I SA/Lu 359/13

Uzasadnienie

Zaskarżonym postanowieniem z dnia [...] Dyrektor Izby Skarbowej po rozpatrzeniu zażalenia M.G. na postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego z dnia [...] nr [...] w sprawie odmowy umorzenia kosztów egzekucyjnych powstałych w toku egzekucji prowadzonej na podstawie wystawionego przez Ministra Finansów w dniu [...] tytułu wykonawczego nr [...] - utrzymał w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji.

W jego uzasadnieniu podano, że Naczelnik Urzędu Skarbowego prowadził wobec skarżącego postępowanie egzekucyjne na podstawie tytułu wykonawczego nr [...] którym objęto należność, wynikającą z wniosku przekazanego przez norweską administrację podatkową z tytułu podatku dochodowego za 2006 r. w wysokości 26.450,50 zł wraz z odsetkami za zwłokę i powstałymi w toku postępowania kosztami egzekucyjnymi.

W celu wyegzekwowania przedmiotowych należności, organ egzekucyjny podjął stosowne czynności.

Odpis przedmiotowego tytułu wykonawczego oraz wystawiony przez Skatteoppkrever Utland dokument ("Hjemmel for tvangsinndrivelse") będący norweskim tytułem wykonawczym wraz z tłumaczeniem na język polski, skarżący otrzymał w dniu 30 marca 2011 r. W tym samym dniu (30 marca 2011 r.) organ egzekucyjny dokonał zajęcia należącego do skarżącego pojazdu marki Peugeot [...], rok prod. 2000, nr rej. [...], sporządzając na tę okoliczność stosowny protokół zajęcia. Zawiadomieniami odpowiednio z dnia: 23 maja 2011 r. oraz 6 lipca 2012 r. dokonano zajęcia nadpłaty w podatku dochodowym za lata 2010 - 2011.

W toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego sporządzono w dniu 30 marca oraz 7 lipca 2011 r. protokoły o stanie majątkowym zobowiązanego, z których wynika, że: źródłem jego utrzymania jest renta, zamieszkuje w domu stanowiącym współwłasność z matką, położonym na działce o powierzchni 1,30 ha., jest współwłaścicielem działki leśnej o powierzchni 1,85 ha., posiada samochód osobowy marki Peugeot [...], rok prod. 2000, nr rej. [...].

W dniu 13 kwietnia 2011 r. do organu egzekucyjnego wpłynął wniosek skarżącego, skierowany do Ministra Finansów, w którym wniósł on o wstrzymanie postępowania egzekucyjnego do czasu wyjaśnienia sprawy przez norweskie organy podatkowe. Organ egzekucyjny postanowieniem z dnia [...] nr [...] wstrzymał przedmiotowe postępowanie egzekucyjne od dnia 18 stycznia 2012 r. do dnia rozstrzygnięcia wniesionych przez skarżącego zarzutów.

W dniu 12 marca 2012 r., Minister Finansów pismem z dnia [...] poinformował Naczelnika Urzędu Skarbowego o zakończeniu postępowania przez administrację norweską, wyjaśniając jednocześnie, iż stanowi to podstawę do zaprzestania prowadzenia egzekucji w niniejszej sprawie. Następnie pismem z dnia 3 lipca 2012 r. Minister Finansów poinformował, iż administracja norweska potwierdziła, że należności wynikające z wniosku nr [...] ([...]) z dnia 4 października 2010 r. były wymagalne w momencie jego skierowania do Polski, a podstawą wystawienia wniosku był wymiar podatku nr [...] z dnia 12 października 2007r. Jednocześnie wyjaśnił, iż na podstawie informacji zobowiązanego, wymiar podatku został wycofany i zastąpiony wymiarem nr [...] z dnia 21 listopada 2011 r., którego wysokość została zredukowana do "0" NOK, co w konsekwencji doprowadziło do wycofania wniosku o dochodzenie należności przez stronę norweską. W następstwie powyższego tytuł wykonawczy nr [...] został zaktualizowany.

Wnioskiem z dnia 13 sierpnia 2012 r., skarżący zwrócił się o wstrzymanie postępowania egzekucyjnego dotyczącego kosztów egzekucyjnych do czasu rozstrzygnięcia przez Ministerstwo Finansów wniosku o anulowanie przedmiotowego tytułu wykonawczego.

Dyrektor Izby Skarbowej jako organ właściwy do rozpatrzenia ww. wniosku, postanowieniem z dnia [...] nr [...] odmówił wstrzymania postępowania egzekucyjnego. Jednocześnie ze zwrotem Naczelnikowi Urzędu Skarbowego akt dotyczących wniosku o wstrzymanie postępowania egzekucyjnego przesłano do organu egzekucyjnego (celem rozpatrzenia zgodnie z właściwością) złożony w toku tego postępowania pismem z dnia 3 września 2012 r. wniosek o umorzenie przedmiotowego postępowania egzekucyjnego oraz wniosek o umorzenie w całości kosztów egzekucyjnych.

Po przeprowadzeniu stosownego postępowania, organ egzekucyjny postanowieniami z dnia [...] nr [...] i [...] odmówił odpowiednio: umorzenia kosztów egzekucyjnych oraz umorzenia postępowania egzekucyjnego.

W zażaleniu wniesionym na postanowienie w sprawie odmowy umorzenia kosztów egzekucyjnych, skarżący zarzucił naruszenie przepisów art. 59 § 1, § 2 i § 3 oraz art. 64e § 1, § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2012 r., Nr 1015 ze zm., zwanej dalej: "u.p.e.a."), a także art. 21 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej. Argumentował, że organ egzekucyjny na podstawie informacji Ministerstwa Finansów o braku należności podatkowej i anulowaniu tytułu wykonawczego przez norweską administrację podatkową z powodu nieistnienia zobowiązania podatkowego powinien umorzyć postępowanie egzekucyjne na podstawie art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a. W jego ocenie, w zaistniałym przypadku zachodzi przesłanka "ważnego interesu publicznego" wymieniona w art. 64e § 1 i § 2 u.p.e.a uzasadniająca umorzenie kosztów egzekucyjnych.

Skarżący podkreślił, iż w momencie wszczęcia niniejszego postępowania było ono bezprzedmiotowe z uwagi na faktyczny brak dłużnika. Skoro nie było zobowiązania, a tym samym zaległości podatkowej, to nie był on również zobowiązanym. W takiej sytuacji, organ egzekucyjny nie miał prawa ściągać od niego kosztów egzekucyjnych. Skoro nie było zobowiązanego, to w opinii skarżącego, niezależnie od okoliczności, w jakich doszło do wszczęcia egzekucji, koszty obciążają wierzyciela, czyli Skarb Państwa.

Dyrektor Izby Skarbowej w rozpoznaniu zażalenia na wstępie podkreślił, że zgodnie z art. 64 § 1 u.p.e.a, w egzekucji należności pieniężnych, organ egzekucyjny pobiera za dokonane czynności egzekucyjne opłaty. Opłaty, o których mowa w ww. przepisie, wraz z wydatkami poniesionymi przez organ egzekucyjny stanowią koszty egzekucyjne i co do zasady obciążają one zobowiązanego (art. 64c § 1 u.p.e.a).

Argumentował, że koszty egzekucyjne mają charakter długu odrębnego od dochodzonych w trybie przymusu należności; powstają one w związku z podjęciem czynności egzekucyjnych. Nalicza je organ egzekucyjny w wysokości określonej przepisami i pobiera je w trybie egzekucji administracyjnej. Obowiązek ich uiszczenia istnieje nie tylko wówczas, gdy należność została wyegzekwowana, ale również wtedy, gdy wprawdzie zostały podjęte czynności egzekucyjne, ale nie doprowadziły one bezpośrednio do ściągnięcia należności. Wysokość opłat nie jest uzależniona od rzeczywistych kosztów poniesionych przez organ egzekucyjny w związku z dokonaniem określonej czynności. Jest to zryczałtowane wynagrodzenie organu egzekucyjnego za dokonanie określonych czynności; ich wysokość jest naliczana kwotowo lub stosunkowo.

Wyjątek od zasady naliczania i ponoszenia kosztów egzekucyjnych przez zobowiązanego stanowi art. 64e § 1 u.p.e.a, zgodnie z którym, organ egzekucyjny może umorzyć w całości lub w części przypadające na jego rzecz koszty egzekucyjne. Przepis § 2 tego artykułu stanowi, że koszty egzekucyjne mogą być umorzone, jeżeli:

1) stwierdzono nieściągalność od zobowiązanego dochodzonego obowiązku lub gdy zobowiązany wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów egzekucyjnych bez znacznego uszczerbku dla swojej sytuacji finansowej,

2) za umorzeniem przemawia ważny interes publiczny,

3) ściągnięcie tylko kosztów egzekucyjnych spowodowałoby niewspółmierne wydatki egzekucyjne.

Podkreślając, że orzeczenie w przedmiocie umorzenia kosztów egzekucyjnych oparte jest na zasadzie uznania administracyjnego, organ odwoławczy stwierdził, że jedną z przesłanek jest wykazanie przez zobowiązanego, że nie jest ich w stanie ponieść bez znacznego uszczerbku dla swojej sytuacji finansowej, przy czym chodzi tylko o taki uszczerbek, którego skutki znacznie przewyższają normalne okoliczności związane z uszczupleniem majątku.

Podał dalej, że pismem z dnia 31 października 2012 r. organ egzekucyjny wezwał skarżącego do przedłożenia dokumentów potwierdzających jego sytuację życiowo-materialną, ale ten na wezwanie nie odpowiedział. Tym samym przesłanka, o której mowa w art. 64e § 2 pkt 1 u.p.e.a., tj. przesłanka umorzenia kosztów w sytuacji gdy zobowiązany wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów egzekucyjnych bez znacznego uszczerbku dla swojej sytuacji finansowej w przedmiotowej sprawie nie wystąpiła.

Nawiązując do drugiej przesłanki wymienionej w art. 64e § 2 pkt 1 u.p.e.a, tj. nieściągalności dochodzonego obowiązku, organ odwoławczy podkreślił, iż o nieściągalności możemy mówić wówczas, gdy przy zastosowaniu wszelkich środków egzekucyjnych uzyskanie dochodzonej kwoty, choćby ze względu na brak jakiegokolwiek majątku, nie jest możliwe.

Skoro organ egzekucyjny w dniu 30 marca 2011 r. dokonał zajęcia należącego do skarżącego pojazdu marki Peugeot [...], rok prod. 2000, nr rej. [...] a zawiadomieniami z dnia 23 maja 2011 r. i z dnia 6 lipca 2012 r. dokonał zajęcia nadpłaty w podatku dochodowym za lata 2010 - 2011 oraz ustalił, iż osiąga on dochód z tytułu renty – to w jego ocenie – istnieje możliwość zaspokojenia kosztów egzekucyjnych chociażby ze sprzedaży zajętej ruchomości. Wobec powyższego również i przesłanka stwierdzenia nieściągalności od zobowiązanego dochodzonego obowiązku, jak również przesłanka niewspółmierności wydatków egzekucyjnych poniesionych przez organ egzekucyjny w celu ściągnięcia tylko kosztów egzekucyjnych (o której mowa w art. 64e § 2 pkt 3 u.p.e.a), w przedmiotowej sprawie także nie wystąpiły.

Rozważając z kolei przesłankę ważnego interesu publicznego z art. 64e § 2 pkt 2 u.p.e.a, organ odwoławczy wskazał, że pojęcie to ma charakter niedookreślony. Rozumie się przez nie dyrektywę postępowania nakazującą mieć na uwadze respektowanie wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie obywateli do organów władzy publicznej. Interes publiczny nie może być zatem utożsamiany z subiektywnym przekonaniem wnioskodawcy o zasadności umorzenia kosztów egzekucyjnych. Przy jego ocenie należy też uwzględnić zasadność obciążenia państwa, a w rezultacie całego społeczeństwa kosztami udzielonej w ten sposób pomocy, na tle sytuacji finansowej państwa. "Interes publiczny", o jakim mowa w u.p.e.a musi być tego rodzaju, aby można było określić go przymiotem "ważny". Użycie tego słowa podkreśla bowiem wyjątkowość zastosowania instytucji umorzenia kosztów z uwagi na tenże interes. Uwzględnia ono fakt, że przedmiotem ulgi udzielonej w oparciu o art. 64e u.p.e.a są koszty egzekucyjne, a zatem należność związana ze stosowaniem środków przymusu służących do wykonania obowiązku.

Dalej Dyrektor Izby Skarbowej wyraził pogląd, że odmawiając udzielenia wnioskowanej ulgi uwzględniono zarówno charakter, jak i cel, jakiemu służą środki z tytułu kosztów egzekucyjnych. W jego ocenie, zastosowanie przedmiotowej ulgi z punktu widzenia interesu publicznego spowodowałoby nieuzasadnione uprzywilejowanie skarżącego. W sytuacji, gdy inni wierzyciele regulują koszty egzekucyjne, takie działanie prowadziłoby do obciążenia budżetu państwa, a w rezultacie całego społeczeństwa kosztami w ten sposób udzielonej pomocy, co na tle sytuacji ekonomicznej państwa byłoby gospodarczo nieuzasadnione. Z akt sprawy – jego zdaniem - wynika, że organ egzekucyjny prawidłowo przeprowadził postępowanie w kierunku ustalenia stanu faktycznego sprawy. Wynik powyższej oceny, mimo że niezgodny z oczekiwaniami skarżącego nie może uzasadniać uchylenia zaskarżonego postanowienia.

Organ odwoławczy podkreślił, że należności podatkowe będące podstawą wystawienia przedmiotowego tytułu wykonawczego powstały w wyniku niepoinformowania przez skarżącego norweskich organów podatkowych o zaprzestaniu prowadzenia działalności w 2005 r. i niezłożeniu w terminie zeznań podatkowych. Należności wynikające z wniosku administracji norweskiej nr [...] z dnia 4 października 2010 r. były więc wymagalne w momencie skierowania tytułu wykonawczego do Polski, a podstawą wystawienia wniosku był wymiar podatku nr[...] z dnia 12 października 2007 r. Dopiero na skutek przesłanych przez skarżącego informacji wyjaśniających, wymiar podatku został wycofany i zastąpiony wymiarem nr [...] z dnia 21 listopada 2011 r., którego wysokość została zredukowana do "0" NOK, co w konsekwencji doprowadziło do wycofania przedmiotowego wniosku o dochodzenie należności przez stronę norweską.

Podkreślając, że powstanie przedmiotu niniejszej sprawy było skutkiem niedopełnienia przez skarżącego obowiązków nałożonych norweskimi przepisami podatkowymi, do czego w piśmie z dnia 6 kwietnia 2011 r. M.G. się przyznał, Dyrektor Izby Skarbowej zauważył, że w tej sytuacji musiał się on liczyć z możliwością podjęcia odpowiednich działań ze strony organów podatkowych.

Wyrażając pogląd, że zarówno wszczęcie jak i prowadzenie przedmiotowego postępowania egzekucyjnego nastąpiło zgodnie z prawem, z czym nieodłącznie wiąże się naliczenie kosztów egzekucyjnych, zwrócił uwagę, iż zasadą jest, że powstałe na terytorium Polski koszty egzekucyjne obciążają zobowiązanego, a ich ściągnięcie następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Jednocześnie brak jest w niniejszej sprawie – w jego ocenie – przesłanek do dochodzenia tych kosztów od obcego państwa na podstawie art. 64c § 3a u.p.e.a Prawidłowo wszczęte postępowanie egzekucyjne, na podstawie wymagalnych należności, wyklucza bowiem możliwość pokrycia kosztów egzekucyjnych przez państwo wnioskujące. W chwili wystawienia tytułu wykonawczego należności były wymagalne, a ich dochodzenie na drodze postępowania egzekucyjnego prawidłowe. W sytuacji, gdy instytucja umorzenia kosztów stanowi wyjątek od zasady ich naliczania i ponoszenia, a przesłanki zawarte w art. 64e u.p.e.a nie mogą być interpretowane w sposób rozszerzający, stanowisko organu I instancji zostało uznane za prawidłowe.

Niezależnie od powyższego, organ II instancji wyjaśnił, iż w odniesieniu do podnoszonej w zażaleniu kwestii naruszenia przez organ egzekucyjny art. 59 § 1, § 2 i § 3 u.p.e.a, Dyrektor Izby Skarbowej w L. wypowiedział się w postanowieniu dotyczącym, zażalenia na postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego z dnia [...] nr [...] o odmowie umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Od tego postanowienia M.G. wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie.

Zarzucając naruszenie:

1. art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a poprzez jego niezastosowanie, tj. nieumorzenie kosztów egzekucyjnych powstałych w toku egzekucji prowadzonej na podstawie wystawionego przez Ministra Finansów w dniu [...] tytułu wykonawczego [...], w sytuacji kiedy strona norweska cofnęła wniosek o egzekucję na skutek nie istnienia zobowiązania podatkowego skarżącego,

2. art. 66 lit. zg u.p.e.a. przez jego niezastosowanie, tj. nie zwrócenie przez organ egzekucyjny wyegzekwowanych środków pieniężnych, w sytuacji gdy w wyniku postępowania prowadzonego przez obce państwo po złożeniu i uwzględnieniu zarzutów strona norweska uznała je za zasadne,

3. art. 64 u.p.e.a przez ustalenie kosztów egzekucji na kwotę 2408, 90 zł, w sytuacji, gdy państwo obce uznało zarzuty skarżącego za zasadne i dokonało aktualizacji tytułu wykonawczego [...], którego wysokość zobowiązania została zredukowana do kwoty "0" NOK, skarżący domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia oraz poprzedzającego go postanowienia organu I instancji, a także zasądzenia kosztów postępowania.

Po przedstawieniu stanu faktycznego sprawy, zarzucił, że ani organ I instancji, ani organ odwoławczy nie wskazał podstawy prawnej dochodzenia przez wierzyciela kosztów postępowania egzekucyjnego, w sytuacji kiedy strona norweska wycofała wniosek o dochodzenie należności na skutek wniesienia przez niego zarzutów.

Skarżący wywodził, że organ I Instancji po wycofaniu wniosku o dochodzenie od niego należności przez stronę norweską na podstawie art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a. powinien umorzyć prowadzone postępowanie egzekucyjne i koszty postępowania egzekucyjnego, gdyż dochodzona należność główna nie istniała, a na podstawie art. 66 lit. zg u.p.e.a. powinien zwrócić wyegzekwowane w toku postępowania koszty egzekucji w kwocie 1. 323 zł wraz z odsetkami od dnia zajęcia przedmiotowej kwoty.

W jego ocenie, żaden przepis u.p.e.a. nie daje podstaw do obciążenia zobowiązanego kosztami postępowania egzekucyjnego, w sytuacji uwzględnienia przez organ podniesionych zarzutów co do tytułu wykonawczego i cofnięcia wniosku o egzekucję w świetle nieistnienia zobowiązania podatkowego.

Skarżący zarzucił, że organ egzekucyjny ustalił koszty egzekucyjne w oparciu o pierwotnie nieistniejące a dochodzone przez stronę norweską zobowiązanie podatkowe tj. kwotę 26.450, 50 zł, które po uwzględnieniu jego zarzutów wyniosło "0" NOK. W związku z tym, ustalając wysokość kosztów postępowania egzekucyjnego na kwotę 2.409 zł, organ egzekucyjny wadliwie obciążył nimi skarżącego, nie wskazując przy tym, na jakiej podstawie wyliczył niniejszą kwotę.

W odpowiedzi na skargę, Dyrektor Izby Skarbowej wnosząc o jej oddalenie podtrzymał swoją dotychczasową argumentację.

Wojewódzki Sad Administracyjny w Lublinie zważył, co następuje:

Skarga nie ma usprawiedliwionych podstaw prawnych, albowiem zaskarżone postanowienie, niezależnie od argumentów skargi prawa nie narusza.

Na wstępie, dla rozwiania jakichkolwiek wątpliwości należy zaznaczyć, że przedmiotem kontroli Sądu w sprawie niniejszej jest postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...] utrzymujące w mocy postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego z dnia [...]., nr [...] w sprawie odmowy umorzenia kosztów egzekucyjnych powstałych w toku egzekucji prowadzonej na podstawie wystawionego przez Ministra Finansów w dniu [...] tytułu wykonawczego nr [...]

Nie mógł zatem zostać w postępowaniu dotyczącym umorzenia kosztów egzekucyjnych naruszony przepis art. 59 § 1 pkt 2 u.e.p.a., zgodnie z którym postępowanie egzekucyjne umarza się, jeżeli obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu albo jeżeli obowiązek nie istniał. Skarżący nie zaprzeczył, że kwestia ta, jak wskazał organ odwoławczy in fine w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia była przedmiotem odrębnego rozstrzygnięcia, a mianowicie w ramach zażalenia wniesionego przez skarżącego na postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego z dnia [...] nr [...] o odmowie umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Przed przystąpieniem do meritum sprawy podkreślenia wymaga nadto, że stosownie do przepisu art. 64c § 1. u.p.e.a., opłaty, o których mowa w art. 64 § 1 i 6 oraz w art. 64a, wraz z wydatkami poniesionymi przez organ egzekucyjny stanowią koszty egzekucyjne. Koszty egzekucyjne, z zastrzeżeniem § 2-4, obciążają zobowiązanego. Z wyrażonej w tym przepisie zasady wynika, iż koszty egzekucyjne, tj. opłaty za dokonane czynności egzekucyjne w wysokości ustalonej w art. 64 § 1 i art. 64a § 1 u.p.e.a. oraz wydatki faktycznie poniesione przez organ egzekucyjny w związku z prowadzeniem egzekucji, obciążają zobowiązanego (art. 64c § 1 u.p.e.a.). Jest to konsekwencją tego, że konieczność zastosowania egzekucji związana jest z uchylaniem się zobowiązanego od wykonania ciążących na nim obowiązków. Postępowanie egzekucyjne oraz funkcjonowanie organu egzekucyjnego jest następstwem braku oczekiwanych zachowań zobowiązanych. Jest zatem oczywiste, że co do zasady ponoszą oni skutki działania tych organów w postaci obciążenia kosztami egzekucyjnymi. Egzekucja kosztów egzekucyjnych następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przy egzekucji kosztów egzekucyjnych nie pobiera się opłat za czynności egzekucyjne (art. 64 c § 5 u.p.e.a.). Koszty egzekucyjne powstałe w egzekucji należności pieniężnej są dochodzone na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego na tę należność, chyba że przepisy niniejszej ustawy stanowią inaczej (art. 64 c § 6 u.p.e.a.). Organ egzekucyjny wydaje postanowienie w sprawie kosztów egzekucyjnych na żądanie zobowiązanego albo z urzędu, jeżeli koszty te obciążają wierzyciela (art. 64 c § 7 u.p.e.a.).

Stan faktyczny sprawy pozostaje poza sporem.

Naczelnik Urzędu Skarbowego prowadził wobec skarżącego postępowanie egzekucyjne na podstawie tytułu wykonawczego nr [...], którym objęto należność, wynikającą z wniosku przekazanego przez norweską administrację podatkową z tytułu podatku dochodowego za 2006 r. w wysokości 26.450,50 zł wraz z odsetkami za zwłokę i powstałymi w toku postępowania kosztami egzekucyjnymi.

W celu wyegzekwowania przedmiotowych należności, organ egzekucyjny podjął stosowne czynności.

Odpis ww. tytułu wykonawczego, jak również i wystawiony przez Skatteoppkrever Utland dokument ("Hjemmel for tvangsinndrivelse") norweski tytuł wykonawczy wraz z tłumaczeniem na język polski skarżący otrzymał w dniu 30 marca 2011 r. W tym samym dniu (30 marca 2011 r.) organ egzekucyjny dokonał zajęcia należącego do skarżącego pojazdu marki Peugeot [...], rok prod. 2000, nr rej. [...], sporządzając na tę okoliczność stosowny protokół zajęcia.

Z kolei zawiadomieniami z dnia: 23 maja 2011 r. oraz 6 lipca 2012 r. dokonano zajęcia nadpłaty w podatku dochodowym za lata 2010 - 2011. Ponadto w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego sporządzono w dniu: 30 marca 2011 r. oraz 7 lipca 2011 r. protokoły o stanie majątkowym zobowiązanego, z których wynika, że:

-źródłem utrzymania skarżącego jest renta,

-zamieszkuje on w domu stanowiącym współwłasność z matką położonym na działce o powierzchni 1,30 ha,

-jest współwłaścicielem działki leśnej o powierzchni 1,85 ha,

- posiada samochód osobowy marki Peugeot [...], rok prod. 2000, nr rej. [...]

W myśl art. 64e. § 1 u.p.e.a., organ egzekucyjny może umorzyć w całości lub w części przypadające na jego rzecz koszty egzekucyjne. Stosownie do § 2, koszty egzekucyjne mogą być umorzone, jeżeli:

1) stwierdzono nieściągalność od zobowiązanego dochodzonego obowiązku lub gdy zobowiązany wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów egzekucyjnych bez znacznego uszczerbku dla swojej sytuacji finansowej;

2) za umorzeniem przemawia ważny interes publiczny;

3) ściągnięcie tylko kosztów egzekucyjnych spowodowałoby niewspółmierne wydatki egzekucyjne.

W świetle ukształtowanej w doktrynie i zaakceptowanej w orzecznictwie sądów, administracyjnych koncepcji interpretacyjnej przepisów zbudowanych na zasadzie uznania administracyjnego, a takim jest powołany wyżej przepis, nawet stwierdzenie, że w sprawie występują okoliczności świadczące o spełnieniu określonych przesłanek, może, lecz nie musi prowadzić do rozstrzygnięcia pozytywnego dla wnioskodawcy. Prawem do umorzenia kosztów egzekucyjnych dysponuje w tym przypadku organ egzekucyjny, który może, ale nie musi, wydać rozstrzygnięcie pozytywne dla zobowiązanego. Należy jednak podkreślić, że uznanie administracyjne nie wyraża się w swobodzie oceny w danym stanie faktycznym sprawy, okoliczności odpowiadających przesłankom umorzenia, ale w możliwości negatywnego dla zobowiązanego orzeczenia, nawet przy ustaleniu istnienia przesłanek umorzenia. Z tego też względu, sama odmowa umorzenia kosztów egzekucyjnych nie narusza prawa zarówno wtedy, gdy wystąpiły przesłanki ich umorzenia, jak i wtedy, gdy nie miały one miejsca.

Jakkolwiek ustawodawca pozostawił organom swobodę w podejmowaniu rozstrzygnięcia, to nie może budzić wątpliwości, iż jest ono uwarunkowane dokonaniem szczegółowej analizy prowadzonej sprawy pod kątem wskazanych w przepisie dyrektyw wyboru oraz prowadzenia postępowania zgodnie z przepisami procedury, w rozpoznawanej sprawie przepisami k.p.a.

Sądowa kontrola legalności decyzji wydanych w ramach uznania administracyjnego jest ograniczona w tym znaczeniu, że Sąd nie może nakazać organowi podjęcia określonego rozstrzygnięcia. Jest to bowiem wyłączna kompetencja organu administracji. Kontrola ta obejmuje jedynie zbadanie, czy wydanie postanowienia poprzedzone zostało prawidłowo przeprowadzonym postępowaniem, tzn. czy organ w sposób wyczerpujący zebrał materiał dowodowy i rozważył wszystkie okoliczności mogące mieć wpływ na wybór rozstrzygnięcia o udzieleniu lub odmowie udzielenia wnioskowanej ulgi. Sąd nie ocenia natomiast wydanej decyzji z punktu widzenia jej słuszności, czy sprawiedliwości.

W sytuacji, gdy każda z wymienionych w przepisie art. 64e § 2 u.p.e.a. przesłanek umorzenia kosztów egzekucyjnych może zaistnieć samodzielnie, rzeczą organu odwoławczego było również rozważenie każdej z nich, co w sprawie niniejszej nastąpiło.

Dyrektor Izby Skarbowej zasadnie zwrócił uwagę, że w sytuacji, gdy skarżący wezwany przez organ egzekucyjny pismem z dnia 31 października 2012 r. do przedłożenia dokumentów potwierdzających jego sytuację życiowo-materialną, tego nie uczynił, przesłanka, o której mowa w art. 64e § 2 pkt 1 u.p.e.a., tj. przesłanka umorzenia kosztów w sytuacji, gdy zobowiązany wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów egzekucyjnych bez znacznego uszczerbku dla swojej sytuacji finansowej w przedmiotowej sprawie nie została wykazana.

Nawiązując do przesłanki wymienionej w art. 64e § 2 pkt 1 u.p.e.a, tj. nieściągalności dochodzonego obowiązku, organ odwoławczy słusznie podkreślił, iż o nieściągalności możemy mówić wówczas, gdy przy zastosowaniu wszelkich środków egzekucyjnych uzyskanie dochodzonej kwoty, choćby ze względu na brak jakiegokolwiek majątku, nie jest możliwe. Skoro organ egzekucyjny w dniu 30 marca 2011 r. dokonał zajęcia należącego do skarżącego pojazdu marki Peugeot [...], a ww. zawiadomieniami z dnia: 23 maja 2011 r. i 6 lipca 2012 r. dokonał zajęcia nadpłaty w podatku dochodowym za lata 2010 - 2011 oraz ustalił, iż skarżący osiąga dochód z tytułu renty, istnieje możliwość zaspokojenia kosztów egzekucyjnych chociażby ze sprzedaży zajętej ruchomości. W konsekwencji, jest oczywiste, że o przesłance tej mówić nie ma podstaw.

Rozważając z kolei przesłankę ważnego interesu publicznego z art. 64e § 2 pkt 2 u.p.e.a, organ odwoławczy prawidłowo wskazał, że pojęcie to ma charakter niedookreślony.

Zdaniem Sądu powinno ono być oceniane z uwzględnieniem wartości wspólnych dla całego społeczeństwa, takich jak sprawiedliwość, bezpieczeństwo, zaufanie do organów państwa, a także wyeliminowanie sytuacji, gdy rezultatem zapłaty należności będzie obciążenie Skarbu Państwa kosztami pomocy, na co słusznie zwrócił uwagę organ odwoławczy w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. Interes publiczny nie może być utożsamiany z subiektywnym przekonaniem wnioskodawcy o zasadności własnych racji. Przy jego ocenie należy też uwzględnić zasadność obciążenia państwa, a w rezultacie całego społeczeństwa kosztami udzielonej w ten sposób pomocy, na tle sytuacji finansowej państwa. Niemożność jednoznacznego zdefiniowania tego pojęcia powoduje jednak, że w każdym indywidualnym przypadku jego znaczenie może uwzględniać różne aspekty wskazanych wyżej wartości.

"Interes publiczny", o jakim mowa w u.p.e.a. musi być przy tym tego rodzaju, aby można było określić go przymiotnikiem "ważny". Rację ma Dyrektor Izby Skarbowej wskazując na znaczenie tej okoliczności. Użycie tego słowa podkreśla bowiem wyjątkowość zastosowania instytucji umorzenia kosztów z uwagi na tenże interes. Uwzględnia ono fakt, że przedmiotem ulgi udzielanej w oparciu o art. 64e u.p.e.a. są koszty egzekucyjne, a zatem należność związana z przymusowym dochodzeniem zobowiązania.

Zdaniem Sądu, organy administracji orzekające w niniejszej sprawie miały prawo uwzględnić przy ocenie zaistnienia tej przesłanki również charakter i cel, jakiemu służą środki wpłacane przez zobowiązanych z tytułu kosztów egzekucyjnych.

Interes publiczny nie może być przez zobowiązanego oceniany jednostronnie.

Z analizy akt sprawy wynika, że przedmiotowe koszty egzekucyjne powstały w związku z zastosowaniem przez organ egzekucyjny opisanych wyżej środków egzekucyjnych w postaci zajęcia ruchomości i środków pieniężnych. To spowodowało naliczanie opłat za dokonane czynności. Powyższe koszty stanowią należność powstałą w związku z przymusowym dochodzeniem wykonania przez skarżącego obowiązku uiszczenia należności podatkowej.

Jak wynika z materiału dowodowego zebranego w sprawie, należności podatkowe będące podstawą wystawienia przedmiotowego tytułu wykonawczego powstały w wyniku niepoinformowania przez skarżącego norweskich organów podatkowych o zaprzestaniu prowadzenia działalności w 2005 r. i niezłożenia w terminie zeznań podatkowych, co wynika wprost z jego pisma z dnia 6 kwietnia 2011 r. (k-6 akt administracyjnych). Należności wynikające z wniosku administracji norweskiej nr [...] ([...]) z dnia 4 października 2010 r. były więc wymagalne w momencie skierowania tytułu do Polski, a podstawą wystawienia wniosku był wymiar podatku nr [...] z dnia 12 października 2007 r. Dopiero na skutek przesłanych przez skarżącego informacji wyjaśniających, wymiar podatku został wycofany i zastąpiony wymiarem nr [...] z dnia 21 listopada 2011 r., którego wysokość została zredukowana do "0" NOK, co w konsekwencji doprowadziło do wycofania przedmiotowego wniosku o dochodzenie należności przez stronę norweską.

Jakkolwiek rolą organu wydającego postanowienie w przedmiocie umorzenia kosztów egzekucyjnych nie jest badanie, czy wszczęcie i prowadzenie egzekucji było zgodne z prawem, gdyż takiego obowiązku nie można wyprowadzić z przepisów u.p.e.a., to jednak Dyrektor Izby Skarbowej słusznie zauważył, że powstanie przedmiotu niniejszej sprawy było skutkiem niedopełnienia przez skarżącego obowiązków nałożonych norweskimi przepisami podatkowymi. Innymi słowy to on swoim działaniem, a w zasadzie jego brakiem, czy jak sam nazywa "zaniedbaniem" w piśmie z dnia 6 kwietnia 2011 r., przyczynił się do uruchomienia procedury dochodzenia należności. W sytuacji nie wykonania tych obowiązków, skarżący musiał się zatem liczyć z możliwością podjęcia odpowiednich działań ze strony organów podatkowych.

W ocenie Sądu, oczywiste jest, że z prowadzeniem egzekucji nieodłącznie wiąże się naliczanie kosztów egzekucyjnych. Zasadą jest, iż powstałe na terytorium Polski koszty egzekucyjne obciążają zobowiązanego, a ich ściągnięcie następuje w trybie przepisów u.p.e.a.

Kończąc zatem rozważania w zakresie przesłanki z art. 64e § 2 pkt 2 u.p.e.a, czyli przemawiającego za umorzeniem interesu publicznego, Sąd stwierdza, że w niniejszym stanie faktycznym nie miała ona miejsca. Dodać nadto można, że obowiązek uiszczenia kosztów egzekucyjnych istnieje nie tylko wówczas, gdy należność została wyegzekwowana, ale również wtedy, gdy wprawdzie zostały podjęte czynności egzekucyjne, ale nie doprowadziły one bezpośrednio do ściągnięcia należności. Z punktu widzenia przesłanki interesu publicznego, okoliczność, dlaczego nie doszło do wyegzekwowania należności objętej tytułem wykonawczym – zdaniem Sądu – pozostaje bez żadnego znaczenia. Wysokość kosztów egzekucyjnych również nie zależy od efektywności czynności organu egzekucyjnego. Stosownie do art. 64 u.p.e.a. opłaty naliczane są za czynności egzekucyjne, niezależnie od tego, czy należność została wyegzekwowana. Jest to zryczałtowane wynagrodzenie organu egzekucyjnego za dokonanie określonych czynności, ich wysokość jest naliczona kwotowo lub stosunkowo, a ponadto podlega zaskarżeniu (art. 64c § 7 u.p.e.a.).

Ze względów wyżej wskazanych, zarzut naruszenia przepisu art. 64 u.p.e.a w całości musiał zostać uznany za całkowicie chybiony.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 66 lit. zg u.p.e.a. przez jego niezastosowanie, wyjaśnić trzeba, że zgodnie z tym przepisem, jeżeli w wyniku postępowania prowadzonego przez obce państwo w sprawie wniesionych zarzutów uznano je za zasadne, organ egzekucyjny jest zobowiązany do wypłaty zobowiązanemu roszczeń z tytułu nienależnie wyegzekwowanych kwot oraz przyznanego odszkodowania. Przepis art. 64c § 3b stosuje się odpowiednio (§ 1). Organ egzekucyjny niezwłocznie powiadamia organ wykonujący o wysokości należnych kwot z tytułów, o których mowa w § 1, zwanych dalej "kwotami zwracanymi zobowiązanemu" (§ 2). Organ wykonujący po otrzymaniu powiadomienia, o którym mowa w § 2, występuje do obcego państwa o pokrycie kwot zwracanych zobowiązanemu (§ 3). Jego treść wskazuje zatem, że w postępowaniu w przedmiocie umorzenia kosztów egzekucyjnych zastosowany być nie mógł, co świadczy o bezzasadności postawionego w tej części zarzutu.

Nie znajdując zatem podstaw do uwzględnienia skargi, Sąd oddalił ją na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270, ze zm).