IV SA/Gl 625/12

Uzasadnienie

Prezydent Miasta T., decyzją z dnia [...], na podstawie art. 7 pkt 2-15, art. 8 i art. 11 ust. 2, art. 106 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 ze zm.), odmówił przyznania T.M. zasiłku celowego na zakup żywności i lekarstw oraz pokrycie opłaty za mieszkanie.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, iż w piśmie z dnia [...] zwrócił się do skarżącego w celu ustalenia jego aktualnego adresu miejsca zamieszkania lub pobytu. W piśmie z dnia [...] skarżący poinformował, że jego miejsce pobytu to T. ul. [...]. Organ podniósł, że skarżący podał nieprawdziwą informację, bowiem wskazał swój nieaktualny już adres. Podkreślił, że nie podając aktualnego miejsca zamieszkania lub pobytu, skarżący uniemożliwił przeprowadzenie wywiadu środowiskowego.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K., decyzją z dnia [...], wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98 poz. 1071. ze zm.), utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. W uzasadnieniu organ odwoławczy przytoczył m. in. art. 39 ustawy o pomocy społecznej dotyczący podstaw przyznania zasiłku celowego oraz art. 11 ust. 2 tej ustawy, określający w sposób przykładowy formy współdziałania strony z ośrodkiem pomocy społecznej i wskazał, że zgodnie z przepisami tej ustawy, brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym, może stanowić podstawę odmowy przyznania świadczenia z pomocy społecznej. Następnie organ podkreślił, że zgodnie z art. 106 ust. 4 i art. 107 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, decyzję administracyjną o przyznaniu bądź odmowie przyznania świadczenia wydaje się po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego, mającego na celu ustalenie sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i ich rodzin. Podkreślił, że rodzinny wywiad środowiskowy stanowi podstawowy element postępowania wyjaśniającego w sprawie z pomocy społecznej, a jednocześnie obowiązkowy sposób zebrania informacji o wnioskodawcy. Wskazał, że zgodnie z § 3 ust. 3, 4, 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 25 stycznia 2011 r. w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego - wywiad środowiskowy przeprowadza się w miejscu zamieszkania osoby lub rodziny albo w miejscu ich pobytu, pracownik dokonuje obserwacji sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osoby, mogącej mieć wpływ na prawo do świadczeń, jak również dokonuje analizy i oceny tej sytuacji oraz formułuje wnioski stanowiące podstawę planowania pomocy. W związku z tym podkreślił, że przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego w sprawie o świadczenia z pomocy społecznej wymaga aktywności ze strony wnioskodawcy, nie jest bowiem możliwe wszechstronne ustalenie jego sytuacji życiowej bez jego współdziałania z przedstawicielem organu. Podniósł, że z tego powodu, w art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej został wprowadzony warunek współdziałania wnioskodawcy, jako jedna z przesłanek udzielenia mu wsparcia. Wskazał, że brak aktywności po stronie wnioskodawcy uniemożliwia wyjaśnienie sprawy i powoduje niebezpieczeństwo wydania orzeczenia oderwanego od rzeczywistych potrzeb strony, a także niebezpieczeństwo nierównego potraktowania wnioskodawców. Podniósł, że uniemożliwienie przeprowadzenia wywiadu może stanowić podstawę zarzutu wobec strony, że nie współdziała w przezwyciężeniu własnej trudnej sytuacji życiowej. Następnie organ wskazał, że z akt sprawy, a w szczególności z pisma [...] Spółdzielni Mieszkaniowej [...] wynika, że T.M. został pozbawiony członkostwa w spółdzielni, a lokal, w którym zamieszkiwał, został sprzedany w drodze przetargu i z uwagi na dokonywanie włamań przez skarżącego, jest chroniony przez firmę wynajętą przez Spółdzielnię. W związku z tym organ podniósł, że nie ulega wątpliwości, iż skarżący nie przebywa w miejscu, które wskazał we wniosku. Wobec tego został wezwany przez organ I instancji, w dniu [...], do wskazania aktualnego adresu celem przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, pod rygorem odmowy przyznania świadczeń. Jednakże w piśmie z dnia [...] skarżący nie wskazał aktualnego miejsca pobytu. W podsumowaniu organ odwoławczy stwierdził, że z uwagi na uniemożliwienie przez skarżącego przeprowadzenia wywiadu środowiskowego przez niewskazanie aktualnego miejsca zamieszkania lub pobytu, w niniejszej sprawie stwierdzić należało brak współdziałania wnioskodawcy z organem w wyjaśnieniu sytuacji osobistej, majątkowej i dochodowej. Organ dodał, że z notatki urzędowej z dnia [...] wynika, że pracownik socjalny udał się pod adres wskazany przez skarżącego i stwierdził zaistnienie okoliczności świadczących o braku możliwości zamieszkiwania strony w tym miejscu. Mieszkanie jest bowiem chronione przez firmę ochroniarską i skarżący nie ma do niego dostępu, korzysta jedynie z umieszczonej na zewnątrz mieszkania skrzynki pocztowej, będącej własnością poczty.

W skardze wniesionej od powyższej decyzji do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, skarżący T.M. podniósł, że wywiad środowiskowy przeprowadza się również w miejscu pobytu strony i dodał, że poinformował pracownika socjalnego, iż przebywa na klatce schodowej obok mieszkania przy ul. [...] w T.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie i podtrzymał argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

W piśmie z dnia [...] pełnomocnik skarżącego podtrzymał skargę i dodał, że zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 14 grudnia 2010 r., organ nie może orzec o odmowie przyznania danego rodzaju pomocy finansowej tylko z tego względu, że nie przeprowadzono w sprawie wywiadu środowiskowego (sygn. akt II SA/Łd 1125/10). Podniósł, że w zachowaniu skarżącego nie można doszukać się złej woli czy też celowego utrudniania pracy pracownikom socjalnym. Skarżący poinformował bowiem, że miejscem jego pobytu jest klatka schodowa, w której mieściło się jego mieszkanie przy ul. [...]. Pełnomocnik wskazał, że nie podziela poglądu organu, według którego brak przeprowadzenia wywiadu środowiskowego stanowi wystarczającą podstawę do odmowy przyznania zasiłku celowego. W tym zakresie dodał, że WSA w Poznaniu w wyroku z dnia 25 października 2007 r. stwierdził, że nie można zgodzić się ze stanowiskiem, że brak możliwości przeprowadzenia wywiadu środowiskowego uzasadnia wydanie decyzji odmownej (sygn. akt IV SA/Po 950/06).

W piśmie z dnia [...] organ administracji podtrzymał wnioski zawarte w odpowiedzi na skargę.

Na rozprawie pełnomocnik skarżącego wnosił jak w skardze i w piśmie z dnia [...]. Ponadto dodał, że organ nie przeprowadził postępowania dowodowego w sposób wyczerpujący, gdyż nie ustalił w rozmowie z sąsiadami, czy skarżący zamieszkuje na klatce schodowej, w której było mieszkanie skarżącego i nie wyjaśnił okoliczności związanych z funkcjonowaniem skarżącego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Na podstawie art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, pod względem zgodności z prawem, a więc prawidłowości zastosowania przepisów prawa oraz trafności ich wykładni.

Uwzględnienie skargi – zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.), zwanej również P.p.s.a. - następuje tylko w przypadku stwierdzenia przez Sąd naruszenia przepisów prawa materialnego lub istotnych wad w przeprowadzonym postępowaniu.

Natomiast zgodnie z art. 134 § 1 tej ustawy, sąd administracyjny rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, a zatem ocenia legalność decyzji również z urzędu.

W wyniku przeprowadzenia kontroli zaskarżonej decyzji w powyższym zakresie uznać należało, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż decyzja organu odwoławczego oraz poprzedzająca ją decyzja organu pierwszej instancji nie naruszają prawa.

Zaskarżoną decyzją Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. utrzymało w mocy rozstrzygnięcie organu I instancji o odmowie przyznania T.M. zasiłku celowego.

Podstawę materialnoprawną kwestionowanego rozstrzygnięcia stanowiły przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 182), zwanej dalej również "ustawą", regulujące rodzaje świadczeń z pomocy społecznej oraz zasady i tryb ich udzielania.

W świetle art. 2 ust. 1 tej ustawy, celem pomocy społecznej jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

Pomoc ta ma więc na celu wspieranie osób i rodzin w ich wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb, do życiowego usamodzielnienia i integracji społecznej. Jednakże udzielane świadczenia mają być adekwatne do sytuacji osób ubiegających się o pomoc. Jednym ze świadczeń pieniężnych jest określony w art. 39 ustawy, zasiłek celowy, który może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu.

Podkreślenia jednakże wymagało, że przepisy cytowanej ustawy, nakładają na osoby korzystające z pomocy społecznej, obowiązek współdziałania z organami pomocy społecznej w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.

Pomoc społeczna spełnia jedynie subsydiarną funkcję, wobec tego konieczne jest współdziałanie wnioskodawcy. Brak aktywności ze strony zainteresowanego pomocą, uprawnia organ do odmowy udzielenia świadczenia. Ocena w powyższym zakresie dotyczy postępowania osoby ubiegającej się o pomoc, m. in. w kwestii umożliwienia organowi dokonania czynności zmierzających do ustalenia jej sytuacji życiowej.

Zgodnie natomiast z art. 106 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej, decyzję administracyjną o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia, wydaje się po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego.

Orzecznictwo sądów administracyjnych, ukształtowane na gruncie art. 106 ust. 4 ustawy, nie pozostawia wątpliwości, że odmowa współdziałania z pracownikiem socjalnym, w rozumieniu art. 11 ust. 2 tej ustawy, ma miejsce także wówczas, gdy polega na uniemożliwieniu przeprowadzenia takiego wywiadu, co skutkuje wydaniem decyzji odmownej. Zgodnie bowiem z art. 107 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej oraz § 2 ust. 3 oraz § 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 stycznia 2011 r. w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego, wywiad rodzinny służy do ustalenia przez pracownika socjalnego sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej, majątkowej w miejscu zamieszkania lub pobytu osoby ubiegającej się o świadczenie. Na jego podstawie pracownik socjalny dokonuje analizy i oceny sytuacji określonego podmiotu oraz formułuje wnioski dotyczące planowania pomocy, które są podstawą rozstrzygnięcia sprawy. W związku z tym, nie ulega wątpliwości, że podstawowym narzędziem, służącym do ustalenia aktualnej sytuacji życiowej wnioskującego o przyznanie świadczenia, jest właśnie rodzinny wywiad środowiskowy, przy czym jednocześnie jest to środek dowodowy, z którego organ administracyjny, prowadzący postępowanie, nie może zrezygnować, zastępując go innym dowodem.

Natomiast z akt administracyjnych sprawy wynika, że organ I instancji w celu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, w piśmie z dnia [...] wezwał skarżącego do wskazania aktualnego miejsca pobytu. Do przeprowadzenia wywiadu nie doszło, bowiem skarżący wskazał jako miejsce pobytu, mieszkanie przy ul. [...], pomimo, iż został z niego eksmitowany.

Ponadto – jak podkreślił organ odwoławczy w zaskarżonej decyzji - z akt sprawy, a w szczególności z pisma [...] Spółdzielni Mieszkaniowej [...] wynika, że T.M. został pozbawiony członkostwa w spółdzielni, a lokal, w którym zamieszkiwał, został sprzedany w drodze przetargu i z uwagi na dokonywanie włamań przez skarżącego, jest chroniony przez firmę wynajętą przez Spółdzielnię.

W związku z powyższymi ustaleniami, które znajdują pełne potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym, trafnie organ stwierdził, że nie ulega wątpliwości, iż skarżący nie przebywa w miejscu, które wskazał we wniosku. Ponadto – jak podkreślił organ w zaskarżonej decyzji - skarżący nie wskazał aktualnego miejsca pobytu pomimo, że został do tego wezwany przez organ I instancji, pod rygorem odmowy przyznania świadczenia.

Wobec tego stwierdzić należało, że organy orzekające w sprawie, zasadnie uznały, iż skarżący swoim zachowaniem uniemożliwił przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. W konsekwencji - niewątpliwy jest również brak współdziałania skarżącego z pracownikiem socjalnym w rozwiązaniu trudnej sytuacji życiowej, w rozumieniu art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej.

Podkreślenia wymaga, że wbrew błędnemu przekonaniu pełnomocnika skarżącego, zawartemu w piśmie z dnia [...] - przepis powyższy nie wprowadza żadnych dodatkowych warunków odmowy przyznania świadczenia z pomocy społecznej. Odmowa współdziałania z organem, poprzez uniemożliwienie przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, zobowiązuje organ do negatywnego załatwienia sprawy.

Ponadto w stwierdzonych okolicznościach, organy administracji nie miały możliwości ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej skarżącego, gdyż nie podając aktualnego miejsca pobytu, skarżący uniemożliwił przeprowadzenie wywiadu środowiskowego i ustalenie na jego podstawie wymaganych okoliczności.

W konsekwencji przeprowadzenia kontroli zgodności z prawem zaskarżonej decyzji, uznać zatem należało, że brak jest podstaw do stwierdzenia jakichkolwiek nieprawidłowości w postępowaniu administracyjnym przeprowadzonym zarówno przez organ odwoławczy, jak i przez organ I instancji.

Ustalenia będące podstawą rozstrzygnięcia, zostały bowiem dokonane na podstawie trafnej oceny dowodów. Ponadto prawidłowa była ocena prawna odniesiona do stwierdzonego w sprawie stanu faktycznego.

W kwestii podniesionej na rozprawie przez pełnomocnika skarżącego, dotyczącej braku ustaleń w zakresie "zamieszkiwania" skarżącego na klatce schodowej, dodać należało, że wskazywana w skardze i w piśmie pełnomocnika, klatka schodowa, gdzie skarżący domagał się przeprowadzenia wywiadu, nie może być uznana za miejsce zamieszkania, czy pobytu, co nie wymaga szerszego wyjaśnienia. Można natomiast zwrócić uwagę, że w przypadku gdyby skarżący oświadczył, że jest osobą bezdomną, mogłaby mu zostać udzielona przez organ, pomoc przewidziana w przepisach art. 48 i 49 ustawy o pomocy społecznej, co jednak wymaga współpracy strony z organem pomocy społecznej.

W świetle całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego i wyżej wskazanych okoliczności, podjęte w sprawie rozstrzygnięcie uznać należało za prawidłowe.

Wobec tego brak było podstaw do uwzględnienia skargi, zgodnie zatem z art. 151 P.p.s.a., podlegała ona oddaleniu.