IPTPP4/443-744/12-2/JM

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) oraz § 2 i § 5a rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy, przedstawione we wniosku z dnia 25 października 2012 r. (data wpływu 29 października 2012 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu – jest prawidłowe.
UZASADNIENIE
W dniu 29 października 2012 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu.
W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.
Wnioskodawca wynajmował spółce lokal użytkowy położony na kondygnacji III i IV, w budynku znajdującym się przy. Lokal ten wynajmowany był na podstawie umowy najmu z dnia 27 lipca 2009 r. oraz dwóch umów wykonawczych „umowy najmu lokalu” oraz „umowy najmu sali szkoleniowej”, zawartych w dniu 17.10.2011 r. Umowy te zostały zawarte na czas określony do dnia 31.08.2012 r. Przedmiotowe umowy zakończyły się we wskazanej dacie, gdyż zgodnie z § 15 umowy najmu z dnia 27 lipca 2009 r. który na podstawie § 1 ust 3 aneksu nr 1 z dnia 17.10.2011 r. miał również zastosowanie do obu umów wykonawczych, najemca złożył Wnioskodawcy oświadczenie o braku woli kontynuowania umowy po tym terminie.
Pomimo rozwiązania umów najmu, najemca nie wydał Wnioskodawcy lokalu położonego na IV kondygnacji budynku położonego przy i od 01.09.2012 r. zajmował te lokale bezumownie. Pomimo kilkukrotnego wzywania najemcy do wydania lokalu, najemca nie wydał go. W związku z powyższym wnioskodawca złożył przeciwko najemcy w dniu 1.10.2012 r. pozew o wydanie lokalu. Ostatecznie najemca wydał wnioskodawcy lokal w dniu 12.10.2012 r.
Za okres od 1.09.2012r. do 12.10.2012 r. należy się wnioskodawcy, zgodnie z § 12 ust. 6 umowy najmu z 27.07.2009 r. odszkodowanie za bezumowne korzystanie przez S z przedmiotowego lokalu. Zgodnie z tym postanowieniem umownym: „Jeżeli Najemca nie opuści przedmiotu najmu i nie wyda przedmiotu najmu Wynajmującemu najpóźniej w ostatnim dniu obowiązywania umowy najmu, za każdy dzień bezumownego zajmowania przedmiotu najmu zobowiązany będzie do uiszczania czynszu i opłaty serwisowo eksploatacyjnej w wysokości 2 - krotności stawki czynszu i opłaty serwisowo eksploatacyjnej obowiązującej w ostatnim dniu obowiązywania umowy najmu, w przeliczeniu na 1 dzień oraz ponosić opłaty za inne media zgodnie z zasadami wskazanymi w § 8”. Ze względu na nie wydanie przez najemcę części przedmiotu najmu (756 m2), Wnioskodawca naliczył odszkodowanie za bezumowne korzystanie w wysokości proporcjonalnej do zajmowanej powierzchni za okres od 1.09.2012 r. do 12.10.2012 r. w wysokości 2-krotności stawki czynszu i opłaty serwisowo – eksploatacyjnej obowiązującej w ostatnim dniu obowiązywania umowy najmu.
W związku z powyższym zadano następujące pytanie.
Czy odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu, po zakończeniu okresu obowiązywania umowy najmu podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług...
Zdaniem Wnioskodawcy, odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług opodatkowaniu VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Natomiast przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w tym również: 1) przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej, 2) zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji, 3) świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
Jak wskazuje się w literaturze usługą podlegającą opodatkowaniu może być jedynie czynność, która została wykonana na skutek woli usługodawcy i usługobiorcy. Zatem do uznania danej czynności za czynność opodatkowaną, pomiędzy stronami powinien występować wzajemny stosunek zobowiązaniowy, polegający na tym, że jeden podmiot, w zamian za otrzymane wynagrodzenie zobowiązany jest do spełnienia na rzecz drugiego podmiotu określonego świadczenia. W przedstawionym stanie faktycznym nie mamy do czynienia z takim wzajemnym stosunkiem zobowiązaniowym.
Stosunek najmu wygasł pomiędzy stronami w dniu 31.08.2012 r. i po tej dacie nie istniał między stronami żaden, nawet dorozumiany stosunek umowny, z którego świadczenia miałyby charakter usługi. Należy mieć przy tym na uwadze, iż Wnioskodawca od zakończenia umowy najmu wyraźnie sprzeciwiał się zajmowaniu lokalu przez byłego najemcę. Nie tylko kilkukrotnie wzywał go do opuszczenia lokalu, ale także złożył w sądzie pozew o wydanie lokalu. Tak więc podjął wszelkie dostępne prawem działania konieczne dla odzyskania posiadania lokalu.
Jak wskazano powyżej Wnioskodawca jednoznacznie zamanifestował wobec byłego najemcy sprzeciw wobec korzystania z lokalu po wygaśnięciu umowy najmu. Jak wskazuje się w orzecznictwie (uzasadnienie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z siedzibą w Gdańsku z dnia 24 lipca 2007r., I SA/Gd 71/07): „korzystanie przez byłego najemcę z lokalu po wygaśnięciu umowy najmu wbrew jednoznacznie wyrażonej woli jego właściciela w sferze prawa cywilnego jest czynem niedozwolonym w rozumieniu art. 415 KC rodzącym uszczerbek w dobrach materialnych - szkodę właściciela lokalu. Po stronie właściciela lokalu powstaje roszczenie do użytkownika lokalu o wyrównanie szkody”.
Zatem opłata należna Wnioskodawcy od najemcy po zakończeniu umowy najmu nie ma charakteru wynagrodzenia, nie mamy bowiem w takiej sytuacji do czynienia z obowiązkiem wzajemnego świadczenia przez wynajmującego. Taka opłata ma charakter odszkodowawczy, sankcyjny i nie może zostać uznana za wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług, opodatkowane podatkiem od towarów i usług.
W orzecznictwie uznano również, iż w przypadku opłaty za bezumowne korzystanie z lokalu nie mamy do czynienia z ekwiwalentnością tej opłaty, gdyż jej wysokość powinna być tak skalkulowana, by obejmowała nie tylko wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, ale również wyrównywała szkodę je przewyższającą (uzasadnienie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z siedzibą w Gdańsku z dnia 24 lipca 2007r., I SA/Gd 71/07). Opłata żądana przez Wnioskodawcę od najemcy, w wysokości podwójnej stawki czynszu najmu i opłaty serwisowo eksploatacyjnej, została w ten sposób skalkulowana, aby nie tylko wynagrodzić wnioskodawcy brak możliwości korzystania z lokalu, ale także, by wynagrodzić mu szkodę przewyższającą to wynagrodzenie.
Z powyższych względów należy uznać, iż opłata żądana od najemcy za okres od 01.09.2012 r.- do 12.10.2012 r. stanowi odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu, po zakończeniu okresu obowiązywania umowy najmu i w związku z tym nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Podobny pogląd, jak wskazany powyżej jest prezentowany zarówno w literaturze, jak i w orzecznictwie. Warto wymienić tu m.in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z siedzibą w Białymstoku z dnia 8 września 2010 r., I SA/Bk 246/10, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z siedzibą w Gdańsku z dnia 24 lipca 2007 r., I SA/Gd 71/07, komentarz do art. 8 ustawy o podatku od towarów i usług, J. Martini, P. Skorupa, M. Wojda, VAT 2010. Komentarz. Wyd. 2. Warszawa 2010 r.
W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. z 2011 r. Dz. U. Nr 177, poz. 1054), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.
W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.
Natomiast, zgodnie z art. 8 ust. 1 powołanej ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:
przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej,
zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji,
świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.
Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy zatem rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, iż nie każde działanie, powstrzymanie się od działania, czy tolerowanie czynności lub sytuacji, może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy. Aby tak się stało muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:
w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona jest bezpośrednio beneficjentem świadczenia,
świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).
Dana czynność podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia. Wynagrodzenie musi być należne za wykonanie świadczenia.
Zarówno ustawa o podatku od towarów i usług, jak i przepisy wykonawcze do niej nie definiują pojęcia „bezumowne korzystanie”. Kwestie związane z bezumownym korzystaniem z cudzej rzeczy regulują przepisy art. 224, art. 225 oraz art. 674 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.), zwanej dalej Kodeksem.
Jak wynika z ww. przepisów Kodeksu cywilnego, w przypadku bezumownego korzystania z rzeczy (nieruchomości) korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy obowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby odpłatnie, na podstawie odpowiedniego stosunku prawnego, oddał rzecz do odpłatnego korzystania innemu podmiotowi.
Przepisy podatkowe nie definiują także pojęcia odszkodowania. Zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Zgodnie z treścią art. 471 Kodeksu cywilnego, dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem i zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.
Na podstawie powyższej analizy przepisów stwierdzić należy, że przy rozstrzygnięciu wątpliwości czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydują w każdym przypadku konkretne okoliczności.
W przypadku, gdy korzystający z nieruchomości nie opuszcza jej, a właściciel dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. W tej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.
Inaczej należy jednak oceniać sytuacje, gdy korzystający użytkuje nieruchomość za zgodą właściciela (nawet dorozumianą), płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) – z różnych względów – toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Z przedstawionego opisu stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawca wynajmował spółce lokal użytkowy. Lokal ten wynajmowany był na podstawie umowy najmu z dnia 27 lipca 2009 r. oraz dwóch umów wykonawczych „umowy najmu lokalu” oraz „umowy najmu sali szkoleniowej”, zawartych w dniu 17.10.2011 r. Umowy te zostały zawarte na czas określony do dnia 31.08.2012 r. Przedmiotowe umowy zakończyły się we wskazanej dacie. Zgodnie z § 15 umowy najmu z dnia 27 lipca 2009 r. który na podstawie § 1 ust 3 aneksu nr 1 z dnia 17.10.2011 r. miał również zastosowanie do obu umów wykonawczych, najemca złożył Wnioskodawcy oświadczenie o braku woli kontynuowania umowy po tym terminie. Pomimo rozwiązania umów najmu, najemca nie wydał Wnioskodawcy jednego z lokali i od 01.09.2012 r. zajmował te lokale bezumownie. Pomimo kilkukrotnego wzywania najemcy do wydania lokalu, najemca nie wydał go. W związku z powyższym wnioskodawca złożył przeciwko najemcy w dniu 1.10.2012 r. pozew o wydanie lokalu. Ostatecznie najemca wydał wnioskodawcy lokal w dniu 12.10.2012 r. Za okres od 1.09.2012r. do 12.10.2012 r. należy się Wnioskodawcy, odszkodowanie za bezumowne korzystanie. Ze względu na niewydanie przez najemcę części przedmiotu najmu (756 m2), Wnioskodawca naliczył odszkodowanie za bezumowne korzystanie.
Z przedstawionego opisu wynika, że występując z wezwaniami do opuszczenia nieruchomości, Wnioskodawca podjął działania mające na celu jej odzyskanie. Wnioskodawca skierował także sprawę na drogę postępowania sądowego. Z opisu stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca kategorycznie domagał się zwrotu lokalu Zatem należy uznać, że spółka korzystała z lokalu wbrew woli Wnioskodawcy. .
Jak wskazano wcześniej, świadczenie nieoparte na tytule prawnym wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W przypadku bezumownego korzystania z cudzej własności właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z jego nieruchomości. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej szkody z tytułu bezprawnego korzystania z nieruchomości. Żądanie wynagrodzenia (roszczenia pieniężnego) w swojej istocie nie stanowi należności za wykonanie usług, lecz odszkodowanie. Przedmiotowego odszkodowania nie można traktować jako należności z tytułu świadczenia usługi, jest bowiem rekompensatą za niemożność pobierania pożytków i używania nieruchomości w okresie bezumownego korzystania.
Tym samym, w okolicznościach przedmiotowej sprawy, bezumowna czynność, dokonywana - jak wynika z wniosku - bez zgody (ani wyraźnej ani dorozumianej) Wnioskodawcy, nie stanowi transakcji opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, a zapłata z tego tytułu odszkodowania nie stanowi należności za jej wykonanie. W związku z powyższym takie odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z lokalu przez spółkę nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.
Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).
Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Łodzi, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Wronia 65, 97-300 Piotrków Trybunalski.