SP2-K-861-208-296/02

W związku z pismem z 18 lutego 2002 r., nr (...), w sprawie skutków zajęcia wierzytelności u dłużnika zajętej wierzytelności, który jest jednocześnie wierzycielem zobowiązanego, Ministerstwo Finansów uprzejmie wyjaśnia:

Zgodnie z art. 498 § 1 kodeksu cywilnego, gdy obie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości, oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Potrącenie jest więc formą wykonania zobowiązania, do którego, w myśl art. 503 tego Kodeksu, stosuje się przepisy o zaliczeniu zapłaty. Warunki i skutki potrącenia określają przytoczone niżej przepisy, z których wynika, że:

1) potrącenie dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie i ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499 k.c.),

2) wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2k.c.),

3) zajęcie wierzytelności przez osobę trzecią wyłącza umorzenie tej wierzytelności przez potrącenie tylko wtedy, gdy dłużnik stał się wierzycielem swego wierzyciela dopiero po dokonaniu zajęcia albo gdy wierzytelność stała się wymagalna po tej chwili, a przy tym później, aniżeli wierzytelność zajęta (art. 504 k.c.).

W przytoczonym przez Izbę przykładzie spółka dzierżawi browarowi swoje pomieszczenia i ruchomości. Z tego tytułu przysługują jej wierzytelności rozliczane w okresach miesięcznych i płatne w dwóch terminach, tj. do dnia 15 następnego miesiąca oraz do dnia 10 każdego miesiąca. Wierzytelności z tego tytułu zostały zajęte przez organ egzekucyjny 5 grudnia 2001 r. w związku z egzekucją prowadzoną do majątku spółki.

Zajęcie wierzytelności, zgodnie z art. 89 § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 1991 r. Nr 36, poz. 161 ze zm.), dotyczy również wierzytelności, które nie istniały w chwili zajęcia, a powstaną po dokonaniu zajęcia. Z kolei spółka zalega ze spłatą zobowiązań z tytułu otrzymanych od browaru dostaw piwa, przy czym zobowiązania te powstały i stały się wymagalne przed zajęciem egzekucyjnym. Na należności spółki z tytułu czynszu, powstałe lub wymagalne po zajęciu egzekucyjnym, składają się:

1) należność za listopad, płatna w terminie 15 grudnia 2001 r.,

2) należność za grudzień 2001 r. i za dalsze okresy rozliczeniowe.

W przypadku wierzytelności wymienionej w pkt 1 możliwe jest dokonanie potrącenia z wierzytelności browaru, bowiem ta ostatnia wierzytelność powstała przed zajęciem i stała się wymagalna po zajęciu, ale wcześniej niż wierzytelność zajęta. W przypadku natomiast wierzytelności wymienionej w pkt 2 została wyłączona możliwość potrącenia, o której mowa w art. 504 k.c., bowiem spółka stała się ich wierzycielem względem browaru dopiero po dokonaniu zajęcia. Zajęcie egzekucyjne tych należności należy więc uznać za skuteczne.

Zgodnie z art. 71b ustawy o postępowaniu egzekucyjnym, jeżeli dłużnik zajętej wierzytelności bezpodstawnie uchyla się od przekazania zajętej wierzytelności albo części wierzytelności organowi egzekucyjnemu, zajęta wierzytelność, albo część wierzytelności, może być ściągnięta od dłużnika zajętej wierzytelności w trybie egzekucji administracyjnej. Podstawą do wystawienia tytułu wykonawczego jest postanowienie określające wysokość nieprzekazanej kwoty. Do wydania tego postanowienia nie jest wymagane wcześniejsze przeprowadzenie kontroli u dłużnika zajętej wierzytelności, jeżeli zgromadzone w sprawie dowody pozwalają na stwierdzenie, że dłużnik ten bezpodstawnie uchyla się od przekazania zajętej wierzytelności organowi egzekucyjnemu.