I SA/Bd 695/13

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] r. Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego

w T. odmówił J. D. (skarżący) umorzenia zaległości z tytułu podatku od czynności cywilnoprawnych w kwocie 7.625,25 zł wraz z odsetkami obliczonymi na dzień złożenia wniosku o umorzenie (tj. [...] r.) w kwocie 2.046 zł.

W złożonym odwołaniu skarżący zarzucił, że zaskarżona decyzja jest krzywdząca, gdyż nie uwzględnia faktycznej sytuacji materialnej, w jakiej się obecnie znajduje. Wskazał, że organ nie uwzględnił zajęć komorniczych oraz alimentów,

a środku pieniężne, jakimi dysponuje, tj. 500 zł miesięczne, są niewystarczające na bieżące utrzymanie. Opisał przyczyny zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej, wskazał na chorobę oraz podeszły wiek.

Decyzją z dnia [...] r. Dyrektor Izby Skarbowej w B. utrzymał

w mocy decyzję organu podatkowego I instancji.

W uzasadnieniu organ przywołał art. 67a § 1 pkt. 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r., poz. 749 ze zm., dalej jako O.p.), zgodnie z którym na wniosek podatnika organ może umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym. Zdaniem organu, decyzje wydawane na podstawie powołanego przepisu mają charakter uznaniowy, co oznacza, że ustawodawca wyposażył organ

w uprawnienie do swobodnego uznania w zakresie przyznania wnioskowanej ulgi, o czy świadczy sformułowanie "organ może". Oznacza to, że organ nie ma obowiązku wydania pozytywnego rozstrzygnięcia nawet w sytuacji, gdy za uznaniem przemawiają wymienione w tym przepisie przesłanki w postaci "ważnego interesu podatnika" lub "interesu publicznego".

W opinii organu, istotą uznania administracyjnego jest rozgraniczenie sprzecznych interesów, a mianowicie interesu podatnika ubiegającego się o ulgę oraz interesu budżetu państwa. Ważny interes podatnika to sytuacja, w której z powodów nadzwyczajnych, losowych przypadków podatnik nie jest w stanie uregulować zobowiązań wobec Skarbu Państwa. Istotne dla rozstrzygnięcia jest to, czy podatnik świadomie zaniedbał swoje obowiązki, czy tez zaległość powstała z przyczyn, na które nie miał wpływu. Kryterium interesu publicznego, zdaniem organu, odwołuje się do wartości uniwersalnych, jak sprawiedliwość i równość wobec prawa, zaufanie do organów państwa, które skutkuje podporządkowaniem się narzuconym regułom postępowania. Umorzenie zaległości podatkowej oznacza ostateczne odstąpienie od poboru podatku i tylko wyjątkowe okoliczności mogą uzasadniać takie uprzywilejowanie jednego podatnika względem pozostałych.

W ocenie organu, zastosowanie ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych jest prawem a nie obowiązkiem organów podatkowych, a dla podatnika przywilejem. Dyrektor zaznaczył, że uznanie administracyjne nie oznacza zupełnej dowolności, co do sposobu rozstrzygnięcia wniosku. Podkreślił, że decyzje w przedmiocie ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych mają charakter indywidualny.

Organ przedstawił sytuację majątkową podatnika, który w oświadczeniu o stanie majątkowym sporządzonym w dniu z dniu [...] r. wskazał, że zamieszkuje

u rodziny. Utrzymuje się ze świadczenia emerytalnego w wysokości 1.349,66 zł miesięcznie, z którego co miesiąc potrącane są alimenty w wysokości 400 zł. Ponadto świadczenie to podlega zajęciu komorniczemu na kwotę 400 zł. Na bieżące utrzymanie pozostaje kwota 509,19 zł, z której na leki przeznacza 318 zł. Podatnik oświadczył, że posiada także zadłużenie z tytułu zaciągniętej pożyczki w wysokości 8.645 zł. Nie korzysta z pomocy socjalnej, nie pobiera zasiłku dla bezrobotnych, nie prowadzi przedsiębiorstwa, nie posiada udziałów w spółkach, nie uzyskuje dochodów z najmu lub dzierżawy, z kapitałów pieniężnych, z tytułu praw autorskich czy też z tytułu zatrudnienia. Nie pozostaje w związku małżeńskim. Skarżący oświadczył także, iż nie posiada żadnego majątku. Posiada orzeczenie o niepełnosprawności i całkowitej niezdolności do pracy z dnia 2 marca 1999 r. Organ podał, że w aktach sprawy znajduje się także karta informacyjna leczenia szpitalnego, z treści której wynika, iż w okresie od dnia [...] r. do dnia [...] r. przebywał na Oddziale II Psychiatrycznym Męskim Wojewódzkiego Ośrodka Lecznictwa Psychiatrycznego w T. Rozpoznano u niego reakcję depresyjną przedłużoną. Od lat 90-tych leczy się psychiatrycznie z powodu depresji i urojeń prześladowczych. W latach 2011-2012 kilkukrotnie przebywał na obserwacji w szpitalu psychiatrycznym.

Dyrektor podał, że skarżący w okresie od 1993 r. do dnia [...] r. prowadził działalności gospodarczą w zakresie wykonywania usług budowlanych.

W dniu [...] r. zawarł umowę małżeńską, przepisując firmę na żonę M. D., a następnie w październiku 2010 r., w trakcie rozprawy rozwodowej, ponownie przejął jej prowadzenie. W trakcie prowadzonej działalności gospodarczej, w 2010 r. dokonał zakupu maszyn budowlanych (dwóch koparek), częściowo sfinansowanego z własnych środków (oszczędności na rachunku bankowym w kwocie 50.000 zł), jak i pożyczek od rodziny w łącznej kwocie 76.000 zł (ww. pożyczki udzielili syn i siostry).

Organ wskazał, że z zeznań o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) PIT-36 za lata 2010-2012 wynika, że z prowadzonej działalności gospodarczej osiągnął następujące wyniki: w 2010 r. poniósł stratę w kwocie 110.524,78 zł, w 2011 r. osiągnął dochód 28.574,92 zł (przychód - 241.084,56 zł), a w 2012 r. dochód wyniósł 22.376,30 zł (przychód - 36.679,92 zł).

W trakcie przeprowadzonej w marcu 2011 r. kontroli w zakresie podatku od towarów i usług za IV kwartał 2010 r. organ podatkowy wykazał, iż skarżący zawarł trzy umowy pożyczki w dniach: [...] r. na kwotę 26.000 zł, [...]r. na kwotę 30.000 zł i w dniu [...]r. na kwotę 20.000 zł, od których nie dokonał opłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. W dniu [...] r. skarżący złożył deklaracje w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych PCC-3, w których wykazał kwoty podatku do zapłaty w wysokościach odpowiednio: 3.327 zł, 2.073 zł, 4.073 zł.

Organ zauważył, że jednocześnie, w tym samym dniu, tj. [...] r. skarżący złożył do organu podatkowego I instancji wniosek o rozłożenie na raty zapłaty przedmiotowych zaległości w podatku od czynności cywilnoprawnych. Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego w T., przychylając się do wniosku, decyzją z dnia [...]r. rozłożył na 10 rat zapłatę zaległości w podatku od czynności cywilnoprawnych. Z powyższego układu ratalnego skarżący nie wywiązał się w całości, uregulował jedynie dwie pierwsze raty.

Dyrektor Izby Skarbowej po dokonaniu analizy stanu faktycznego stwierdził, że skarżący nie przedstawił żadnych argumentów, które uzasadniałyby udzielenie ulgi

w spłacie zobowiązań podatkowych. Nie mogą bowiem uzasadniać umorzenia okoliczności będące następstwem określonych decyzji gospodarczych podatnika polegających w szczególności na finansowaniu strat w prowadzonej działalności gospodarczej. Zaciągnięcie pożyczek na zakup koparek, zakończenie działalności gospodarczej, licytacja koparek przez firmę leasingową - nie mieszczą się w kategorii zdarzeń niemożliwych do przewidzenia. Zaciągając zobowiązania (kredytowe, pożyczkowe, leasingowe) skarżący powinien liczyć się nie tylko z tym, że będzie zobowiązany je zwrócić, ale także z konsekwencjami związanymi z niedotrzymaniem warunków, na jakich je udzielono.

Ponadto organ wskazał, że skarżący prowadzi postępowanie w celu odzyskania części majątku nabytego w trakcie trwania małżeństwa, którego wartość oszacował na kwotę około 3.000.000 zł, a zatem ewentualna rezygnacja z należnych środków

w postaci umorzenia przedmiotowej zaległości podatkowej byłaby przedwczesna. Jednocześnie z akt sprawy nie wynika, aby skarżący korzystał ze środków z pomocy społecznej przewidzianej dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej. Dlatego też organ stwierdził, że w niniejszej sprawie nie zaistniała przesłanka interesu publicznego.

Dyrektor podał, że skarżący posiada zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2012 r. w kwocie 139 zł, oraz podatku od towarów i usług za wrzesień, grudzień 2011 r. i marzec 2012 r. w łącznej wysokości 7.949,70 zł.

Organ podkreślił, że prowadzone w stosunku do skarżącego przez organ

I instancji postępowanie egzekucyjne okazało się bezskuteczne. Stwierdził też, że

w sprawie zachodzi druga z przesłanek warunkujących możliwość udzielenia ulgi

w spłacie zobowiązań podatkowych. Przedstawiony stan zdrowia oraz aktualna sytuacja finansowa świadczą bowiem o wystąpieniu w sprawie ważnego interesu podatnika.

Niemniej jednak organ wziął pod uwagę art. 4 ust. 1 pkt 1 lit. h ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526 ze zm., dalej jako d.j.s.t.), zgodnie z którym wpływy z podatku od czynności cywilnoprawnych należą do źródeł dochodów własnych gminy. Oznacza to, że udzielanie ulg podatkowych, umarzanie, rozkładanie na raty takiej należności możliwe jest wyłącznie na wniosek lub za zgodą przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego, wydawanych w formie postanowienia, na które nie przysługuje zażalenie (art. 18 ust. 2 i 3 d.j.s.t.). Organ zauważył, że zgodnie z art. 18 ust. 1 d.j.s.t. do udzielania ulg podatkowych umarzania, rozkładania na raty i odraczania terminów płatności należności z tytułu podatków i opłat stanowiących dochody jednostek samorządu terytorialnego, a także zwalniania z obowiązku pobrania bądź ograniczenia poboru tych należności mają zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej.

Prezydent Miasta T. postanowieniem z dnia [...] r. nie wyraził zgody na udzielenie skarżącemu ulgi w postaci umorzenia zaległości w podatku od czynności cywilnoprawnych w kwocie 7.625,25 zł oraz odsetek za zwłokę. Postanowienie to, zgodnie z art. 18 ust. 3 d.j.s.t., ma moc wiążącą dla organów podatkowych i determinuje podejmowane przez nie rozstrzygnięcie. Dlatego też, organ podatkowy I instancji działając zgodnie z przepisami prawa i mając na względzie wiążące stanowisko Prezydenta Miasta T., odmówił umorzenia zaległości w podatku od czynności cywilnoprawnych. Zatem organ odwoławczy nie znalazł podstaw do uchylenia decyzji Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego w T.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy skarżący podał, że argument o ewentualnym odzyskaniu przez niego 3.000.000 zł stał się bezprzedmiotowy, gdyż postępowanie kasacyjne w tej sprawie zakończyło się wynikiem negatywnym dla niego. Podał, że przy dochodach nieprzekraczających 500 zł miesięcznie nie jest w stanie uregulować nawet części zobowiązania. Korzysta z pomocy rodziny, która nieprzychylnie patrzy na sytuację, w jakiej się znalazł. Wskazał, że nie może liczyć na pożyczki od rodziny, bo nadal nie oddał poprzednich długów. Podkreślił, że nie może także liczyć na pomoc byłej żony ani dzieci.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Skarga zasługuje na uwzględnienie, albowiem zaskarżona decyzja narusza prawo.

Zgodnie z art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153 poz. 1269, ze m.), sądy administracyjne kontrolują prawidłowość zaskarżonych aktów administracyjnych, między innymi decyzji ostatecznych, przy uwzględnieniu kryterium ich zgodności z prawem. Decyzja podlega uchyleniu, jeśli sąd stwierdzi naruszenie prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa będące podstawą wznowienia postępowania lub inne naruszenie prawa mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a-c ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012r. poz. 270 dalej jako "p.p.s.a.") lub też naruszenie prawa będące podstawą stwierdzenia nieważności decyzji (art. 145 § 1 pkt 2 p.p.s.a.).

Zgodnie z art. 134 ust. 1 p.p.s.a., Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Stosownie do art. 135 p.p.s.a., Sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia.

Badając przedmiotową sprawę według przedstawionych kryteriów Sąd stwierdził, że zarówno decyzje jak i postanowienie Prezydenta Miasta T., naruszają prawo.

W uzasadnieniu organ przywołał art. 67a § 1 pkt. 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r., poz. 749 ze zm., dalej jako O.p.), zgodnie z którym na wniosek podatnika organ może umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym. Zdaniem organu, decyzje wydawane na podstawie powołanego przepisu mają charakter uznaniowy, co oznacza, że ustawodawca wyposażył organ

w uprawnienie do swobodnego uznania w zakresie przyznania wnioskowanej ulgi, o czy świadczy sformułowanie "organ może". Oznacza to, że organ nie ma obowiązku wydania pozytywnego rozstrzygnięcia nawet w sytuacji, gdy za uznaniem przemawiają wymienione w tym przepisie przesłanki w postaci "ważnego interesu podatnika" lub "interesu publicznego". Jednak nie zwalnia go to z obowiązku zebrania i oceny zupełnego materiału dowodowego.

Przede wszystkim należy stwierdzić, że postępowanie dowodowe w sprawach podatkowych ma na celu ustalenie rzeczywistego stanu faktycznego w kontekście określonej normy materialnego prawa podatkowego. Postępowanie dowodowe

w sprawach podatkowych nie jest celem w samym sobie, lecz stanowi poszukiwanie odpowiedzi, czy w określonym stanie faktycznym sytuacja podatnika podpada, czy też nie podpada pod hipotezę (a w konsekwencji i dyspozycję) określonej normy materialnego prawa podatkowego.

W ocenie WSA ustalenia w tym zakresie nie zostały dokonane w całokształcie materiału dowodowego (art. 191 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. t.j. z 2005r., Nr 8, poz.60 ze zm.), zgromadzonego i zbadanego

w sposób wyczerpujący (art. 187 § 1 op).

Jak wskazano istotną okolicznością jest aktualna na moment wydania decyzji, sytuacja materialna i rodzinna wnioskodawcy.

Na etapie odwołania skarżący podał, że jego starania o odzyskanie majątku wartego ok. 3 mln zł nie powiodły się. Tymczasem zarówno organ pierwszej jak i drugiej instancji, a także Prezydent Miasta T. swoją ocenę sytuacji i ostatecznie odmowę przyznania ulgi, oparły o to, że podatnik stara się o tę wartość. Zatem stan faktyczny przyjęty w sprawie nie odpowiadał rzeczywistości. Z dokumentów załączonych do skargi wynika, że okoliczność ta nastąpiła z dniem wydania postanowienia z 22 marca 2013r., IV CSK 703/12, kiedy to Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Z oświadczenia skarżącego wynika, że dotyczyło to sprawy o odzyskanie majątku. Zatem już na moment wydania postanowienia przez Prezydenta Miasta T. ([...]r.) okoliczność ta zaistniała. W takim wypadku Sąd uznał, że w tym przypadku wyszła na jaw istotna, choć nieznana okoliczność, którą należało wziąć pod uwagę dla prawidłowego wyniku sprawy. Innymi słowy podstawą orzekania stał się stan niezgodny z rzeczywistością, co stanowi naruszenie art. 122, art. 187 § 1 i 191 o.p.

w zw. z art. 67 a § 1 pkt 3 o.p.

W ponownie przeprowadzonym postępowaniu, Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego w T. ustali aktualny stan majątkowy i rodzinny (sytuację) skarżącego, by na tej podstawie przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego zajął stanowisko, stosownie do art. 18 ust. 2 ustawy z 2003r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

Mając na uwadze powyższe oraz art. 134 ust. 1 i 135, a także 145 § 1 pkt 1 lit b i c p.p.s.a., orzeczono jak w sentencji. O kosztach orzeczono n podstawie art. 200 p.p.s.a. oraz § 18 ust. 1 pkt 1 lit. c) rozp. Ministra Sprawiedliwości (Dz.U z 2002r., poz. 1348 ze zm.). Kwotę powiększono o podatek VAT (23%).

E. Kruppik-Świetlicka U. Wiśniewska M.Łent