III SA/Wr 210/12

Uzasadnienie

Zaskarżoną decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w W., działając na podstawie art. 134 w związku z art. 127 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. z 2000 roku Dz. U. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) oraz art. 83 b ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. z 2009 roku Dz.U. Nr 205, poz. 1585 ze zm.)

po rozpatrzeniu wniosku T.K. złożonego w dniu [...] roku o ponowne rozpoznanie sprawy umorzenia należności z tytułu składek za miesiąc wrzesień 2011 roku postanowił stwierdzić uchybienie terminu do wniesienia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy.

W uzasadnieniu wskazał, że w dniu [...] roku do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. wpłynął wniosek T. K. /dalej strona, skarżąca/ o umorzenie zadłużenia z tytułu nie opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za miesiąc wrzesień 2011 roku.

Decyzją z dnia [...] roku znak [...] oraz [...], doręczoną w dniu [...] roku, nie wyrażono zgody na umorzenie.

W dniu [...] roku (data nadania [...] roku) do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłynął wniosek skarżącej o ponowne rozpatrzenie sprawy umorzenia należności z tytułu zaległych składek.

Dalej organ argumentował, że stosownie do art. 83 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych do wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji, określone w Kodeksie postępowania administracyjnego. W myśl art. 129 § 2 K.p.a. wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy wnosi się w terminie 14 dni od doręczenia stronie decyzji.

W sprawie skarżącej termin do wniesienia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy upływał w dniu [...] roku. Wniosek skarżącej nadany został w Urzędzie Pocztowym w S. dnia [...] roku, a więc po upływie terminu przewidzianego w art. 129 § 2 K.p.a. Dalej ZUS wywodził, że zgodnie z art. 134 K.p.a. organ odwoławczy stwierdza w drodze postanowienia uchybienie terminu do wniesienia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Natomiast na podstawie art. 83 b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego przewidują wydanie postanowienia kończącego postępowanie w sprawie, Zakład w tych przypadkach wydaje decyzję. Dlatego też orzeczono jak w sentencji decyzji.

Strona wniosła skargę na powyższe postanowienie do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we W.W uzasadnieniu skarżąca wskazała, że nie dotrzymała terminu do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy z przyczyn obiektywnych spowodowanych jej chorobą i pobytem na zwolnieniu lekarskim, prowadzeniem licznej korespondencji z ZUS. Zakwestionowała odmowę umorzenia zaległych składek argumentując ponownie wniosek trudną sytuacją materialną, rodzinną i zdrowotną. Skarżąca wniosła o uchylenie decyzji z dnia [...]r.

Odpowiadając na skargę Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w W. wniósł o jej odrzucenie, podnosząc argumenty zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Na rozprawie pełnomocnik skarżącej ustanowiony z urzędu wniósł o uchylenie decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Natomiast, w myśl art. 145 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tj. Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) [dalej: ustawa p.p.s.a.], sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie:1/ uchyla decyzję lub postanowienie w całości lub w części, jeżeli stwierdzi: a) naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, b) naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, c) inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy; 2/ stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części, jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 156 Kodeksu postępowania administracyjnego lub w innych przepisach;3/ stwierdza wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa, jeżeli zachodzą przyczyny określone w Kodeksie postępowania administracyjnego lub innych przepisach. Z wymienionych przepisów wynika, iż sąd bada legalność zaskarżonej decyzji pod kątem jej zgodności z prawem materialnym, określającym prawa i obowiązki stron oraz z prawem procesowym, regulującym postępowanie przed organami administracji publicznej. Jednocześnie zgodnie art. 134 § 1 ustawy p.p.s.a., sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skarga była zasadna i zasługiwała na uwzględnienie, albowiem zaskarżone postanowienie naruszało prawo w stopniu powodującym konieczność jego uchylenia.

Zgodnie z art. 127 oraz art. 129 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2011 r., Nr 106, poz. 622, dalej jako: "k.p.a.") odwołanie od decyzji wydanej w pierwszej instancji wnosi się w terminie czternastu dni od dnia doręczenia decyzji stronie, a gdy decyzja została ogłoszona ustnie - od dnia jej ogłoszenia stronie.

Zgodnie z art. 58 k.p.a. w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin. W myśl art. 59 k.p.a. o przywróceniu terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia postanawia ostatecznie organ właściwy do rozpatrzenia odwołania lub zażalenia.

Natomiast według art. 134 k.p.a. organ odwoławczy stwierdza w drodze postanowienia niedopuszczalność odwołania oraz uchybienie terminu do wniesienia odwołania. Postanowienie w tej sprawie jest ostateczne.

Przyjmować należy, że postanowienie o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania organ odwoławczy może wydać dopiero po ostatecznym rozpatrzeniu prośby strony o przywrócenie terminu. Postanowienie o przywróceniu terminu wyłącza bowiem dopuszczalność wydania postanowienia o uchybieniu terminu, a zatem przed rozpatrzeniem prośby strony wydanie takiego postanowienia stwierdzające uchybienie terminu jest niezgodne z prawem.

Wniesienie odwołania po terminie może spowodować dwojakiego rodzaju skutki procesowe. Jeżeli wnoszący odwołanie nie zwrócił się równocześnie o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania (art. 58 § 2 k.p.a.), organ odwoławczy jest wówczas obowiązany wydać postanowienie o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania. Jeżeli zaś w aktach organu drugiej instancji znajduje się odwołanie wniesione po terminie (nadesłane wraz z aktami sprawy przez organ pierwszej instancji) oraz odwołanie dołączone do wniosku o przywrócenie terminu (art. 58 § 2 k.p.a.), wówczas organ drugiej instancji musi najpierw wydać postanowienie w sprawie przywrócenia terminu (przy czym na postanowienie odmawiające przywrócenia terminu służy zażalenie - art. 59 § 1 k.p.a.) i dopiero gdy zapadnie ostateczne postanowienie o odmowie przywrócenia terminu, organ może postanowić o uznaniu odwołania za wniesione z naruszeniem obowiązującego terminu (A. Wróbel. Komentarz do art. 134 k.p.a., Wydawnictwo Lex,"2012 r., teza 11, B. Adamiak, J. Borkowski, Komentarz do art. 134 k.p.a. Wyd. C.H. Beck. Legalis, pkt III teza 2, G. Łaszczyca, A. Matan, Komentarz do art. 134 k.p.a., wyd. Lex, 2010 r., teza 9).Prezentowane wyżej stanowisko doktryny znajduje akceptację w orzecznictwie sądowo - administracyjnym. Jak bowiem wskazano w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 marca 2010 r., sygn. akt: II GSK 473/09, w sytuacji, gdy strona złoży wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania jednocześnie z odwołaniem lub wprawdzie później, lecz jeszcze przed wydaniem przez organ odwoławczy postanowienia, o którym mowa w art. 134 k.p.a., organ ten jest zobligowany w pierwszej kolejności rozpoznać wniosek o przywrócenie terminu i wydać w tej sprawie stosowne postanowienie. Dopiero ostateczne orzeczenie organu odwoławczego o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania umożliwi wydanie postanowienia o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania. Postanowienie o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania ma charakter ostateczny, gdyż nie przysługuje od niego zażalenie. Tym samym zamyka postępowanie administracyjne w sprawie i powoduje ostateczność decyzji administracyjnej wydanej przez organ l instancji. Analogiczne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z dnia 2 sierpnia 2011 r., sygn. akt: l OSK 884/11, z dnia 29 września 2010 r., sygn. akt: l OSK 478/10, z dnia 17 grudnia 2008 r., sygn. akt: l OSK 129/08, z dnia 14 stycznia 1999 r., sygn. akt: SA/Sz 306/98.

Przedmiotem sądowo - administracyjnej kontroli w rozpoznawanej sprawie jest legalność decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, stwierdzającej uchybienie terminu do wniesienia wniosku o ponowne rozpoznanie umorzenia należności z tytułu składek za miesiąc wrzesień 2011 roku.

Podstawę zaskarżonego postanowienia stanowiły art. 127 § 3 k.p.a. w związku z art. 129 § 1 i 2 k.p.a., zgodnie z którymi, wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy wnosi się w terminie czternastu dni od dnia doręczenia stronie decyzji. W przypadku uchybienia terminu do złożenia takiego wniosku, zgodnie z art. 134 k.p.a. w związku z art. 127 § 3 k.p.a. i art. 83 b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych organ ZUS stwierdza uchybienie terminu w drodze decyzji.

Skarżąca niewątpliwie uchybiła terminowi do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, czego w skardze nie kwestionowała.

Skarżąca powołała się natomiast na okoliczności związane z przyczyną uchybienia terminu. Z akt administracyjnych wynika jednoznacznie, że skarżąca wraz z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy zawarła wniosek o przywrócenie uchybionego terminu do złożenia tego wniosku /k.130 akt/, uzasadniając uchybienie terminu, jak wynika z treści wniosku – pisma z [...] r., stanem zdrowia i pobytem na zwolnieniu lekarskim. Przywrócenie terminu jest instytucją procesową mającą na celu ochronę strony przed negatywnymi skutkami uchybienia terminu dla podjęcia czynności procesowej.

Z lektury akt wynika, że organ odwoławczy przed wydaniem zaskarżonej decyzji nie rozpoznał wniosku o przywrócenie terminu. Wynika to również z treści uzasadnienia decyzji w przedmiocie stwierdzenia uchybienia terminu do wniesienia wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy.

W świetle powołanych na wstępie przepisów prawa, a nadto przytoczonych poglądów orzecznictwa sądowo - administracyjnego i doktryny uznać należało, że przyjęty przez organ sposób procedowania, polegający na wydaniu decyzji o stwierdzeniu uchybienia terminu do wniesienia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy bez uprzedniego rozpoznania wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy o umorzenie nieopłaconych składek naruszał prawo. W zaistniałej sytuacji procesowej należało do organu - Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w pierwszej kolejności załatwienie wniosku o przywrócenie terminu. Rodzaj i charakter dalszych czynności winien zaś być uzależniony od treści rozstrzygnięcia w przedmiocie ostatnio wskazanego wniosku. Od rozstrzygnięcia tego zależy bowiem czy czynność została dokonana w terminie, który to termin zostanie ewentualnie stronie przywrócony, czy też po jego upływie - w przypadku nieuwzględnienia wniosku o przywrócenie terminu

W postępowaniu prowadzonym po uchyleniu zaskarżonego postanowienia, organ winien rozpoznać wniosek strony o przywrócenie terminu do wniesienia wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy o umorzenie zaległych składek.

Jak wynika z powyższych rozważań, przyczyną uchylenia zaskarżonej decyzji było naruszenie przez organ ZUS przepisu art.58 i art. 134 k.p.a. Naruszenie przepisów, polegające na przyjęciu błędnej i niezgodnej z powołanymi przepisami prawa kolejności podejmowanych przez organ czynności procesowych przedwczesnym czyniło ocenę zasadności innych, podniesionych w skardze zarzutów.

Mając na uwadze powyższe i uznając, że stwierdzone uchybienie mogło mieć wpływ na wynik sprawy, Sąd uchylił zaskarżoną decyzję, działając na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2002 r., Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). O wysokości kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, przyznanych ustanowionemu z urzędu radcy prawnemu, Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 250 w/w ustawy oraz przepisów § 2 ust. 3 i § 18 ust. 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 13489ze zm.).Orzeczenie w punkcie II wyroku oparto o przepis art.152 p.p.s.a.