II SA/Ke 457/13

Uzasadnienie

Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych decyzją z dnia [...], po ponownym rozpatrzeniu sprawy W. P., na podstawie art. 127 § 3 i art. 138 § 1 pkt 1 kpa, art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. "a" w związku z art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. "c" ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 400), dalej określanej w skrócie ustawą o kombatantach, utrzymał w mocy decyzję własną z dnia [...] w przedmiocie pozbawienia strony uprawnień kombatanckich przyznanych przez Związek Bojowników o Wolność i Demokrację.

W uzasadnieniu organ wskazał, że z akt sprawy wynika, że W. P. w okresie od 30 kwietnia 1946 r. do 20 lipca 1948 r. r. pełnił służbę

w Ludowym Wojsku Polskim, w 14 Pułku Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego mp. Olsztyn, który brał w tym czasie udział w walkach z reakcyjnym podziemiem (zaświadczenie Inspektoratu Obrony Terytorialnej z dnia 17 czerwca 1970 r. dołączone do wniosku o przyjęcie do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację). Na podstawie tego zaświadczenia ZBoWiD uznał, iż wnioskodawca we wskazanym okresie brał "udział w walkach o utrwalanie władzy ludowej". Sam zainteresowany w piśmie dołączonym do wniosku do ZBoWiD wskazał, iż po udziale w akcji "Wisła" brał udział w różnych operacjach na terenie województw olsztyńskiego i warszawskiego w "walkach z bandami". Z kolei w opisie działalności we wniosku do ZBoWiD wskazał na "udział w operacjach na terenie woj. warszawskiego likwidacja bandy Lasa".

Z publikacji Informatora o nielegalnych antypaństwowych organizacjach i bandach zbrojnych działających w Polsce Ludowej w latach 1944- 1956 wynika, że oddział pod dowództwem Józefa Kozłowskiego PS. "Las" należał do Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Sam "Las" był komendantem Okręgu Warszawskiego NZW. Z informacji uzyskanych z Instytutu Pamięci Narodowej (pismo z dnia 28 września 2012 r.), wynika, iż zainteresowany pełnił służbę w 14 Pułku KB W mp. Olsztyn. W okresie służby strony, jednostka ta brała m.in. udział w walkach z oddziałami Armii Krajowej, Narodowymi Siłami Zbrojnymi, Narodowym Zjednoczeniem Wojskowym, Zrzeszeniem WiN, i Ukraińską Powstańczą Armią.

Dalej cytując art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. a w związku z art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. c ustawy o kombatantach organ stwierdził, że przytoczone wyżej okoliczności stanowią podstawę do wydania decyzji pozbawiającej uprawnień kombatanckich, niezależnie

od tego, z jakiego tytułu uprawnienia te zostały przyznane.

Kierownik Urzędu podniósł, że W. P. służył w Korpusie Bezpieczeństwa Wewnętrznego, który był wojskowo-policyjną formacją zbrojną Resortu Bezpieczeństwa Publicznego, powstałą w 1945 r. do walki

z niepodległościowym podziemiem oraz zbrojnymi organizacjami ukraińskimi

i niemieckimi. Pojęcie "aparatu bezpieczeństwa publicznego" zgodnie z przyjętą wykładnią wyrażoną w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 1992 r. (II UZP 7/91 - OSNC APU nr 10/92, poz. 174) podzieloną przez Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 15 lutego 1994 r., sygn. akt T 15/93 - publikowane OTK 1994/1/4, oznacza wszystkie jednostki organizacyjne kolejno w Resorcie Bezpieczeństwa Publicznego, Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego, Komitecie Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego był zatem jednostką aparatu bezpieczeństwa publicznego poza strukturami Urzędów Bezpieczeństwa, Służby Bezpieczeństwa

i Informacji Wojskowej.

Organ podkreślił, że zainteresowany podczas pełnienia służby wojskowej

w KBW wykonywał zadania operacyjne związane bezpośrednio ze zwalczaniem organizacji niepodległościowych. Powołując się na orzecznictwo NSA wskazał, że na podstawie art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. c ustawy o kombatantach pozbawia się uprawnień kombatanckich nie tylko osoby wykonujące zadania śledcze, ale i zadania operacyjne bezpośrednio związane ze zwalczaniem organizacji oraz osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości RP.

Kierownik Urzędu podał także, iż w aktach sprawy znajduje się Protokół

z przeglądu akt kombatanckich z 19 września 1996 r. Analiza jego treści wskazuje, że nie jest on decyzją administracyjną, może być on co najwyżej rozpatrywany w kategoriach dokumentu utrwalającego określoną czynność przeprowadzoną w toku postępowania. Można również uznać, że dokument ten stanowi tzw. "nieakt" administracyjny, tj. czynność mającą jedynie pewne pozory aktu administracyjnego, lecz nie będącej nim. Zaświadczenie o uprawnieniach kombatanckich wydane przez Urząd do Spraw Kombatantów na podstawie ww. Protokołu obrazowało jedynie stan akt sprawy, utrwalało określoną czynność przeprowadzoną w toku postępowania. Zatem zdaniem organu w stosunku do strony nie było prowadzone postępowanie weryfikacyjne zakończone decyzją przyznającą uprawnienia kombatanckie.

W skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach skardze na tę decyzję W. P. wskazał, że z jej treści wynika, że jedynym powodem pozbawienia go uprawnień kombatanckich był fakt, że brał udział w operacjach związanych ze zwalczaniem organizacji oraz osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości RP. Tymczasem podkreślił, że brał on udział również w akcjach przeciwko bandom UPA w Bieszczadach oraz w akcji "Wisła".

Podał, że każdy kto chce dostać się do jakiejś organizacji pisze o swoim udziale w różnych akcjach. Dlatego on również pisał o swoim udziale w takich operacjach na terenie województwa olsztyńskiego i warszawskiego, a także przy likwidacji bandy "Lasa". Następnie opisał jaki przebieg miała z jego perspektywy akcja przy likwidacji bandy "Lasa". Stwierdził także, że w trakcie wyborów w 1947 r. był skierowany do zorganizowania kwarantanny dla chorych żołnierzy. Stacjonując

w Chorzelach udzielał pomocy osobom cywilnym. Dodał, że przez całą służbę był sanitariuszem, a od 1950 r. pełnił różne funkcje społeczne i związkowe. Aktualnie jest skarbnikiem i sekretarzem Koła nr 26 ZKRPIBWD.

W odpowiedzi na skargę Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w Warszawie wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach zważył, co następuje:

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Zaskarżoną decyzją pozbawiono skarżącego uprawnień kombatanckich na podstawie art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. a w zw. z art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. c ustawy

o kombatantach. Zgodnie art. 25 ust. 2 pkt 1 lit. a, pozbawia się uprawnień kombatanckich osoby wymienione w art. 21 ust. 2 m. in. pkt 4. Z kolei art. 21 ust 2 pkt 4 lit. c stanowi, że uprawnienia określone w ustawie o kombatantach nie przysługują osobie, która była zatrudniona, pełniła służbę lub funkcję w aparacie bezpieczeństwa publicznego poza strukturami Urzędów Bezpieczeństwa, Służby Bezpieczeństwa lub Informacji Wojskowej, jeżeli podczas i w związku z tą działalnością wykonywała zadania śledcze i operacyjne związane bezpośrednio ze zwalczaniem organizacji oraz osób działających na rzecz suwerenności

i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej.

W ocenie Sądu prawidłowo organy ustaliły, że skarżący w latach 1946 – 1948 pełnił służbę wojskową w 14 Pułku Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego

w Olsztynie, którego żołnierze – jak wynika z informacji z Instytutu Pamięci Narodowej brali udział w walkach z oddziałami Armii Krajowej, Narodowymi Siłami Zbrojnymi, Zrzeszeniem WiN, Ukraińską Powstańczą Armią i Narodowym Zjednoczeniem Wojskowym oraz w 13 Pułku Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego w Szczecinie. Deklaracja członkowska zawierająca prośbę skarżącego o przyjęcie w poczet członków ZBOWiD wskazuje wyraźnie na to, że skarżący w ramach odbywanej służby wojskowej w jednostce KBW brał udział między innymi w likwidacji bandy "Lasa"- oddziału Narodowego Zjednoczenia Wojskowego dowodzonego przez Józefa Kozłowskiego o pseudonimie "Las". Okoliczności dotyczące odbywania przez skarżącego służby wojskowej w 14 Pułku Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego w Olsztynie oraz w 13 Pułku Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego w Szczecinie znajdują także potwierdzenie

w oświadczeniu świadka S. K. Zatem ustalony przez organy stan faktyczny wyczerpuje – co zostało prawidłowo zinterpretowane w obu decyzjach – sytuację określoną w art. 25 ust.2 pkt 1a w zw. z art. 21 ust. 2 pkt 4 ustawy

o kombatantach.

Pełnienie służby w Korpusie Bezpieczeństwa Wewnętrznego należy zakwalifikować jako stan przewidziany art. 21 ust. 2 pkt 4 ustawy o kombatantach. Jak słusznie zauważył organ, w orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że KBW był wojskowo-policyjną formacją zbrojną Resortu Bezpieczeństwa Publicznego, powstałą po 1945 r. do walki z niepodległościowym podziemiem oraz zbrojnymi organizacjami ukraińskimi i niemieckimi. Pojęcie "aparat bezpieczeństwa publicznego" oznaczało wszystkie jednostki organizacyjne kolejno w resorcie Bezpieczeństwa Publicznego, Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego, Komitecie Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Są zatem podstawy do wniosku, że KBW był jednostką aparatu bezpieczeństwa publicznego poza strukturami Urzędów Bezpieczeństwa, Służby Bezpieczeństwa

i Informacji Wojskowej. Jednocześnie przyjmuje się, że zwrot "zadania śledcze

i operacyjne" zawarty w art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. c ustawy należy interpretować oddzielnie. Naczelny Sąd Administracyjny niejednokrotnie przyjmował, iż na podstawie art. 21 ust. 2 pkt 4 lit. c ustawy pozbawia się uprawnień kombatanckich nie tylko osoby wykonujące zadania śledcze, ale i zadania operacyjne bezpośrednio związane ze zwalczaniem organizacji oraz osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej (por. wyroki NSA: z dnia 13 maja 2009 r., II OSK 1083/08, LEX nr 478889 i z dnia 21 września 2012 r., II OSK 817/11, LEX nr 1252197). Udział w ramach służby w KBW w walkach

z niepodległościowym podziemiem nawet nie w pełni dobrowolny i mający miejsce

w ramach służby wojskowej – co było udziałem skarżącego - powodować zatem musi utratę uprawnień kombatanckich (por. wyroki NSA: z dnia 11 marca 2008 r., II OSK 199/07, LEX nr 478889 i z dnia 29 stycznia 2008 r., II OSK 1948/06, LEX nr 494852). Podkreślić należy, że działania skierowane przeciwko organizacjom oraz osobom działającym na rzecz suwerenności i niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej takim jak oddział "Lasa", należy zakwalifikować jako działanie operacyjne o jakim mowa w art. 21 ust.2 pkt 4c ustawy o kombatantach.

Odnosząc się do treści skargi stwierdzić należy, że skarżący nie zmierza do zakwestionowania jego służby w 14 Pułku KBW, lecz stara się zwrócić uwagę na inne swoje zasługi wobec ojczyzny (walka z bandami UPA, czy udział w operacji "Wisła"), jednocześnie umniejszając swoją rolę jako żołnierza KBW wskazując, że był jedynie sanitariuszem. W związku z powyższym jeszcze raz stwierdzić należy, że fakt pełnienia służby i wykonywania działań, o jakich mowa w art. 21 ust.2 pkt 4 powoduje utratę uprawnień kombatanckich niezależnie od faktu, że oddział, w którym kombatant służył oprócz zwalczania poakowskiego podziemia walczył także z innymi wrogami, nie ma także znaczenia jaką funkcję kombatant pełnił w czasie służby.

Natomiast odnośnie zawartego w skardze twierdzenia, że "każdy kto chce wstąpić do jakiejś organizacji pisze o swoim udziale w różnych akcjach. Tak i ja opisałem o moim udziale w różnych operacjach na terenie woj. olsztyńskiego i warszawskiego a także przy likwidacji bandy Lasa", jak należy domniemywać, aktualnie W. P. stara się wykazać, że to, co wcześniej pisał we wniosku, starając się o przyjęcie do ZBoWiD-u o swoim udziale w operacjach między innymi przeciwko Bandzie "Lasa", było nieprawdą, i było podyktowane chęcią wstąpienia do tej organizacji. Tak samo jednak można by ocenić aktualne wypowiedzi skarżącego, umniejszające jego udział w zwalczaniu organizacji niepodległościowych, a mianowicie, że są one podyktowane chęcią zachowania uprawnień kombatanckich. Faktem jest, że jak wynika z końcowej części znajdującego się w aktach administracyjnych pisma Instytutu Pamięci Narodowej z dnia 28 września 2012 r., w zasobach BUiAD IPN nie odnaleziono akt, na podstawie których byłoby możliwe potwierdzenie osobistego udziału W. P. w prowadzonych walkach. Skoro jednak występując o przyjęcie w poczet członków ZBoWiD w 1970 roku skarżący wskazał, że brał udział w operacjach i walkach z bandami faszystowskimi oraz operacjach na terenie woj. warszawskiego - "likwidacja bandy Lasa", i właśnie z tytułu utrwalania władzy ludowej w okresie od 30 kwietnia 1946 r. do 20 lipca 1948 r. został przyjęty do ZBoWiD-u, w połączeniu z informacją, z jakimi ugrupowaniami walczyła jednostka, w której skarżący odbywał służbę, władny był organ uznać, że W. P. pełniąc służbę w 14. Pułku KBW Olsztyn wykonywał zadania operacyjne związane bezpośrednio ze zwalczaniem organizacji oraz osób działających na rzecz suwerenności i niepodległości RP, a więc, że zachodzą podstawy do pozbawienia go uprawnień kombatanckich. Zawarte dopiero w skardze stwierdzenie, że faktycznie żadnej operacji przeciwko grupie "Lasa" nie było, i że cała akcja sprowadzała się do tego, że dowódcy weszli do drewnianego domu mieszkalnego, a żołnierze zabezpieczyli siatką kilkanaście węgorzy, z których był następnie zrobiony obiad, nie jest wystarczające do podważenia dokonanych przez organ ustaleń.

Sąd podziela także stanowisko organu, że zaświadczenie o uprawnieniach kombatanckich wydane skarżącemu przez Urząd do Spraw Kombatantów na podstawie Protokołu z przeglądu akt kombatanckich obrazowało jedynie stan akt sprawy, utrwalało określoną czynność przeprowadzoną w toku postępowania, natomiast postępowanie w celu weryfikacji uprawnień kombatanckich zostało wszczęte w dniu 5 października 2012 r. i zakończyło się wydaniem zaskarżonych rozstrzygnięć.

Mając powyższe na uwadze skarga jako niezasadna podlegała oddaleniu, o czym Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach orzekł na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zmianami).