II OZ 725/12

Uzasadnienie

Sygn. akt II OZ 725 / 12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 22 czerwca 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach odrzucił skargę kasacyjną wniesioną przez adwokat K. H. – O., działającą jako kurator B. F., od postanowienia tego Sądu z dnia 16 kwietnia 2012 r.

W uzasadnieniu powyższego postanowienia Sąd pierwszej instancji wskazał, iż Wojewódzki Sąd Administracyjny postanowieniem z dnia 16 kwietnia 2012 r. odrzucił skargę wniesioną przez adwokat K. H. – O. w imieniu B. F. na decyzję Wojewody Śląskiego z dnia [...] grudnia 2011 r., stwierdzając, że zgodnie z aktami administracyjnymi sprawy Sąd Rejonowy w Mikołowie III Wydział Rodzinny i Nieletnich postanowieniem z dnia 1 lutego 2011 r. sygn. akt III RNs [...] na wniosek Burmistrza Miasta Mikołowa ustanowił ww. adwokat jako przedstawiciela dla nieobecnego B. F. celem reprezentowania jego interesów w postępowaniu administracyjnym o wymeldowanie z pobytu stałego. Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego ustanowienie adwokata kuratorem w postępowaniu administracyjnym nie obejmuje umocowania do działania w postępowaniu sądowoadministracyjnym, a wobec tego adwokat K. H. – O. została zobowiązana do uzupełnienia braku formalnego skargi poprzez wykazanie swojego umocowania do działania w postępowaniu sądowoadministracyjnym w imieniu B. F. Ponieważ nie dokonała ona tej czynności oraz nie uiściła wymaganego wpisu sądowego od skargi, odrzucono wniesioną przez nią w imieniu B. F. skargę.

Skargę kasacyjną od powyższego postanowienia wniosła w imieniu B. F. adwokat K. H. - O. Zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału II z dnia 24 maja 2012 r. została ona wezwana do uiszczenia wpisu sądowego od skargi kasacyjnej. W zakreślonym terminie adwokat K. H. – O. w dniu 31 maja 2012 r. nadesłała pismo, w którym wyjaśniła, że na mocy art. 239 pkt 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 270- zwanej dalej p.p.s.a.) nie ma obowiązku uiszczania wpisu sądowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, odrzucając skargę kasacyjną, wskazał na normy art. 220 § 1, art. 230, art. 214 oraz art. 239 pkt 3 p.p.s.a., wywodząc z nich, że kurator musi być wyznaczony przez sąd orzekający lub sąd opiekuńczy dla danej sprawy, a taka sytuacja nie miała miejsca w niniejszej sprawie. Jak podkreślił Sąd pierwszej instancji, regulacja ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przewiduje możliwość ustanowienia dla strony kuratora w postępowaniu sądowoadministracyjnym w dwóch przypadkach określonych w art. 30 i art. 78 p.p.s.a. Uprawnienie do ustanowienia kuratora przy spełnieniu dodatkowych przesłanek wskazanych w powyższych przepisach, przysługuje sądowi administracyjnemu orzekającemu w danej sprawie. Nadto, jak wskazuje treść art. 31 § 1 p.p.s.a., jeżeli braki w zakresie zdolności sądowej lub procesowej strony albo w składzie właściwych organów dają się uzupełnić, sąd wyznaczy odpowiedni termin, a w przypadkach, w których ustanowienie przedstawiciela ustawowego powinno nastąpić z urzędu, zwraca się do właściwego sądu opiekuńczego.

Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie adwokat K. H. – O. została ustanowiona kuratorem (w postępowaniu administracyjnym, a nie sądowoadministracyjnym) na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Mikołowie III Wydziału Rodzinnego i Nieletnich, nie zaś Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach lub z wniosku tego Sądu skierowanego w oparciu o regulację art. 31 § 1 p.p.s.a. Powyższe rozważania nie dają, zatem podstaw do przyjęcia, że ww. adwokat, wnosząc w niniejszej sprawie skargę kasacyjną jest ustawowo zwolniona od kosztów sądowych. Kurator był wobec tego obowiązany do uiszczenia tej opłaty w terminie 7 dni od doręczenia jej odpisu zarządzenia Przewodniczącego Wydziału II z dnia 24 maja 2012 r., tj. do dnia 8 czerwca 2012 r. Termin ten upłynął bezskutecznie, co obligowało Sąd do odrzucenia skargi kasacyjnej, stosownie do art. 220 § 3 p.p.s.a.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniosła, działając jako kurator dla nieobecnego B. F., adwokat H. – O., zaskarżając je w całości i zarzucając mu naruszenie przepisów postępowania:

- art. 239 pkt 3 p.p.s.a. w związku z art. 34 k.p.a. w związku z art. 184 k.r.o. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji przyjęcie, iż na kuratorze ciąży obowiązek uiszczenia kosztów sądowych,

- art. 220 § 3 p.p.s.a. poprzez jego zastosowanie i przyjęcie, że kurator zobowiązany był do opłacenia skargi kasacyjnej, co w konsekwencji umożliwiło odrzucenie skargi kasacyjnej.

Wskazując na powyższe zarzuty, strona skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania oraz o zasądzenie na mocy art. 250 p.p.s.a. stosownego wynagrodzenia wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu wniesionego zażalenia wskazano, że adwokat działa w sprawie jako kurator ustanowiony w oparciu o postanowienie Sądu Rejonowego w Miłkowie z dnia 1 lutego 2011 r., na mocy którego miała reprezentować interesy nieobecnego skarżącego w postępowaniu administracyjnym o wymeldowanie. Na mocy zaś art. 239 pkt 3 p.p.s.a. kurator strony wyznaczony przez sąd opiekuńczy nie ma obowiązku uiszczenia kosztów. Funkcja kuratora rozciąga się również na postępowanie sądowoadministracyjne, gdyż w przeciwnym razie doszłoby do naruszenia prawa do kontroli sądowej decyzji administracyjnej. Sformułowanie "kurator strony wyznaczony przez sąd opiekuńczy dla danej sprawy" należy oceniać przy zastosowaniu wykładni funkcjonalnej i systemowej, zaś pojęcie "sprawy" powinno być interpretowane szeroko jako dotyczące interesu prawnego bądź obowiązku, którego dotyczy postępowanie administracyjne, a więc zawierająca w sposobie również sprawę sądowoadministracyjną. W przeciwnym razie ochrona zapewniona osobie nieobecnej miałaby jedynie charakter "pozorny" i naruszała art. 45 ust. 1 Konstytucji, tym bardziej że sam kurator nie ma możliwości złożenia wniosku o ustanowienie kuratora w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie jest zasadne z przyczyn w nim wskazanych.

Zauważyć trzeba, iż w okolicznościach niniejszej sprawy nie stanowił sporu fakt, że adwokat K. H. – O. została ustanowiona postanowieniem Sądu Rejonowego w Mikołowie przedstawicielem dla nieobecnego B. F. Rozbieżności pomiędzy stanowiskiem Sądu pierwszej instancji a ustanowionym kuratorem wynikały z użytego przez Sąd Rejonowy sformułowania, że kurator przedstawiciel strony został ustanowiony "celem reprezentowania interesów nieobecnego w postępowaniu administracyjnym o wymeldowanie z pobytu stałego", a więc czy wyznaczony przez Sąd kurator ma prawo do występowania w imieniu nieobecnego tylko w postępowaniu administracyjnym, czy też jak chce tego pełnomocnik z uwagi na charakterystykę postępowania sądowoadministracyjnego ma on prawo wnoszenia środków zaskarżenia również w tym ostatnim postępowaniu.

Odnosząc się do tak przedstawionego problemu, podzielić należało stanowisko wyrażone przez pełnomocnika. Zauważyć trzeba, iż podstawę ustanowienia takiego kuratora stanowi art. 184 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który wyraźnie określa cel jego ustanowienia, to jest "dla ochrony praw osoby, która z powodu nieobecności nie może prowadzić swoich praw". Nie można przy tym uznać, iż ochrona tych praw zamykać się będzie jedynie w postępowaniu administracyjnym, bez prawa poddania kontroli zapadłych w nim rozstrzygnięć przez Sąd administracyjny. Takie ujęcie naruszałoby wprost gwarantowane konstytucyjnie prawo do sądu osobie nieobecnej (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP), na co słusznie wskazuje wnoszący zażalenie jego autor. Istotą sądowej kontroli administracji jest, bowiem ochrona wolności i praw jednostki (podmiotów prawa) w stosunkach z administracją publiczną oraz budowanie i utrwalanie zasady państwa prawa i wyprowadzanych z niej standardów. Podstawową funkcją sądownictwa administracyjnego jest ochrona praw podmiotowych jednostki. Przyjęcie tej funkcji wypływa z założeń systemu weryfikacji administracji publicznej w państwie prawa, co ma związek z realizacją zasad praworządności (por. J. Trzciński, Sądownictwo administracyjne jako gwarant ochrony wolności i praw jednostki, referat wygłoszony na L Konferencji Katedr i Zakładów Prawa Konstytucyjnego, Gdynia 24-16 kwietnia 2008 r., s. 1-8; B. Adamiak, Model sądownictwa administracyjnego a funkcje sądownictwa administracyjnego (w:) Polski model sądownictwa administracyjnego, Lublin 2003, s. 21-22). Również Trybunał Konstytucyjny w swym orzecznictwie, nawiązując do zasady państwa prawa, wielokrotnie wskazał, że zasada dostępu obywateli do sądu w celu umożliwienia im obrony interesów przed niezawisłym sądem, kierującym się wyłącznie obowiązującym prawem jest jednym z fundamentalnych założeń tego państwa. Prawo jednostki, bowiem do rzetelnego i publicznego procesu, w którym są rozstrzygane prawa jednostki o charakterze administracyjnym i cywilnym, wynika z zasady państwa prawa (por. wyrok z dnia 7 stycznia 1992 r. sygn. akt K 9/91 i z dnia 25 lutego 1992 r. sygn. akt K 3/91; T. Kuczyński, M. Masternak- Kubiak. Prawo o ustroju sądów administracyjnych. Komentarz do art. 1, LEX 2009). Dlatego też określenie przez Sąd Rejonowy w postanowieniu z dnia 1 lutego 2011 r. celu ustanowienia kuratora do reprezentowania strony w postępowaniu administracyjnym o wymeldowanie z pobytu stałego, rozciąga się również na prawo poddania przez kuratora dla osoby nieobecnej, jako jej przedstawiciela, sądowej weryfikacji zapadłych w sprawie decyzji.

Z tych też przyczyn błędnie uznał Sąd pierwszej instancji, że adwokat K. H. – O. nie była zwolniona z konieczności wnoszenia opłaty od skargi kasacyjnej. Jako kurator wyznaczony przez Sąd opiekuńczy dla strony, której umocowanie rozciągało się również na postępowanie sądowoadministracyjne, korzysta ona z ustawowego zwolnienia od obowiązku ponoszenia kosztów.

Ze wskazanych wyżej przyczyn za zasadne uznać należało przedstawione w rozpoznawanym zażaleniu zarzuty naruszenia art. 239 pkt 3 p.p.s.a. w związku z art. 34 k.p.a. w związku z art. 180 k.r.o. oraz art. 220 § 3 p.p.s.a.

Mając powyższe na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 185 § 1 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a. orzekł jak w sentencji.

Odnośnie wniosku o zwrot kosztów postępowania wyjaśnić trzeba, iż wynagrodzenia dla ustanowionego w sprawie kuratora za wykonaną pomoc prawną należne od Skarbu Państwa przyznawane jest przez Wojewódzki Sąd Administracyjny.