IV SA/Wr 374/13

Uzasadnienie

Decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w L. z dnia [...] kwietnia 2013 r., nr [...] po rozpatrzeniu odwołania H. J. od decyzji nr [...] z dnia [...] lutego 2013 r., wydanej przez działającego z upoważnienia Prezydenta Miasta L., Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L. w sprawie ustalenia H. J. odpłatności za pobyt matki - M. Z. w domu pomocy społecznej począwszy od 23 września 2001r. do 25 grudnia 2012 r. w ten sposób, że:

- od 23 września 2011 r. do 30 września 2011 r. w wysokości 191,04 zł,

- od 1 października 2011 r. do 30 listopada 2011r. w wysokości 716,40 zł,

- w grudniu 2011 r. w wysokości 957,90 zł,

- w styczniu 2012 r. w wysokości 241,89 zł,

- w lutym 2012 r. w wysokości 375,22 zł,

- w marcu 2012 r. w wysokości 171,89 zł,

- w kwietniu 2012 r. w wysokości 421,29 zł,

- w maju 2012 r. w wysokości 578,54 zł,

- w czerwcu 2012 r. w wysokości 780,70 zł,

- w lipcu 2012 r. w wysokości 600,70 zł,

- od 1 sierpnia 2012 r. do 30 listopada 2012 r. w wysokości 40,80 zł miesięcznie,

- od 1 grudnia do 25 grudnia 2012 r. w wysokości 32,90 zł

– na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2013, poz. 267) orzeczono utrzymać zaskarżoną decyzję w mocy.

W motywach uzasadnienia tego orzeczenia podano, że pismem z dnia

19 września 2011 r., znak.074/64/11, na podstawi art. 61 § 4 ustawy z dnia

14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego Zastępca Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L. wszczął z urzędu postępowanie w sprawie ustalenia odpłatności za pobyt M. Z. w Domu Pomocy Społecznej w L.. Wszczęcie postępowania uzasadnił tym, że H. J. córka M. Z., uniemożliwiła przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, na podstawie którego zostałaby ustalona sytuacja życiowa strony oraz, że nie wyraziła ona zgody na podpisanie umowy cywilno-prawnej w przedmiocie ponoszenia opłat za pobyt matki w domu pomocy społecznej.

Działający z upoważnienia Prezydenta Miasta L., Zastępca Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L. decyzją Nr [...]

z dnia 21 grudnia 2011 r., ustalił odpłatność H. J. za pobyt matki - M. Z. w domu pomocy społecznej, w wysokości 1.031,39 zł miesięcznie.

W związku z odwołaniem od powyższej decyzji, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. decyzją z dnia 13 lutego 2012 r. Nr [...] uchyliło zaskarżoną decyzję w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji.

Po ponownym rozpatrzeniu sprawy działający z upoważnienia Prezydenta Miasta L., Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L. decyzją z dnia 28 czerwca 2012 r. Nr [...]wydaną na podstawie art. 61 ust. 1 i ust. 2 pkt 2, art. 59 ust.1, art. 60 ust. 1 oraz art. 104 ust. 1 i ust. 3 ustawy

z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009r. Nr 175, poz. 1362

z późniejszymi zmianami), orzekł w sprawie ustalenia odpłatności H. J. za pobyt matki - M. Z. w domu pomocy społecznej począwszy od 23 września 2011r. płatne do 15-go każdego miesiąca za miesiąc poprzedni na rachunek bankowy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L., w ten sposób, że:

- od 23 września 2011 r. do 31 grudnia 2011r. miesięcznie w wysokości 1.031,39 zł,

- od 1 stycznia 2012 r. do 31 marca 2012r. w wysokości 336,60 zł miesięcznie,

- od 1 kwietnia 2012r. do 30 kwietnia 2012r. w wysokości 602,95 zł,

- od 1 maja 2012 r. w wysokości 760,20 zł miesięcznie.

Również i ta decyzja została uchylona przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L., a sprawa przekazana do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji (por. decyzja z dnia 30 sierpnia 2012 r. Nr [...]).

Kolejną decyzją z dnia 6 lutego 2013 r., Nr [...]wydaną przez działającego z upoważnienia Prezydenta Miasta L., Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L. w sprawie ustalenia H. J. odpłatności za pobyt matki - M. Z. w domu pomocy społecznej począwszy od 23 września 2001 r. do 25 grudnia 2012 r. w ten sposób, że:

- od 23 września 2011 r. do 30 września 2011 r. w wysokości 191,04 zł,

- od 1 października 2011 r. do 30 listopada 2011 r. w wysokości 716,40 zł,

- w grudniu 2011 r. w wysokości 957,90 zł,

- w styczniu 2012 r. w wysokości 241,89 zł,

- w lutym 2012 r. w wysokości 375,22 zł,

- w marcu 2012 r. w wysokości 171,89 zł,

- w kwietniu 2012 r. w wysokości 421,29 zł,

- w maju 2012 r. w wysokości 578,54 zł,

- w czerwcu 2012 r. w wysokości 780,70 zł,

- w lipcu 2012 r. w wysokości 600,70 zł,

- od 1 sierpnia 2012 r. do 30 listopada 2012 r. w wysokości 40,80 zł miesięcznie,

- od 1 grudnia do 25 grudnia 2012 r. w wysokości 32,90 zł.

W uzasadnieniu decyzji organ I instancji przywołał treść przepisów ustawy

z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2009 r., Nr 175, poz. 1362

z późn. zm.), powołanych w podstawie prawnej decyzji, stanowiących podstawę do ustalenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej jak też zastosowania do należności z tytułu tych opłat egzekucji administracyjnej. Organ wskazał, iż na podstawie decyzji Nr [...]z dnia 26 maja 2008 r., wydanej przez Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L., z upoważnienia Prezydenta Miasta L., umieszczono matkę strony - M. Z. w Domu Pomocy Społecznej w L., gdzie przebywa od 3 czerwca 2008 r. Zgodnie z decyzją

Nr [...]z dnia 26 kwietnia 2011 r. M. Z. wnosiła opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej w wysokości 765,25 zł miesięcznie do 30 marca

2012 r. Natomiast od 1 kwietnia 2012 r. na podstawie decyzji Nr [...]

z dnia 29 marca 2012 r. M. Z. wnosi opłatę w wysokości 811,85 zł. Średni miesięczny koszt utrzymania w w/w placówce został ustalony zarządzeniem

Nr 145/PM/2011 Prezydenta Miasta L. z dnia 2 marca 2011 r. w sprawie ustalenia średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w domach pomocy społecznej na terenie miasta L. w 2011 r. w wysokości 3.610,00 zł (Dz. Urz. Województwa D. Nr 62, poz. 927). Natomiast od 1 marca 2012 r. średni miesięczny koszt utrzymania w Domu Pomocy Społecznej w L. został zmieniony i ustalony zarządzeniem Nr 173/PM/2012 Prezydenta Miasta L. z dnia 22 lutego 2012 r. w sprawie ustalenia miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca w domach pomocy społecznej na terenie miasta L. w 2012r. w wysokości 3.588,04 zł (Dz. Urz. Województwa D. z dnia 28 lutego 2012r., poz. 846). Rozeznano również sytuację u brata strony - J. D.-Z., którego dochód nie przekracza 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie zgodnie z ustawą o pomocy społecznej. W związku z tym nie jest zobowiązany do wnoszenia odpłatności za pobyt matki w domu pomocy społecznej.

W dniu 20 maja 2011 r. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w L. wystąpił z pismem do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L.

o przeprowadzenie wywiadu z H. J., jednak zainteresowana zgodnie z oświadczeniem z dnia 24 sierpnia 2011 r. nie wyraziła zgody na przeprowadzenie wywiadu. W związku z tym w dniu 23 września 2011 r. zostało wszczęte postępowanie administracyjne z urzędu w sprawie ustalenia odpłatności H. J. za pobyt matki - M. Z. w domu pomocy społecznej.

W dniu 3 listopada 2011 r. pracownik socjalny przeprowadził wywiad środowiskowy w celu ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej

i majątkowej H. J. Zgodnie z oświadczeniem zawartym w kwestionariuszu wywiadu ww. zadeklarowała pomoc na rzecz matki w wysokości 100,00 zł miesięcznie.

Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynikało, że strona mieszkała

i prowadziła wspólne gospodarstwo domowe z synem P. J., który był osobą bezrobotną i pozostawał na jej utrzymaniu. Dochód w rodzinie stanowiła renta rodzinna strony w wysokości 4.168,79 zł, na osobę 2.084,39 zł. Sytuacja uległa zmianie od stycznia 2012 r., ponieważ w rodzinie zamieszkał syn P. J. – W. J. W związku z tym ponownie przeprowadzono wywiad środowiskowy z rodziną w dniu 22 marca 2012 r. Z zebranego materiału dowodowego wynika, że w skład gospodarstwa domowego wchodzą trzy osoby: zainteresowana, jej syn i wnuk, prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Ponadto zmianie uległa sytuacja zawodowa P. J., od 13 lutego 2012 r. podjął pracę na umowę zlecenia

w P. W. S. Z. w L. Pierwsze wynagrodzenie z tego tytułu otrzymał w marcu 2012 r.

W celu zaktualizowania sytuacji rodzinnej w dniu 9 listopada 2012 r. ponownie przeprowadzono wywiad środowiskowy ze stroną, zaś 27 listopada

2012 r. przesłuchana syna i synową strony jako świadków.

Z dokonanych ustaleń wynika natomiast, ze dochody rodziny strony są zmienne, w związku z tym ustalając odpłatność uwzględniono wysokość dochodów w poszczególnych miesiącach.

Organ stwierdził, iż orzekając w sprawie o ustalenie odpłatności H. J. za pobyt matki w domu pomocy społecznej, wziął pod uwagę sytuację finansową strony oraz fakt, że prowadzi wspólne gospodarstwo domowe

z synem i wnukiem. W rozpatrywanej sprawie bezspornym udokumentowanym faktem jest dochód na osobę w rodzinie. Strona udokumentowała również swoje wydatki miesięczne jak i roczne. Organ wskazał, iż zgodnie z art. 8 ust. 3 ww. ustawy nie ma możliwości odliczenia od dochodu kosztów utrzymania mieszkania, samochodu, działki, czy kosztów leczenia. Podał, iż wysokość opłaty została ustalona od 23 września 2011 r. tj. od dnia wszczęcia postępowania z urzędu w tej sprawie do dnia 25 grudnia 2012 r. tj. do dnia zgonu M. Z. Strona została poinformowana, iż wniosek o zwolnienie z wnoszenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej innego członka rodziny może zostać rozpatrzony dopiero gdy decyzja w przedmiocie ustalenia odpłatności stanie się ostateczna.

W odwołaniu z dnia 26 lutego 2013 r. H.J. zarzuciła powyższej decyzji naruszenie art. 104 ust. 1 i ust. 3 ustawy o pomocy społecznej oraz art. 77 i art. 77 Kodeksu postępowania administracyjnego poprzez mało wyczerpujące zebranie materiału dowodowego polegające na braku dokładnego ustalenia kryterium dochodowego J. D. - Z. (syna M. Z.), który dysponował mieszkaniem matki. Ponadto skarżąca wskazała, iż otrzymała informację, iż mieszkanie, które jest własnością jej matki i ojca zostało przekazane w formie umowy dożywocia na rzecz wnuków K. i R. Z. W związku z tym osoby te są prawdopodobnie zobowiązane do ponoszenia różnicy kosztów utrzymania w/w w domu pomocy społecznej.

W uzasadnieniu odwołania strona wskazała, iż nie kwestionuje wyliczeń dokonanych w zaskarżonej decyzji, aczkolwiek nie zgadzają się jej okresy zamieszkania w domu jej syna i wnuka. Ponadto strona nie rozumie dlaczego jej brat - T. Z. został wyłączony z partycypowaniu w opłatach za pobyt matki w domu pomocy społecznej. Ponadto strona wyraziła pogląd, iż gdyby okazało się, że mieszkanie zostało przekazane wnukom, to zgodnie z ustawą koszty utrzymania jak i pochówku powinny ponieść osoby obdarowane. Poza tym

w ocenie strony nie jest sprawiedliwe aby to ona ponosiła koszty utrzymania matki podczas gdy jej brat i wnuki mają otrzymać majątek po zmarłej mamie w zamian za wcześniej deklarowaną opiekę. W konkluzji odwołania strona zarzuciła, iż nie wyjaśniono wszystkich okoliczności gdyż organ I instancji skoncentrował się tylko

i wyłącznie na jej sytuacji rodzinnej oraz syna, pomijając sytuację materialną brata oraz fakt darowania mieszkania wnukom. Dopiero po wyjaśnieniu tych okoliczności możliwe będzie wydanie decyzji w stosunku do skarżącej.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L., po zapoznaniu się z aktami

sprawy i wniesionym odwołaniem stwierdziło, że podstawę materialnoprawną

w przedmiotowej sprawie stanowią przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r.

o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r., poz. 182) - zwanej dalej ustawą.

Zgodnie z art. 54 ust. 1 ustawy osobie wymagającej całodobowej opieki

z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej.

Dom pomocy społecznej pokrywa w całości wydatki związane

z zapewnieniem całodobowej opieki mieszkańcom oraz zaspokojeniem ich niezbędnych potrzeb bytowych i społecznych (art. 58 ust. 1 ustawy). W myśl zaś art. 60 ust. 1 ustawy, pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania. Koszt ten ustalany jest przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa –

w zależności od zasięgu domu pomocy społecznej - i ogłaszany w wojewódzkim dzienniku urzędowym, nie później niż do 31 marca każdego roku (art. 60 ust. 2 ustawy).

Według art. 59 ust. 1 ustawy decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu jej kierowania do domu pomocy społecznej.

Zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt 1 - 3 ustawy, do wnoszenia opłaty za pobyt

w domu pomocy społecznej obowiązani są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich - przedstawiciel ustawowy

z dochodów dziecka,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej.

- przy czym osoby i gmina określone w pkt. 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

W myśl art. 61 ust. 2 pkt 1 pkt 2 lit b, pkt 3 ustawy opłatę z pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

- mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70 % swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70 % tego dochodu,

- małżonek, zstępni przed wstępnymi, zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2 ustawy, jeżeli posiadany dochód na osobę w rodzinie jest wyższy niż 300 % kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300 % kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

Natomiast gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej ponosi odpłatność w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej, a opłatami wnoszonymi przez osoby,

o których mowa w pkt 1 i 2.

Według art. 103 ust. 2 ustawy kierownik ośrodka pomocy społecznej ustala

w drodze umowy z małżonkiem, zstępnymi przed wstępnymi mieszkańca domu wysokość wnoszonej przez nich opłaty za pobyt tego mieszkańca w domu pomocy społecznej, biorąc pod uwagę wysokość dochodów i możliwości, przy czym opłata ta nie powinna być zwiększana w przypadku gdy jedna z osób jest zwalniana

z odpłatności z mocy prawa lub z powodów, o których mowa w art. 64.

Należy zauważyć, iż z samego brzmienia art. 103 ust. 2 ustawy wynika, że celem umowy, o jakiej mowa w tym przepisie, nie jest nawiązanie cywilnoprawnego stosunku zobowiązującego do ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, ale ustalenie wysokości opłaty "wnoszonej" przez te osoby, a więc opłaty, której obowiązek ponoszenia został już ustalony. Przekonujący jest pogląd prezentowany przez W. Maciejko i P. Zaborniaka w pracy Ustawa o pomocy społecznej, Komentarz, Warszawa 2008, że zawarcie umowy przewidzianej w art. 103 ust. 2 ma na celu umożliwienie małżonkowi, zstępnym i wstępnym zadeklarowanie opłacania wyższego odsetka opłaty, aniżeli wynika to z przepisów o minimalnych obciążeniach wynikających z art. 61 ust. 2 pkt 2 lit. a i b.

W przedstawionym stanie prawnym uzasadniony jest pogląd, że obowiązek wnoszenia opłat przez konkretną osobę (osoby) spośród kręgu podmiotów zobowiązanych na mocy art. 61 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej kreuje nie umowa, o jakiej mowa w art. 103 ust. 2, ale decyzja administracyjna

o ustaleniu opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej przewidziana w art. 59

ust. 1 ustawy o pomocy społecznej.

W przedmiotowej sprawie M. Z. decyzją z dnia 11 czerwca 2007 r.; Nr [...]wydaną przez działającego z upoważnienia Prezydenta L. Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L. została skierowana do Domu Pomocy Społecznej dla Dorosłych w L., przy ul. G. 11. Następnie decyzją z dnia 26 maja 2008 r., Nr [...] M. Z. została umieszczona w w/w domu pomocy społecznej. Decyzją z dnia 26 kwietnia 2011 r., Nr [...], zmieniającą decyzję ostateczną z dnia 6 czerwca 2008 r., Nr [...], ustalono od 1 kwietnia 2011r. miesięczną odpłatność za pobyt w Domu Pomocy Społecznej w L. dla M. Z. w kwocie 765,25 zł.

Średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w domach pomocy społecznej na terenie miasta L. w 2011 r., ustalony przez Prezydenta Miasta L. zarządzeniem z dnia 2 marca 2011 r., Nr 145/PM/2011, ogłoszonym

w Dzienniku Urzędowym Województwa D. Nr 62 poz. 927 - dla Domu Pomocy Społecznej dla Dorosłych ul. G. 11 wynosi 3 610,00 zł.

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w L., po ustaleniu adresu zamieszkania H. J. (wniosek o udostępnienie danych ze zbioru danych osobowych skierowany do Urzędu Miasta Lubina z dnia 28 czerwca 2011r., odpowiedź z dnia 11 lipca 2011 r., znak pisma [...]) zwrócił się 15 lipca 2011 r. do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L. o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego z H. J. (zamieszkałą w L.), w celu ustalenia odpłatności za pobyt matki M. Z. w domu pomocy społecznej. O treści pisma strona została powiadomiona, o czym świadczy pozostające w aktach potwierdzenie odbioru przesyłki pocztowej przez P. J. (syna) w dniu 27 lipca 2011r. Strona zwróciła się do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L. w dniu 28 lipca 2011r. z prośbą o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w dniu 19 sierpnia 2011 r. Prośbę uzasadniła tym, że obecnie przeprowadzenie wywiadu jest niemożliwe z uwagi na jej wyjazd w sprawach rodzinnych - oświadczenie z dnia 28 lipca 2011r. Pracownik socjalny ustalił termin wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania H. J. na dzień 22 sierpnia 2011r., ponieważ 19 sierpnia 2011r. syn strony osobiście powiadomił Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w L., że matka H. J. przebywa w szpitalu. W dniu 22 sierpnia 2011 r. pracownik socjalny nawiązał kontakt z H. J., która nie wyraziła zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego i odmówiła w tym dniu złożenia oświadczenia w tej sprawie - pismo Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L. do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L. z dnia 9 września 2011r., znak [...]. Strona zgłosiła się do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L. w dniu 24 sierpnia 2011 r. i złożyła oświadczenie, że w związku z wnioskiem Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w L. z dnia 15 lipca 2011 r. w sprawie przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w celu ustalenia odpłatności za pobyt matki M. Z. w Domu Pomocy Społecznej nie wyraża zgody na przeprowadzenie wywiadu. Podała, że pozostaje w konflikcie z matką, ojcem i bratem od kilkudziesięciu lat. Rodzice wyróżniali brata, strona nie miała wsparcia ze strony rodziców, zwłaszcza matki. Spowodowało to brak więzi rodzinnych. Strona wyprowadziła się z domu po zawarciu związku małżeńskiego, zamieszkała w hotelu robotniczym w L. i kontakty rodzinne zanikły. Strona podała, że jej stosunek do rodziców jest obojętny. Oświadczyła również, że w maju 2011r. zmarł jej mąż, sama boryka się z problemami zdrowotnymi - w sierpniu 2011r. przebywała w szpitalu. Pomaga systematycznie synowi P. J. w formie finansowej, około 1.500,00 zł miesięcznie, ponieważ nie posiada on własnych dochodów, jest przewlekle chory i systematycznie stosuje leki. Oświadczyła też, że została poinformowana, że MOPS w L. może skierować sprawę na drogę postępowania sądowego celem wyegzekwowania pomocy finansowej na rzecz matki, to jest ustalenia odpłatności za jej pobyt w Domu Pomocy Społecznej.

W wyniku braku zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego i podpisania umowy cywilno-prawnej Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w L. wszczął z urzędu postępowanie w sprawie ustalenie odpłatności za pobyt M. Z. w Domu Pomocy Społecznej w L..

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 9 czerwca 2010r., sygn. akt.

I OSK 204/10, zajął stanowisko, że obowiązek wnoszenia opłaty przez konkretną osobę (osoby) spośród kręgu podmiotów zobowiązanych na mocy art. 61 ust. 1

i ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej kreuje nie umowa, o jakiej mowa w art. 103 ust. 2, ale decyzja administracyjna o ustaleniu opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej przewidziana w art. 59 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Sąd wskazał, że w tej kwestii należy wziąć pod uwagę, że stosunek prawny polegający na udzieleniu świadczenia z pomocy społecznej, w tym także polegający na skierowaniu do domu pomocy społecznej, ma charakter publicznoprawny (administracyjny). Skierowanie do domu pomocy społecznej następuje w drodze decyzji administracyjnej. Decyzją również właściwy organ ustala opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej osoby skierowanej (art. 59 ust. 1 ustawy). Decyzja o ustaleniu opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej indywidualizuje więc przewidziany w przepisach art. 60 ust. 1 oraz art. 61 ust. 1 i 2 obowiązek ponoszenia opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej przez wymienione w tych przepisach osoby (podmioty). Adresatami decyzji ustalającej opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą być: osoba skierowana do domu pomocy społecznej, a także (a niekiedy wyłącznie) osoba (bądź osoby) z kręgu podmiotów wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt 2 i 3, tj. małżonek, zstępni przed wstępnymi oraz gmina. To w decyzji, o której mowa w art. 59 ust. 1, doznają konkretyzacji powołane przepisy ustawy poprzez: określenie kwoty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, wskazanie osoby (osób) zobowiązanych do jej ponoszenia z kręgu podmiotów wymienionych w w/w przepisach, ustalenie przypadających na nich kwot opłaty oraz ewentualne zwolnienie, stosownie do art. 64 ustawy, w całości lub w części z ustalonej opłaty. O takim zakresie decyzji ustalającej opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej świadczy także § 8 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 października 2005r. w sprawie domów pomocy społecznej (Dz.U. Nr 127, póz. 1837), w którym zawarto wymóg dołączenia do wniosku o skierowanie do domu pomocy społecznej oświadczenia o wysokości dochodów nie tylko osoby ubiegającej się o skierowanie, ale także jej małżonka, zstępnych oraz wstępnych. Są to bezsprzecznie dane niezbędne do wydania, na podstawie art. 59 ust. 1 ustawy, decyzji o treści obejmującej opisany wyżej zakres rozstrzygnięcia. Pogląd, że wynikające z art. 59 ust. 1 ustawy ustalenie opłaty w decyzji administracyjnej obejmuje obowiązek organu nie tylko określenia ogólnej kwoty opłaty miesięcznej, ale także osoby lub osób zobowiązanych do jej uiszczania prezentowany jest również w literaturze (zob. A. Prekurat Ustawa o pomocy społecznej z komentarzem - cyt. za

W. Maciejko i P. Zaborniak, Ustawa o pomocy społecznej, Komentarz, Warszawa 2008, s. 299).

Trzeba również zauważyć, że w ocenie NSA przyjętej w powołanym wyroku, stosunek prawny nawiązywany pomiędzy małżonkiem mieszkańca domu pomocy społecznej, zstępnymi i wstępnymi, zobligowanymi do ponoszenia opłaty w myśl art. 61 ust. 1 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy, ma charakter kombinowany, po części bowiem ustalony jest decyzją administracyjną, o jakiej mowa w art. 59 ust. 1, a po części umową cywilnoprawną zawieraną w trybie art. 103 ust. 2 ustawy, określającą wysokość opłaty wnoszonej przez w/w osoby. Umowa zawierana pomiędzy kierownikiem ośrodka pomocy społecznej a małżonkiem albo zstępnymi bądź wstępnymi mieszkańca domu pomocy społecznej, nie jest wyłącznym źródłem obowiązku ponoszenia opłaty przez te osoby za pobyt w domu pomocy społecznej. Z samego brzmienia art. 103 ust. 2 ustawy wynika, że celem takiej umowy nie jest nawiązanie cywilnoprawnego stosunku zobowiązaniowego do ponoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, ale ustalenie wysokości opłaty "wnoszonej" przez te osoby, a więc opłaty, której obowiązek ponoszenia został już ustalony.

W. Maciejko i P. Zaborniak wyrazili pogląd, że zawarcie umowy przewidzianej w art. 103 ust. 2 ustawy, ma na celu umożliwienie małżonkowi, zstępnym i wstępnym zadeklarowanie opłacenia wyższego odsetka opłaty, aniżeli wynika to z przepisów o minimalnych obciążeniach wynikających z art. 61 ust. 2 pkt 2 lit a i b ustawy (Ustawa o pomocy społecznej, Komentarz, Warszawa 2008).

Tak więc obowiązek partycypowania w kosztach utrzymania osoby skierowanej do domu pomocy społecznej powinien zostać określony już w decyzji

o ustaleniu opłaty za pobyt i nawet udokumentowana okoliczność odmowy zawarcia umowy, o której mowa w art. 103 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, nie może stanowić wyłącznej podstawy do wydania decyzji o obowiązku ponoszenia opłaty przez taką osobę. Należy przy tym dodać, że zobowiązany winien mieć możliwość wcześniejszego zapoznania się z warunkami realizacji ciążącego na nim obowiązku. Dla ustalenia tej odpłatności nie mają natomiast znaczenia przyczyny umieszczenia osoby w DPS, zaś obowiązki małżonka i krewnych takiej osoby są zależne wyłącznie od ich sytuacji dochodowej, o czym stanowi art. 61 ust. 2 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej. Okoliczności dotyczące sytuacji rodzinnej, majątkowej nie mają zatem znaczenia dla ustalenia obowiązku ponoszenia opłaty przez zobowiązanego. Mogą natomiast stanowić podstawę do wydania przez organ administracji rozstrzygnięcia o zwolnieniu z obowiązku ponoszenia w całości lub w części ustalonej opłaty na podstawie art. 64 powołanej ustawy (por. wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie: z dnia 24 marca 2011 r, sygn. akt. VIII SA/Wa 1097/10, z dnia 1 lutego 2012r. sygn. akt VIII SA/Wa 937/11).

Przy tym jak Kolegium wskazało w poprzednich decyzjach, kwestie ustalania wysokości opłaty oraz zwolnienia z jej ponoszenia winny być przedmiotem odrębnych postępowań administracyjnych. Dlatego wniosek strony o zwolnienie

z opłaty winien być rozpatrzony, gdy decyzja w przedmiocie ustalenia opłaty stanie się ostateczna.

W ocenie składu orzekającego Kolegium, choć nie został określony obowiązek ponoszenia opłaty przez członków rodziny w decyzji nr [...]

z dnia 26 maja 2008 r. kierującej M. Z. do Domu Pomocy Społecznej

w L. jak też w decyzji dotyczącej ponoszenia odpłatności przez M. Z. za pobyt w wymienionym Domu Pomocy Społecznej, to nie pozbawia to organu pomocy społecznej możliwości wydania odrębnej decyzji administracyjnej określającej ten obowiązek w stosunku do członka rodziny spełniającego ustawowe przesłanki, tj. należącego do kręgu osób zobowiązanych i spełniającego kryterium dochodowe.

Należy zauważyć, iż Kolegium w poprzednich decyzjach przekazując sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji wskazało na konieczność szczegółowego ustalenia dochodu strony za poszczególne miesiące

w celu ustalenia odpłatności. Podkreśliło przy tym, że skoro wysokość dochodu ma podstawowe znaczenie dla ustalenia wysokości odpłatności, to organ pierwszej instancji ma obowiązek szczegółowego ustalenia wysokości dochodu za poszczególne miesiące i następnie ustalenia odpłatności. Zalecenia te organ

I instancji zrealizował. Jak wynika ze szczegółowego zestawienia obrazującego

w jaki sposób kształtował się dochód rodziny w okresie od sierpnia 2011 r. do grudnia 2012 r. - dochód na osobę w rodzinie przekroczył 300% kryterium dochodowego w miesiącach:

- od 1 sierpnia 2011 r. do 31 października 2011 r. - 2084,40 zł miesięcznie, dochód na osobę w rodzinie wykraczający poza kryterium dochodowe wyniósł 716,40 zł (2084,40 zł - 1368,00 zł),

- w listopadzie 2011 r. - 2325,90 zł, dochód na osobę w rodzinie wykraczający poza kryterium dochodowe wyniósł 957,90 zł (2325,90 zł - 1368,00 zł),

- w grudniu 2011 r. - 1609,89 zł, dochód na osobę w rodzinie wykraczający poza kryterium dochodowe wyniósł 241,89 zł (1609,89 zł - 1368,00 zł),

- w styczniu 2012 r. - 1743,22 zł, dochód na osobę w rodzinie wykraczający poza kryterium dochodowe wyniósł 375,22 zł (1743,22 zł - 1368,00 zł),

- w lutym 2012 r. - 1539,86 zł, dochód na osobę w rodzinie wykraczający poza kryterium dochodowe wyniósł 171,86 zł (1539,86 zł - 1368,00 zł),

- w marcu 2012 r. - 1789,29 zł, dochód na osobę w rodzinie wykraczający poza kryterium dochodowe wyniósł 421,29 zł (1789,29 zł - 1368,00 zł),

- w kwietniu 2012 r. - 1946,54 zł, dochód na osobę w rodzinie wykraczający poza kryterium dochodowe wyniósł 578,54 zł (1946,54 zł - 1368,00 zł),

- w maju 2012 r. - 2148,57 zł, dochód na osobę w rodzinie wykraczający poza kryterium dochodowe wyniósł 780,57 zł (2148,57 zł - 1368,00 zł),

- w czerwcu 2012 r. - 1802,09 zł, dochód na osobę w rodzinie wykraczający poza kryterium dochodowe wyniósł 600,70 zł (1802,09 zł - 1368,00 zł),

- od lipca 2012 r. do 30 listopada 2012 r. - 1408,80 zł miesięcznie, dochód na osobę w rodzinie wykraczający poza kryterium dochodowe wyniósł 40,80 zł (1408,80 zł - 1368,00 zł).

Stosownie do tych danych ustalono stronie odpłatność w wysokości -

w następujący sposób:

- od 23 września 2011 r. do 30 września 2011 r. w wysokości 191,04 zł,

- od 1 października 2011 r. do 30 listopada 2011 r. w wysokości 716,40 zł,

- w grudniu 2011 r. w wysokości 957,90 zł,

- w styczniu 2012 r. w wysokości 241,89 zł,

- w lutym 2012 r. w wysokości 375,22 zł,

- w marcu 2012 r. w wysokości 171,89 zł,

- w kwietniu 2012 r. w wysokości 421,29 zł,

- w maju 2012 r. w wysokości 578,54 zł,

- w czerwcu 2012 r. w wysokości 780,70 zł,

- w lipcu 2012 r. w wysokości 600,70 zł,

- od 1 sierpnia 2012 r. do 30 listopada 2012 r. w wysokości 40,80 zł miesięcznie,

- od 1 grudnia do 25 grudnia 2012 r. w wysokości 32,90 zł.

Odnosząc się natomiast do zarzutów odwołania, Kolegium wskazuje, iż prawidłowo organ I instancji ustalił stronie należność opierając się na jej sytuacji dochodowej i rodzinnej. Ponadto wskazał, iż sytuacja brata strony nie upoważnia go do ustalenia tej osobie stosownej opłaty. Również fakt darowania mieszkania wnukom przez M. Z. pozostaje bez wpływu na wynik sprawy, ponieważ ustawa o pomocy społecznej nie przewiduje w takim przypadku możliwości obciążenia opłatą osób obdarowanych przez spadkodawcę. Kolejność ponoszenia odpłatności i krąg osób zobowiązanych określa bowiem w sposób precyzyjny art. 61 ust. 1 ustawy o pomocy.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu na powyższą decyzję H. J. zarzuciła naruszenie art. 77, art. 80 i art. 104 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej polegające na niepełnym zebraniu materiału dowodowego tj. braku ustalenia kryterium dochodowego J. D. - Z. (syna M. Z.), który zawiadywał mieszkaniem należącym do M. Z. Ponadto, jak podniosła skarżąca, mieszkanie to zostało przekazane w formie umowy dożywocia wnukom K. R.i Z. i z tego też tytułu osoby te są prawdopodobnie zobowiązane do ponoszenia różnicy kosztów utrzymania w/w w Domu Pomocy Społecznej

w L.. W związku z tym H. J. wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji.

W uzasadnieniu skargi strona zarzuciła, iż nie uwzględniono faktu, iż M. Z. posiadała dwoje dzieci, nie tylko skarżącą, ale także syna, który na mocy aktu notarialnego został powołany do całości spadku po zmarłej matce. Z tego względu strona nie może zgodzić się z obowiązkiem ponoszenia stosownej odpłatności. Podkreśliła, iż rodzice dysponowali mieszkaniem, które można było wynająć, zaś z wpływów z tego tytułu można było opłacić pobyt rodziców w Domu Pomocy Społecznej. Okoliczności te zostały pominięte przez organy administracji. Ponadto strona podkreśliła, ze na jej utrzymaniu pozostawał także jej syn, zaś organ odwoławczy nie uwzględnił faktu, iż w okresie wakacyjnym tj. w miesiącu lipcu, sierpniu i wrześniu syn nie otrzymywał żadnego wynagrodzenia. W związku

z tym dochód na jednego członka rodziny uległ nawet pomniejszeniu. W konkluzji skargi strona wskazała, że zaskarżona decyzja powinna zostać uchylona w celu proporcjonalnego obciążenia dzieci za pobyt rodzica w Domu Pomocy Społecznej.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze w L. wniosło o jej oddalenie, podtrzymując swoją wcześniejszą argumentację.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Istota sądowej kontroli administracji publicznej sprowadza się do ustalenia czy w określonym przypadku, jej organy dopuściły się kwalifikowanych naruszeń prawa. Sąd administracyjny sprawuje swą kontrolę pod względem zgodności

z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej - art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.). Zakres tej kontroli wyznacza przepis art. 134 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo

o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.; zwana dalej p.p.s.a.). Należy dodać, że Sąd rozstrzyga w granicach sprawy nie będąc przy tym związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Przedmiotem kontroli Sądu była decyzja o ustaleniu odpłatności za pobyt

w domu pomocy społecznej.

Podstawę materialnoprawną przedmiotowej decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (dalej: u.p.s.). Zgodnie z art. 59 § 1 u.p.s. decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu jej kierowania do domu pomocy społecznej. Zgodnie z art. 60 u.p.s. pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania. Średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w domu pomocy społecznej: o zasięgu gminnym ustala wójt (burmistrz, prezydent miasta), o zasięgu powiatowym ustala starosta, o zasięgu regionalnym ustala marszałek województwa, a informacje o powyższym są ogłaszane

w dziennikach urzędowych ww. podmiotów. Ogłoszenie stanowi podstawę do ustalenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej od następnego miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zostało opublikowane. Wedle postanowień art. 61 ust. 1 pkt 1-3 u.p.s. obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności: 1. mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, 2. małżonek, zstępni przed wstępnymi, 3. gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej, przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność. Zgodnie z art. 61 ust. 2 u.p.s. opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą: mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu; małżonek, zstępni przed wstępnymi - zgodnie z umową zawartą na podstawie art. 103 ust. 2 u.p.s. - w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium - w przypadku zaś osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym, że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie; gmina,

z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez wymienione wyżej osoby. W art. 61 ust. 3 u.p.s. wskazano, iż

w przypadku niewywiązywania się osób, o których mowa w ust. 2 pkt 1, 2 i 2a

z obowiązku opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej opłaty te wnosi zastępczo gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej, gminie zaś przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków.

Sąd orzekający w niniejszym składzie nie podziela zapatrywania, że rozstrzygnięcie w sprawie ustalenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej w każdym wypadku powinno być wydane w ramach postępowania dotyczącego skierowania do domu pomocy społecznej. Istotnie, co do zasady, przepisy u.p.s. przewidują wydanie decyzji o ustaleniu odpłatności w ramach postępowania dotyczącego skierowania do domu pomocy społecznej. Dostrzega tę prawidłowość doktryna prawa administracyjnego, skoro podkreśla iż z uwagi na toczące się postępowanie wobec kandydata na mieszkańca domu pomocy społecznej, wydana może być tylko jedna decyzja, która będzie zawierała dwa konstrukcyjnie związane z sobą rozstrzygnięcia w przedmiocie skierowania do domu i w przedmiocie ustalenia opłaty za pobyt w domu do którego następuje skierowanie (W. Maciejko w.: W. Maciejko, P. Zaborniak, Ustawa o pomocy społecznej. Komentarz. Warszawa 2013 r., s. 287).

Zdaniem Sądu, organ prawidłowo zauważył, że niewydanie rozstrzygnięcia

w przedmiocie ustalenia opłaty w decyzji o skierowaniu nie powoduje, że organ traci kompetencje do określenia wysokości opłaty oraz określenia osób zobowiązanych do jej poniesienia. Łącznie w jednym rozstrzygnięciu oświadczenia woli o skierowaniu i o wysokości opłaty za pobyt, jest pożądanym z punktu widzenia ustawodawcy modelem lecz nie regułą czy zasadą prawną. Niewydanie decyzji

o określeniu wysokości opłaty na podstawie art. 59 ust. 1 u.p.s., ma jednak ten skutek że obowiązek jej wniesienia nie powstaje, skoro nie zadecydowano

w sposób władczy o jej wysokości (por. np. wyroki: Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 10 lipca 2013 r., II SA/Rz 493/13, zamieszczony w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych, Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 7 sierpnia 2012 r.,

II SA/Bk 423/12, Lex nr 1253612).

Sąd orzekający w niniejszej sprawie przychyla się także do tego poglądu orzecznictwa sądowoadministracyjnego, zgodnie z którym fakt niezawarcia umowy nie wpływa na ocenę legalności zaskarżonych decyzji. W orzecznictwie tym nie budzi wątpliwości, iż niezawarcie umowy nie jest przesłanką niezbędną do wydania decyzji ustalającej odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej. Umowa,

o której mowa nie musi być zawarta z małżonkiem, wstępnym czy zstępnym aby organ ustalił opłatę za pobyt w formie decyzji administracyjnej na podstawie art. 59 ust. 1 u.p.s. Obowiązku wnoszenia opłaty przez konkretną osobę, czy osoby spośród kręgu podmiotów zobowiązanych na mocy art. 61 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 2 u.p.s. nie kreuje umowa z art. 103 ust. 2 u.p.s., lecz decyzja administracyjna

o ustaleniu opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej. Celem takiej umowy nie jest nawiązanie cywilnoprawnego stosunku zobowiązującego do ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, ale jedynie ustalenie wysokości opłaty wnoszonej przez te osoby, a więc opłaty, której obowiązek ponoszenia został ustalony ex lege (por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 1 lutego 2012 r. sygn. akt VIII SA/Wa 937/11). Umowa może przewidywać wyłącznie wyższy niż określony przepisami ustawy o pomocy społecznej odsetek finansowania pobytu osoby umieszczonej w domu pomocy społecznej. Strony umowy nie mogą przewidzieć niższego procentu współuczestnictwa osoby zobowiązanej mocą przepisów prawa do ponoszenia kosztów (zob. W. Maciejko w.: W. Maciejko. P. Zaborniak, Ustawa

o pomocy społecznej. Komentarz, Warszawa 2013 r., s. 302). Zobowiązany do wnoszenia opłaty może ubiegać się o wydanie decyzji o zwolnieniu z tego obowiązku w trybie i zasadach jakie przewiduje art. 64 u.p.s. Reasumując, niezawarcie umowy ze skarżącym nie powoduje utraty kompetencji organu do wydania decyzji o odpłatności za pobyt (por. wyrok WSA w Rzeszowie z dnia

10 lipca 2013 r.).

Zdaniem Sądu, podjęte w sprawie decyzje naruszają przepisy normujące okres za jaki organ może ustalić płatność. W powołanym już wyroku WSA

w Rzeszowie z dnia 10 lipca 2013 r. wywiedziono, a skład orzekający z tym wywodem się zgadza, że obowiązek wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca

w domu pomocy społecznej w określonej wysokości powstaje na mocy decyzji administracyjnej. Akt kształtujący wysokość opłaty powinien zostać wydany przed umieszczeniem świadczeniobiorcy w domu pomocy społecznej. Dopiero na jego mocy następuje konkretyzacja wysokości opłaty i odniesienie cząstek tej wysokości do osób zobowiązanych do ich ponoszenia. W aktualnym stanie prawnym, decyzja o ustaleniu wysokości opłaty jest decyzją konstytutywną, czyli taką która kształtuje stan prawny od chwili jej wydania (ex nunc), a nie od chwili skierowania, czy umieszczenia w domu pomocy społecznej. Z tej przyczyny korzystnym jest dla finansów gminy łączne rozstrzyganie o skierowaniu i o odpłatności za pobyt

w domu pomocy społecznej. Prawodawca jak dotąd nie upoważnił organu do określenia daty wcześniejszej jej ponoszenia przez zobowiązanego niż data wydania decyzji o ustaleniu opłaty. Innymi słowy, przepisy u.p.s. nie pozwalają stwierdzić, że obowiązek uiszczenia opłaty w określonej wysokości powstaje

z mocą wsteczną wobec aktu konkretyzującego ten obowiązek. Organ powinien ustalić wysokość opłaty z chwilą kierowania osoby do domu pomocy społecznej,

a jeżeli czyni z opóźnieniem to wysokość opłaty może ukształtować wobec zobowiązanego z mocą wynikającą z daty wydania decyzji. Skutki orzeczenia kształtującego wysokość odpłatności nie mogą sięgać do okresu sprzed wydania decyzji.

Jeżeli organ wypowiada się o obowiązku wnoszenia opłat, które jego zdaniem miały zostać poniesione, to w rezultacie wypowiada się o należnościach. Należnością jest taka opłata, która nie została przez zobowiązanego uiszczona

w terminie. W ten sposób należy traktować de lege lata określanie obowiązku uiszczenia opłaty z datą wcześniejszą niż data wydania decyzji kształtującej obowiązek. Na gruncie art. 59 ust. 1 u.p.s. można mówić o należności z tytułu opłaty jeżeli została ona przez organ ustalona mocą decyzji bądź też w sposób kombinowany czyli zarówno decyzją jak i umową. Dochodzenie należności związanych z pobytem w domu pomocy społecznej następuje w innym trybie niż decyzja o ustaleniu wysokości opłaty. Organy pominęły znaczenie dla rozstrzyganej sprawy obowiązywania regulacji art. 61 ust. 3 u.p.s. W myśl tego przepisu:

w przypadku niewywiązywania się osób, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a, z obowiązku opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków. Dopiero wówczas gdy osoby zobowiązane nie regulują wymagalnej płatności, gmina powinna wystąpić o wydanie na podstawie art. 104 ust. 3 u.p.s. decyzji ustalającej wysokość należności z tytułu wydatków za pobyt w domu pomocy społecznej. Z tej przyczyny w decyzji o ustaleniu wysokości opłaty nie można określić należności, czyli tych opłat które nie zostały uiszczone przez zobowiązanego. Określenie należności zostało zastrzeżone dla decyzji wydawanych na podstawie art. 104 ust. 1 i 3 u.p.s. Opłata za pobyt nie jest opłatą należną jeżeli dotychczas nie powstał obowiązek jej poniesienia, czyli nie została wydana decyzja konkretyzującą jej wysokość w odniesieniu do osób wskazanych

w art. 61 ust. 1 u.p.s. (por. WSA w Rzeszowie z dnia 10 lipca 2013 r.).

W niniejszej sprawie organ pierwszej instancji określił obowiązek ponoszenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej od dnia 23 września 2011 r. Decyzja w tym przedmiocie została natomiast wydana po tej dacie, bo w dniu

6 lutego 2013 r. Organ określając obowiązek poniesienia opłaty w określonej wysokości miesięcznej za okres sprzed wydania decyzji nadał tej decyzji moc wsteczną, do czego nie uprawniały go przepisy u.p.s. Ustalając wysokość opłaty sprzed daty orzekania organ pierwszej instancji w istocie ustalił wysokość należności skarżącej, do czego nie był uprawniony. Przed datą wydania kontrolowanej decyzji obowiązek ponoszenia opłaty nie został ukształtowany

w sposób jaki przewiduje art. 59 ust. 1 u.p.s. czyli nie była określona wysokość opłaty jaką skarżąca miała wnosić co miesiąc. Ponieważ organ w sposób nieuprawniony określił wysokość należności z tytułu pobytu w domu pomocy społecznej, to naruszył również art. 104 ust. 1 i 3 ustawy o pomocy społecznej. Naruszenie przepisów prawa materialnego miało wpływ na wynik sprawy ustalony ostatecznie przez SKO. Organ odwoławczy naruszył art. 138 § 1 pkt 1 K.p.a. utrzymując w mocy decyzję organu pierwszej instancji, którą w sposób nieprawidłowy ukształtowano stosunek administracyjnoprawny z udziałem skarżącego. Zobowiązano go do ponoszenia opłat za okres, w którym nie istniała w obrocie prawnym norma konkretyzująca wobec niego wysokość opłaty z tytułu pobytu małżonki w domu pomocy społecznej.

Organy ponownie prowadząc postępowanie, obowiązane będą uwzględnić dostrzeżone uchybienie prawa materialnego i procesowego. Ustalenie wysokości odpłatności powinno nastąpić wyłącznie w okresach miesięcznych, licząc od dnia wydania decyzji o ustaleniu wysokości opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej.

Z tych przyczyn orzeczono o uchyleniu zaskarżonych decyzji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. "a" i "c" ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

W przedmiocie wykonalności zaskarżonej decyzji orzeczono na podstawie art. 152 powołanej ustawy.