenia aktualnej sytuacji strony, wystąpiono do GOPS w S. o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Jednakże M.W. nie wyraziła zgody na przeprowadzenie wywiadu, twierdząc, że sprawą zajmuje się pełnomocnik. W piśmie z dnia [...] MOPS poinformował stronę o wszczęciu postępowania w sprawie zwrotu należności z tytułu wydatków poniesionych przez Gminę K. na opłatę za pobyt B.L. w Domu Pomocy Społecznej w B. za okres od [...] do [...]. Strona nie skorzystała z przysługującego jej prawa dostępu do akt. MOPS uzyskał z ZUS w Z. informacje o dochodach uzyskiwanych przez M. i R.W. oraz informację o decyzji Wójta Gminy S. z dnia [...] przyznającej zasiłek pielęgnacyjny R.W. Ustalono, że w okresie od [...] do [...] łączny miesięczny dochód rodziny wynosił [...] zł, tj. [...] zł na osobę w rodzinie. Gmina K. zastępczo wniosła opłaty za pobyt B.L. w Domu Pomocy Społecznej w wysokości różnicy między kosztem pobytu a opłatą wniesioną przez B.L. tj. od [...] do [...] po [...] zł miesięcznie, od [...] do [...] po [...] zł. miesięcznie. Organ odwoławczy podkreślił, że po zapoznaniu się ze stanem faktycznym sprawy stwierdził, iż organ I instancji prawidłowo ustalił sytuację dochodową M. i R.W. i wysokość ich należności z tytułu opłat za pobyt córki w domu pomocy społecznej. Dodał, że odmówili oni zawarcia umowy w sprawie ponoszenia odpłatności za pobyt córki w domu pomocy społecznej i wobec tego, organ pomocy społecznej był zobowiązany do wydania decyzji w celu ustalenia tej odpłatności. Organ odwoławczy wskazał, że wyżej wymienionych obciąża ustawowy obowiązek alimentacyjny wobec córki, którego konkretyzacją jest obowiązek uiszczania opłat za jej pobyt w domu pomocy społecznej. Podkreślił, że przez kilka lat nie realizowali obowiązku alimentacyjnego wobec chorej psychicznie córki, pod pretekstem jej niewłaściwego zachowania (które – jak wskazał organ - mogło być wynikiem choroby [...], powodującej u chorych utratę kontroli nad emocjami). Podniósł, że konsekwencją tego, jest wysoka kwota zaległości z tytułu opłat za pobyt B.L. w domu pomocy społecznej. Dodał, że kwestię udzielenia ulg w spłacie zobowiązań, organ pomocy społecznej może rozważyć dopiero w odrębnej decyzji.

W skardze wniesionej od powyższej decyzji, M.W. i R.W. – reprezentowani przez pełnomocnika – zarzucili, że przy jej wydaniu doszło do naruszenia art. 104 § 4 ustawy o pomocy społecznej, poprzez jego niewłaściwą wykładnię i zastosowanie w niniejszej sprawie oraz art. 80 k.p.a. poprzez pominięcie przy wydaniu rozstrzygnięcia sytuacji zdrowotnej i osobistej strony, a także art. 7 k.p.a. poprzez pominięcie słusznego interesu skarżących. W związku z tymi zarzutami wnieśli o uchylenie zaskarżonej decyzji i obciążenie organu administracji publicznej kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu skarżący wskazali, że na etapie postępowania administracyjnego wnieśli o odstąpienie od żądania zwrotu wydatków na podstawie art. 104 § 4 ustawy o pomocy społecznej, gdyż w niniejszej sprawie zachodzi przypadek szczególny. Wskazali, że skarżący R.W. cierpi na tę samą chorobę, co córka przebywająca w domu opieki społecznej i z uwagi na stale pogarszający się stan zdrowia wymaga analogicznego leczenia i opieki. Podnieśli, że obciążenie ich kosztami pobytu córki w domu opieki społecznej, w sytuacji, gdy znaczną część ich własnych dochodów pochłaniają wydatki na własne leczenie, stanowić będzie dla nich nadmierne obciążenie. Wskazali, że poniesienie tych kosztów, spowoduje po ich stronie brak możliwości dalszego leczenia w oparciu o własne zasoby, a w konsekwencji doprowadzi do zniweczenia skutków udzielonej pomocy. Zarzucili, że organ nie uwzględnił całokształtu ich sytuacji materialnej oraz osobistej, a jedynie skupił się na aspekcie finansowym, a przez to nie uwzględnił ich sytuacji zdrowotnej oraz kosztów związanych z leczeniem i odpowiednią opieką. Podkreślili, że organy administracji publicznej prowadzące postępowanie, mają wiedzę na temat kosztów utrzymania osoby cierpiącej na zespół [...], dlatego pominięcie przy wydaniu rozstrzygnięcia, sytuacji zdrowotnej skarżących, należy uznać za działanie skutkujące przekroczeniem dopuszczalnych granic uznania administracyjnego. Wskazali, że istotnym aspektem sprawy jest również nieutrzymywanie z nimi kontaktów przez córkę B.L., która na kilka lat przed umieszczeniem w Domu Opieki Społecznej, zerwała kontakty z rodziną z własnej woli, utrzymując jedynie sporadyczny kontakt z własną córką. Nie chciała również, aby jej rodzice byli informowani o jej sytuacji zdrowotnej. W końcowej części skarżący podnieśli, że organ - wydając rozstrzygnięcie w ramach uznania administracyjnego - pominął słuszny interes skarżących, jakim jest możliwość leczenia i życia w godnych warunkach przy wykorzystaniu własnych zasobów i możliwości. Dodali, że zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 listopada 2009 r. (sygn. akt: I OSK 459/09), uznanie administracyjne charakteryzuje się tym, że organ ma możliwość wyboru pozytywnego lub negatywnego rozstrzygnięcia dla strony. Jeśli w sprawach pozostawionych przez ustawodawcę uznaniu administracyjnemu, interes społeczny nie stoi temu na przeszkodzie i leży to w możliwości organu administracji, organ ten ma obowiązek załatwić sprawę w sposób pozytywny dla strony. Granice uznania administracyjnego wyznacza art. 7 k.p.a.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie i podtrzymał argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Na podstawie art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, pod względem zgodności z prawem, a więc prawidłowości wykładni i zastosowania przepisów prawa.

Uwzględnienie skargi – zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.), zwanej również P.p.s.a. - następuje tylko w przypadku stwierdzenia przez Sąd naruszenia przepisów prawa materialnego lub istotnych wad przeprowadzonego postępowania.

W wyniku kontroli zaskarżonej decyzji w powyższym zakresie uznać należało, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż przy wydaniu decyzji organu odwoławczego oraz poprzedzającej ją decyzji organu pierwszej instancji, nie doszło do naruszenia prawa.

Zaskarżoną decyzją Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. utrzymało w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji zobowiązujące skarżących do zwrotu należności z tytułu wydatków poniesionych przez gminę K. na opłatę za pobyt ich córki w domu pomocy społecznej.

Podstawę materialnoprawną kwestionowanego rozstrzygnięcia stanowiły przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 182), zwanej dalej również "ustawą", regulujące rodzaje świadczeń z pomocy społecznej oraz zasady i tryb ich udzielania.

W art. 61 ust. 1-3 tej ustawy, zostały zaś określone zasady dotyczące ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej oraz podmioty obowiązane do ponoszenia tych opłat. Na podstawie zatem art. 61 ust. 1 wymienionej ustawy, obowiązani do ponoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności: - 1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka; - 2) małżonek, zstępni przed wstępnymi; - 3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

- przy czym gmina i osoby określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Natomiast według art. 61 ust. 2 cytowanej ustawy, opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą: - 1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70 % swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70 % tego dochodu; -2) małżonek, zstępni przed wstępnymi - zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2: - a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300 % kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300 % tego kryterium; - b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie; - 3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.

Poza tym art. 61 ust. 3 tej ustawy określa, że w przypadku niewywiązywania się osób, o których mowa w ust. 2 pkt 1, 2 i 2a, z obowiązku opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków.

W przedmiotowej sprawie prawidłowo ustalono, że osobami zobowiązanymi do ponoszenia opłaty za pobyt B.L. w DPS są; - jej córka – M.L. i rodzice – M.W. oraz R.W.

Ponadto zgodne z dokumentami zebranymi w sprawie, jest stwierdzenie organów obydwu instancji, że dochód na osobę w rodzinie M.L., nie przekracza 300% kryterium dochodowego. Wobec tego brak jest podstaw do naliczania od niej opłat za pobyt matki w Domu Pomocy Społecznej w B.

Prawidłowo zatem organy obydwu instancji przyjęły, że obowiązek poniesienia tych opłat, obciąża rodziców B.L.

Ze zgromadzonych materiałów dowodowych wynika również, że zarówno organ I instancji, jak i organ odwoławczy prawidłowo ustaliły sytuację dochodową M. i R.W. oraz wysokość ich należności z tytułu zwrotu wydatków poniesionych przez Gminę K. w ramach opłat za pobyt ich córki w domu pomocy społecznej.

W wyniku kontroli zgodności z prawem zaskarżonej decyzji, uznać zatem należało, że brak jest podstaw do stwierdzenia jakichkolwiek nieprawidłowości w postępowaniu administracyjnym przeprowadzonym zarówno przez organ odwoławczy, jak i przez organ I instancji.

Ustalenia będące podstawą rozstrzygnięcia, zostały bowiem dokonane na podstawie trafnej oceny dowodów. Ponadto prawidłowa była ocena prawna odniesiona do stwierdzonego w sprawie stanu faktycznego.

Podkreślenia przy tym wymaga, że wbrew błędnemu przekonaniu wyrażonemu w skardze – rozstrzygnięcie w przedmiocie zwrotu należności z tytułu wydatków poniesionych przez gminę na opłatę za pobyt osoby skierowanej z tej gminy do domu pomocy społecznej – nie jest wydawane w ramach uznania administracyjnego i wobec tego w postępowaniu dotyczącym tego rozstrzygnięcia, nie mogą zostać uwzględnione, wymienione w skardze przesłanki, takie jak interes skarżących.

Jak bowiem trafnie podkreślił organ odwoławczy - kwestię udzielenia ulg w spłacie zobowiązań, organ pomocy społecznej może rozważyć dopiero w odrębnej decyzji. Właśnie w ramach postępowania administracyjnego w tym przedmiocie, jest możliwe uwzględnienie okoliczności takich jak; stan zdrowia zobowiązanych, wysokość wydatków na leczenie, sytuacja rodzinna i osobista. Zarzuty skargi dotyczące nieuwzględnienia tych okoliczności w przedmiotowym postępowaniu, były zatem bezpodstawne.

W świetle całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego i wyżej wskazanych okoliczności, podjęte w sprawie rozstrzygnięcie uznać należało za prawidłowe.

Wobec tego brak było podstaw do uwzględnienia skargi, zgodnie zatem z art. 151 P.p.s.a., podlegała ona oddaleniu.