OS-5-033-1-BR/01

W związku z pytaniami dotyczącymi statusu spółek cywilnych w systemie ewidencji i identyfikacji podatników po wejściu w życie z dniem 1 stycznia 2001 r. ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037) Ministerstwo Finansów wyjaśnia, co następuje:

I. Zgodnie z art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.) za przedsiębiorców uznaje się wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Należy zaznaczyć, że dotychczas jako podmiot prowadzący działalność gospodarczą była zarejestrowana - zgodnie z ustawą z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej - spółka cywilna. Natomiast od 1 stycznia 2001 r. - zgodnie z Prawem działalności gospodarczej - ustaje podmiotowość spółek cywilnych.

II. W celu ułatwienia wspólnikom spółek cywilnych dostosowania prowadzonej działalności do wymogów ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej, w nowelizacji przepisów wprowadzających ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS), został przedłużony o trzy miesiące okres przewidziany na dostosowanie formy prowadzenia działalności do przepisów tej ustawy. Dokonanie rejestracji przez przedsiębiorców musi nastąpić do 31 marca 2001 r. Należy zaznaczyć, że na wspólniku spółki cywilnej ciąży w obecnym stanie prawnym obowiązek zarejestrowania się w gminie, a nie w KRS. Osoby fizyczne będące przedsiębiorcami będą się rejestrowały w KRS dopiero od 1 stycznia 2002 r. Z przedstawionych regulacji wynika, że również wspólnicy spółek cywilnych, niespełniający warunków przedsiębiorstwa większych rozmiarów, powinni już na dzień 1 stycznia 2001 r dostosować się do przepisów Prawa działalności gospodarczej. W obecnym stanie prawnym każdy wspólnik spółki cywilnej do dnia 31 marca 2001 r. musi zarejestrować się w gminie jako indywidualny przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą.

III. W świetle przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym spółka cywilna w dalszym ciągu posiada status podatnika jako podmiot niemający osobowości prawnej. A zatem z punktu widzenia ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatkowej podatników i płatników (Dz.U. Nr 142, poz. 702 ze zm.) spółka cywilna będzie dokonywać zgłoszenia identyfikacyjnego i otrzymywać NIP, z uwagi na posiadanie statusu jednostki organizacyjnej, przede wszystkim dla potrzeb VAT. Spółki cywilne, które będą rozpoczynały działalność w okresie obowiązywania Prawa działalności gospodarczej, powinny dokonać zgłoszenia identyfikacyjnego na formularzu NIP-2. Ze względu na fakt, że warunkiem utworzenia spółki cywilnej jest dokonanie przez poszczególnych wspólników rejestracji w celu uzyskania statusu przedsiębiorcy, podstawowym dokumentem uzasadniającym stwierdzenie, że prowadzą oni działalność w formie spółki cywilnej, będzie - oprócz umowy zawartej na piśmie - wyciąg z ewidencji prowadzonej przez gminę, potwierdzający zarejestrowanie każdego przedsiębiorcy będącego wspólnikiem spółki. Każdy wspólnik składa załącznik NIP-D. Na urzędzie skarbowym, wydającym decyzję przyznającą NIP spółce cywilnej, ciąży obowiązek zbadania złożonego zgłoszenia identyfikacyjnego, stosownie do art. 122 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym w toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy. A zatem ze względu na zapewnienie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego niezbędne jest między innymi żądanie przedłożenia urzędowi skarbowemu umowy spółki cywilnej, wyciągów potwierdzających rejestrację przedsiębiorców wchodzących w skład spółki, statusu lokalu, w którym będzie prowadzona działalność gospodarcza.

Od przedsiębiorców będących wyłącznie wspólnikami spółek cywilnych nie należy wymagać dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego (aktualizacyjnego) na formularzu NIP-1. Przedsiębiorcy nieposiadający NIP, będący wyłącznie wspólnikami spółki cywilnej, składają formularze NIP-3 do urzędu skarbowego zgodnie z miejscem zamieszkania. Formularz NIP-3 służy również do aktualizacji danych.

IV. Zgodnie z art. 26 § 4 KSH przepisy art. 26 § 1-3, przewidujące obowiązek zgłoszenia spółki jawnej do sądu rejestrowego, stosuje się również do spółki, o której mowa w art. 860 Kodeksu cywilnego (spółki cywilnej), jeżeli jej przychody netto ze sprzedaży towarów lub świadczenia usług w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych osiągnęły równowartość w walucie polskiej co najmniej 400 000 EURO (przedsiębiorstwo większych rozmiarów). Z chwilą wpisu do rejestru spółka ta staje się spółką jawną. W myśl art. 551 § 2 KSH spółka cywilna może być przekształcona w spółkę handlową przez jej wspólników. Przepis ten nie narusza przepisów art. 26 § 1-4 ustawy.

Z porównania cytowanych zapisów wynika, że regulują one dwie odrębne kwestie: przekształcenia spółek (Dział III Tytułu IV KSH) oraz przypadek, w którym, z uwagi na powstanie przedsiębiorstwa w większym rozmiarze, wspólnicy spółki cywilnej mają obowiązek dokonać z tego tytułu stosownego wpisu w sądzie rejestrowym.

V. Artykuł 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników przewiduje sukcesję NIP w przypadku przekształcenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę akcyjną lub spółki akcyjnej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. W obecnym stanie prawnym niezbędne jest uzupełnienie brzmienia art. 12 o dodatkowy zapis, przewidujący sukcesję NIP w przypadku przekształcenia uregulowanego w art. 551 § 1 i 2 i następnych KSH

VI. W świetle przepisów KSH założenia instytucjonalne regulacji art. 26 § 4 oraz art. 551 KSH wykazują pewne cechy wspólne. Jednak przypadku określonego w art. 26 § 4 tiie można utożsamiać z przekształceniem w ścisłym tego słowa znaczeniu, tj. w rozumieniu art. 551 KSH i następnych. Wskazuje na to okoliczność, że art. 26 § 4 KSH przewiduje jedynie wymóg natury technicznej, tj. obowiązek dokonania zgłoszenia do sądu rejestrowego z uwagi na przekroczenie przez wspólników spółki cywilnej określonego limitu obrotu, powodującego powstanie z mocy prawa przedsiębiorstwa większych rozmiarów. Omawiany przepis odsyła bowiem do § 1-3 art. 26, w których zostały wymienione elementy zgłoszenia spółki jawnej do rejestru. Przypadek określony w wyżej powołanym przepisie nie stanowi zatem przekształcenia, o którym mowa w Dziale III Tytułu IV Kodeksu spółek. Świadczy o tym przede wszystkim fakt, że obowiązek zgłoszenia działalności przez wspólników spółki cywilnej, jako działalności prowadzonej w ramach spółki jawnej, został uregulowany w innym tytule KSH, a mianowicie w Tytule II Dziale I - Spółki osobowe. Z punktu widzenia zasad ewidencji podatkowej nie jest to więc przypadek wymagający formalnego zaliczenia spółki cywilnej jako podmiotu prawa podatkowego wymagającego sukcesji NIP na zasadach przewidzianych w art. 12 ustawy o NIP. Spółki cywilne, kontynuujące działalność gospodarczą jako przedsiębiorstwa większych rozmiarów na podstawie przepisów KSH, zobowiązane są posługiwać się NIP nadanym spółce cywilnej, bowiem zgodnie z brzmieniem art. 26 § 4 KSH spółka ta może dalej funkcjonować jedynie jako spółka jawna. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że w zakresie podmiotowości decydujące znaczenie ma skład osobowy, który nie ulega zmianie.

W tym stanie sprawy należy uznać, że wspólnicy spółki cywilnej, którzy dokonują w sądzie rejestrowym zgłoszenia spółki jawnej, mogą posługiwać się w związku z prowadzeniem działalności w ramach spółki jawnej tylko i wyłącznie numerem identyfikacji podatkowej przyznanym dotychczasowej spółce cywilnej.

W związku z tym spółka jawna, po otrzymaniu wypisu z sądu rejestrowego, jest zobowiązana do zaktualizowania danych na formularzu NIP-2. Po wprowadzeniu do systemu danych z formularza NIP-2 NIP spółki cywilnej stanie się NIP spółki jawnej.

Na wniosek spółki jawnej urząd skarbowy potwierdza aktualne dane spółki jawnej na formularzu NIP-5.