IV SA/Wa 1267/12

Uzasadnienie

Zaskarżoną do Wojewódzkiego Sądy Administracyjnego w Warszawie decyzją z dnia [...] września 2011 r. nr [...] Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi po rozpatrzeniu odwołań wniesionych przez J. K., K. K., L. K., B. K., B. W. i E. K., utrzymał w mocy wydaną z upoważnienia Prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych decyzję Dyrektora Oddziału Terenowego Agencji Nieruchomości Rolnych we W. z dnia [...] lipca 2011 r. nr [...].

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ odwoławczy wyjaśnił, że decyzją z dnia [...] lipca 2011 r. organ I instancji, po rozpatrzeniu wniosku złożonego przez J. K., odmówił wznowienia postępowania zakończonego decyzją Naczelnika Gminy N. z dnia [...] marca 1981 r. znak: [...] dotyczącą przejęcia z urzędu na rzecz Skarbu Państwa nieodpłatnie gospodarstwa rolnego bez zabudowań o powierzchni 14,26 ha, położonego we wsi J., stanowiącego własność K. i J. małżonków K., wskazując na naruszenie terminu złożenia wniosku określonego w art. 148 Kpa.

Odwołanie od ww. decyzji wnieśli J. K., K. K., L. K., B. K., B. W. i E. W.

.Rozpatrując ponownie sprawę na skutek wniesionego odwołania organ odwoławczy podniósł, że J. K., jako opiekun prawny J. K., złożył wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie zakończonej decyzją Naczelnika Gminy N. z dnia [...] marca 1981 r., w dniu [...] maja 1999 r. wskazując, iż o wymienionej decyzji dowiedział się [...] kwietnia 1999r. przy przeglądaniu akt sprawy karnej prowadzonej przeciwko J., J. i L. K., w związku z czym termin określony w art. 148 § 2 Kpa został zachowany.

Organ wskazał, że w aktach sprawy znajduje się protokół sporządzony [...] stycznia 1999 r., w którym zawarte zostało oświadczenie J. K., iż zapoznał się on z materiałami dochodzenia, w których znajdowała się decyzja z dnia [...] marca 1981 r. W dniu [...] lutego 1999 r., kiedy to J. K. został ustanowiony opiekunem prawnym J. K., posiadał on już zatem wiedzę o spornej decyzji. W związku z tym termin złożenia wniosku o wznowienie postępowania upłynął [...] marca 1999 r. Zdaniem organu brak jest również podstaw, aby uznać, tak jak twierdzą odwołujący się, iż decyzja nie została udostępniona podejrzanemu wraz z pozostałymi materiałami dochodzenia, lub by ten nie miał interesu aby z nią się zapoznać. Decyzja z dnia [...] marca 1981 r. stanowiła bowiem dowód, iż wycinka drzew przez podejrzanych nie była prowadzona na należącym do nich gruncie. Miała zatem decydujące znaczenie zarówno dla postępowania karnego, jak i linii obrony oskarżonych.

Skargę na powyższą decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi wnieśli do Sądu J. K., L. K., B. B., B. W. i E. K. Zaskarżonej decyzji skarżący zarzucili naruszenie art. 148 § 2 Kpa oraz art 7 i 77 § 1 Kpa, mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, polegające na oparciu rozstrzygnięcia zaskarżonej decyzji, w zakresie braku przyczyny wznowienia postępowania określonej w art. 145 § 1 pkt 4 Kpa, o nieuprawnione przypuszczenie, iż J. K. o decyzji Naczelnika Gminy N. z dnia [...] marca 1981 r. dowiedział się w dniu [...] stycznia 1999 r.

Uzasadniając skargę podniesiono, że ze znajdującego się w aktach sprawy protokołu zaznajomienia podejrzanego J. K. z materiałami dochodzenia wynika, iż czynność ta trwała 15 minut, wliczając w to sporządzenie przez prowadzącego protokołu. Akta postępowania karnego liczyły wówczas ponad 100 stron. Nie można zatem jednoznacznie wywodzić, że w tak krótkim czasie J. K. zapoznał się ze wszystkimi dokumentami znajdującymi się w aktach sprawy, a w szczególności, aby dowiedział się z nich o decyzji Naczelnika Gminy N. Podniesiono również, że w podaniu o wznowienie postępowania sporządzonym własnoręcznie [...] maja 1999 r. J. K. wskazał wyraźnie, że decyzję "zauważył" dopiero [...] kwietnia 1999 r., kiedy przeglądał akta sprawy karnej w sekretariacie Sądu Rejonowego w K., a więc po wpłynięciu do Sądu aktu oskarżenia, a nadto że wcześniej o istnieniu tej decyzji nie wiedział. Z treści podania wynika zatem jednoznacznie, że J. K. o decyzji dowiedział się dopiero [...] kwietnia 1999 r., a zatem podanie o wznowienie postępowania złożone zostało z zachowaniem miesięcznego terminu.

Wskazano również, że oczywistym nieporozumieniem jest twierdzenie zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, iż brak jest podstaw aby uznać, że J. K. nie miał interesu, by zapoznać się z treścią decyzji w dniu [...] stycznia 1999 r. Organ II instancji nie dostrzegł, że postępowanie przygotowawcze, z którego materiałami J. K. zapoznawał się przez niecałe 15 minut, dotyczyło zarzutu wyrębu drzew w lesie stanowiącym własność nie Skarbu Państwa, lecz innej osoby fizycznej. Już ta okoliczność może wskazywać, że przeglądając pobieżnie materiały dochodzenia J. K. nie koncentrował uwagi na poszukiwaniu w tych materiałach decyzji o przejęciu gospodarstwa rolnego należącego do jego rodziców na rzecz Skarbu Państwa.

Stwierdzono ponadto, iż [...] stycznia 1999 r. J. K. niewątpliwie nie był stroną żadnego postępowania administracyjnego, którego przedmiotem było przejęcie na rzecz Skarbu Państwa gospodarstwa rolnego należącego do jego rodziców. Żaden z organów administracyjnych nie rozważył kwestii źródła legitymacji prawnej J. K. do złożenia podania o wznowienie postępowania administracyjnego, w którym nie był stroną, jak również w chwili składania podania nie był następcą prawnym strony. Stroną postępowania administracyjnego o przejęcie gospodarstwa rolnego na rzecz Skarbu Państwa zakończonego ostateczną decyzją Naczelnika Gminy N. z dnia [...] marca 1981 r. był J. K. Został on, z powodu choroby psychicznej, całkowicie ubezwłasnowolniony z dniem [...] marca 1980 r. Na skutek całkowitego ubezwłasnowolnienia J. K. utracił zdolność do czynności prawnych, nie przestał jednak być stroną w rozumieniu art. 29 Kpa. Całkowite ubezwłasnowolnienie i ustanowienie J. K. opiekunem oznacza, że J. K. w postępowaniu o wznowienie postępowania administracyjnego działał przez swojego ustawowego przedstawiciela, J. K. Do chwili śmierci J. K. tj. [...] września 2002 r. J. K. był zatem wyłącznie przedstawicielem ustawowym strony, a nie stroną postępowania, posiadającą własną legitymację procesową do złożenia podania o wznowienie postępowania. Tak więc przepis art. 148 § 2 Kpa należy interpretować w ten sposób, iż miesięczny termin do złożenia podania o wznowienie postępowania biegnie od dnia, w którym nie tylko strona, ale przede wszystkim opiekun prawny strony nie mającej zdolności do czynności prawnych dowiedział się o decyzji. Hipotetyczna wiedza o decyzji osoby nie będącej stroną, pochodząca z okresu kiedy nie była ona przedstawicielem ustawowym strony, nie może mieć decydującego znaczenia dla oceny zachowania terminu z art. 148 § 2 Kpa.

W odpowiedzi na skargę Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wniósł o jej oddalenie, zajmując stanowisko jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm oraz w związku z art. 135 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270, zwanej dalej P.p.s.a.), kontrola sądowa zaskarżonych decyzji, postanowień bądź innych aktów wymienionych w art. 3 § 2 cytowanej ustawy, sprawowana jest w oparciu o kryterium zgodności z prawem. W związku z tym, aby wyeliminować z obrotu prawnego akt wydany przez organ administracyjny konieczne jest stwierdzenie, że doszło w nim do naruszenia bądź przepisu prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, bądź przepisu postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albo też przepisu prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a-c P.p.s.a.), a także, gdy decyzja lub postanowienie organu dotknięte jest wadą nieważności (art. 145 § 1 pkt 2 P.p.s.a.). W kontekście powyższego trzeba zaznaczyć, że każde naruszenie przepisów prawa materialnego, czy procesowego należy oceniać przez pryzmat jego wpływu na treść rozstrzygnięcia.

Ponadto, stosownie do treści art. 134 § 1 P.p.s.a., Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, co oznacza, iż Sąd zobowiązany jest dokonać oceny legalności zaskarżonego orzeczenia niezależnie od zarzutów podniesionych w skardze.

Wznowienie postępowania to nadzwyczajny tryb postępowania umożliwiający uchylenie decyzji ostatecznej w przypadku, gdy prowadzone przed jej wydaniem postępowanie dotknięte było którąś z wad określonych w art. 145 § 1 kpa lub gdy zaistniała przesłanka wskazana w art. 145a § 1 kpa bądź w art. 145b § 1 kpa. Postępowanie wznowieniowe służy kontroli prawidłowości decyzji ostatecznej w granicach podstawy wznowieniowej i składa się z dwóch podstawowych etapów.

Pierwsza faza postępowania o wznowienie polega na zbadaniu, czy wniosek o wznowienie postępowania opiera się na podstawach wymienionych w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego, czy w świetle twierdzeń w nim zawartych został on złożony przez podmiot uznający się za stronę postępowania i czy został zachowany termin z art. 148 kpa. Tylko, gdy z twierdzeń wynikających już z samego wniosku o wznowienie wynika, że brak jest ustawowych podstaw do wznowienia, że wniosek składa podmiot niebędący stroną albo termin do jego złożenia nie został zachowany organ odmawia wznowienia postępowania (art 149 § 3 kpa). W przeciwnym wypadku musi wznowić postępowanie (art. 149 § 1 kpa) i przeprowadzić je zarówno co do rzeczywistego istnienia przyczyn wznowienia, jak i pozostałych kwestii dotyczących dopuszczalności wznowienia, co stanowi drugi etap tego postępowania.

W niniejszej sprawie zasadnie organ uznał, że interes prawny w żądaniu wznowienia postępowania miał J. K., któremu kwestionowana decyzja z 1981r. odjęła prawo własności do gospodarstwa rolnego bez zabudowań o powierzchni 14,26 ha, położonego we wsi J. Jednocześnie J. K. nie miał zdolności do czynności prawnych albowiem na mocy orzeczenia sądowego wydanego w 1980r. został całkowicie ubezwłasnowolniony.

Zgodnie z art. 30 § 2 kpa osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swoich ustawowych przedstawicieli. J. K. zatem nie mógł samodzielnie występować o wznowienie postępowania, lecz w jego imieniu władny był działać opiekun prawny. Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w K. z dnia [...] lutego 1999r. (sygn. akt [...]) w miejsce dotychczasowego opiekuna został ustanowiony J. K.

Z akt administracyjnych sprawy wynika, że wniosek o wznowienie postępowania zakończonego wydaniem ostatecznej decyzji Naczelnika Gminy N. z dnia [...] marca 1981 r. dotyczącej przejęcia z urzędu na rzecz Skarbu Państwa nieodpłatnie gospodarstwa rolnego bez zabudowań o powierzchni 14,26ha, położonego we wsi J. został złożony przez przedstawiciela ustawowego całkowicie ubezwłasnowolnionego J. K. – J. K. w dniu [...] maja 1999r.

We wniosku tym jako podstawa wznowieniowa została wskazana okoliczność, że strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu zakończonym decyzją przejmującą gospodarstwo rolne. Zasadnie organ w pierwszej kolejności przeanalizował czy został zachowany termin do złożenia podania, który stosownie do brzmienia art. 148 § 2 kpa biegnie od dnia, w którym strona dowiedziała się o decyzji.

Treść cytowanego przepisu art. 148 § 2 kpa wskazuje zatem, że bieg terminu do wniesienia podania o wznowienie postępowania należy liczyć nie od daty doręczenia decyzji (jak np. termin do wniesienia odwołania określony w art. 129 § 1 kpa czy termin z art. 111 § 1 kpa do żądania uzupełnienia decyzji), lecz od dnia, w którym strona dowiedziała się o danej decyzji, tj. powzięła wiadomość o istnieniu decyzji i zawartym w niej rozstrzygnięciu (vide wyrok NSA z dnia 19 sierpnia 201 Or. sygn. akt II OSK 1296/09). Przy czym, jak trafnie wskazano w zaskarżonym postanowieniu, powzięcie wiadomości o wydaniu decyzji nie jest przy tym pojęciem tożsamym z zawiadomieniem o pełnej treści decyzji, a tym bardziej z doręczeniem spornej decyzji stronie. W tym wypadku chodzi tylko o informację o wydaniu takiej decyzji, bez konieczności aby strona zainteresowana mogła zapoznać się z jej treścią. Jak wskazuje WSA w Kielcach w wyroku z dnia 24 listopada 201 Or. (sygn. akt II SA/Ke 601/10) zwrot "strona dowiedziała się o decyzji" należy rozumieć w ten sposób, że "strona uzyskała informacje pozwalające zidentyfikować decyzję, której jej nie doręczono, w stopniu pozwalającym na sformułowanie żądania wznowienia postępowania. Chodzi o takie dane, jak nazwa organu oraz sposób rozstrzygnięcia sprawy. Jeśli chodzi o tę ostatnią informację, to nie jest tu konieczne, aby strona dokładnie poznała treść rozstrzygnięcia, wystarczy, jeżeli posiadła informację, czego dana decyzja dotyczy."

Wobec powyższego nie było konieczne, aby strona przeczytała decyzję, zapoznała się osobiście lub przez przedstawiciela ustawowego z jej treścią. Jak wyjaśnia organ - sporna decyzja stanowiła zasadniczy dowód w postępowaniu karnym o wycinkę drzew i z niej wynikało, że podejrzani (zarówno J. K., jak i J. K.) prowadzili wycinkę drzew z gruntów nie stanowiących ich własności.

Ugruntowane w tym zakresie orzecznictwo wyraźnie wskazuje, że wystarczająca jest jakakolwiek wiadomość o wydaniu decyzji i o treści zawartego w niej rozstrzygnięcia, która została powzięta przez stronę postępowania. W takich warunkach zasadne jest twierdzenie Ministra, że J. K. - jako podejrzany w sprawie karnej zapoznał się z aktami postępowania karnego, w tym z omawianą decyzją w dniu [...] stycznia 1999r., co znalazło potwierdzenie w protokole o zapoznaniu się z materiałami dochodzenia. Z wykazu znajdującego się przy akcie oskarżenia wynika, że na materiał dowodowy składała się m.in. sporna decyzja z 1981r., która jako karta nr 91-95 została zakwalifikowana jako materiał dowodowy przed protokołem zapoznania się podejrzanego z materiałem dowodowym, co miało miejsce w dniu [...] stycznia 1999r. i zostało odnotowane na karcie 102 akt karnych. Tym samym w dniu [...] stycznia 1999r., kiedy opiekun prawny strony zapoznawał się z materiałem postępowania karnego sporna decyzja znajdowała się w aktach i stanowiła zasadniczy dowód w sprawie, a okoliczności których miała dowodzić znane były wszystkim zainteresowanym od samego początku.

Nie zasługują na uwzględnienie zarzuty skargi, że opiekun prawny strony J. K. w tak krótkim czasie, w jakim zapoznawał się z materiałami dochodzenia nie był w stanie zapoznać się z decyzją. Dopiero po wniesieniu do sądu aktu oskarżenia w sekretariacie sądowym zapoznał się z ową decyzją. W ocenie Sądu w realiach tej sprawy twierdzenia powyższe nie korespondują z prawidłowo ustalonym przez organ stanem faktycznym. Jak już przytoczono wyżej orzecznictwo przy interpretacji sformułowania "strona dowiedziała się o decyzji" przyjmuje, iż wystarczające jest powzięcie wiadomości o decyzji, nie jest wymagane zapoznanie się z jej treścią. Istnienie zaś spornej decyzji znane było zarówno stronie, jak i jej przedstawicielowi już w toku postępowania karnego przygotowawczego, na etapie przedsądowym.

Na zakończenie wymaga wyraźnego stwierdzenia, iż stroną, która wnosi o wznowienie postępowania był J. K. Jednak ze względu na fakt, że J. K. był ubezwłasnowolniony całkowicie, nie mógł działać osobiście. W jego imieniu prawidłowo działał opiekun prawny.

Z tego względu przy badaniu kwestii zachowania terminu istotne jest - jak podnosi skarga - kiedy opiekun powziął wiadomość o decyzji. Mianowicie opiekun nabywa prawo do działania w imieniu podopiecznego z dniem ustanowienia go opiekunem prawnym oraz złożenia przyrzeczenia. Jeżeli opiekun wiedział wcześniej o wydaniu kwestionowanej decyzji bieg terminu do wniesienia podania o wznowienie zaczyna się z dniem złożenia przyrzeczenia. Muszą się bowiem skumulować dwie niezbędne przesłanki: możliwość do działania w imieniu ubezwłasnowolnionego i wiedza - już opiekuna - co do istnienia decyzji oraz jej treści dotyczącej osoby ubezwłasnowolnionej. Jeżeli opiekun poweźmie informację o istnieniu decyzji i zawartym w niej rozstrzygnięciu po ustanowieniu go opiekunem bieg terminu miesięcznego do złożenia wniosku o wznowienie rozpoczyna się od daty powzięcia tej wiedzy.

W niniejszej sprawie, jak niewadliwie ustalił Minister, J. K. dowiedział się o decyzji o przejęciu gospodarstwa rolnego na krótko zanim został ustanowiony opiekunem.

Postanowienie Sądu Rejonowego o wyznaczeniu go opiekunem nosi datę [...] lutego 1999r. i w tym samym dniu J. K. złożył przyrzeczenie przed tym sądem (k. 85 akt, tom II). Stosownie do art. 153 k.r.o. objęcie opieki następuje przez złożenie przyrzeczenia przed sądem opiekuńczym. Opiekun powinien objąć swoje obowiązki niezwłocznie. Do skuteczności postanowienia o wyznaczeniu opiekunem nie jest konieczne jego uprawomocnienie się. Stosownie bowiem do art. 578 § 1 kpc postanowienia sądu opiekuńczego są skuteczne i wykonalne z chwilą ich ogłoszenia, a gdy ogłoszenia nie było z chwilą ich wydania. Stąd też zasadnicze znaczenie ma nie tyle data postanowienia o wyznaczeniu opiekunem, jak błędnie przyjął organ, lecz data złożenia przyrzeczenia. Co prawda okoliczność ta nie została ustalona przez organ, nie mniej z akt administracyjnych wynika, że przyrzeczenie zostało złożone [...] lutego 1999r. Wobec tego od dnia [...] lutego 1999r. - jak ustalił organ w oparciu co prawda o inną przesłankę - opiekun prawny był władny działać w imieniu swojego podopiecznego.

Zatem najpóźniej w wnioskiem o wznowienie postępowania mógł wystąpić do dnia [...] marca 1999r. Tymczasem podanie o wznowienie zostało złożone w dniu [...] maja 1999r., a zatem z uchybieniem miesięcznego terminu, o którym mowa w art. art. 148 § 1 kpa.

Stąd zasadnie organ odmówił wznowienia postępowania w pierwszym etapie, trafnie uznając, że nie został zachowany termin przewidziany w art. 148 kpa.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na zasadzie art. 151 p.p.s.a., orzekł jak na wstępie